Szerdahely György Alajos művei Opera Szerdahelyana

Teljes szövegű keresés

SILVA PARNASSI PANNONII. QUAM OFFERT GEORGIUS ALOYSIUS SZERDAHELY ABBAS S. MAURITII DE BOTTH, CATH. ECCL. VACIENSIS CANONICUS, AA. LL. ET PHIL. DOCTOR, SAC. CAES. ET REG. APOST. MAIESTATIS CONSILIARIUS, ET AD EXCELSUM CONSILIUM REGIUM LOCUMTENENTIALE HUNGARICUM IN COMMISSIONE STUDIORUM ASSESSOR, ET REFERENS. BUDAE, TYPIS REGIAE UNIVERSITATIS PESTANAE 1803.

PRAELOGIUM

Silca haec inter alias occupationes nata est; erat enim mihi solenne, dum licuit, ab officio parumper diuertere, et in Disciplinis Humanitatis, sinuque Bellarum Artium quietem capere; nonnunquam etiam cum Musis, et Poesis canere, versuque colludere: Haec Studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, aduersis perfugium, ac solatium praebent; - vere dixit, et, quod ego, expertus est princeps Eloquentiae Romanae Cicero. Materiam Carmini non tam quaerere, quam consulto legere debui; eam enim Tempus, et Casus saepenumero obtulit, sed non semper aut Res oblata calorem, spriritumque poeticum indidit, aut Ratio muneris mei publici otium ad commentandum fecit: quis enim ita se beatum possit dicere? Tum quoque, cum potestas feriandi, canendique data est, illa prae aliis, et non alia modulationis argumenta arripui, quam quae vel singularem quamdam Virtutem sua in pulchritudine commendabant, vel Vitii alicuius deformitatem prima in fronte ostendebant; seu, quod idem est, Genio meo adridebant. Ceterum utroque hoc in genere ita stylum, et versum instruere, ducereque volui, ut e Virtute quidem Honorem suis cultoribus nominatim tribuerem; sed contra e Vitio nullius unquam nomini Labem adspergerem: nomen, et personam occulo, rem ipsam dico, et hoc quoque generatim, vereque pronunciare audeo: me non tam in notandis Vitiis, quam celebrands Virtutibus voluptatem ponere, chordasque meas ad encomia potius, quam vituperia increpare; utrobique memor legis illius: quod, siue hoc agant, siue illud alterum faciant Poetae, ingenium, moremque Artis optimae sequi debeant, et docere. – Ad mea Carmina quod adtinet, iam olim, anno abhinc quarto decimo, aliquam eorum syllongen typis Vindobonensibus euulgauit, sparsitque per Germaniam liberalius, quam per Patriam Vir immortalis MAXIMILIANUS HELL, Astronomus Caesareo-Regius; unde ego quaedam stirpitus resecanda, nonnulla suo cum vigore hanc in Siluam transferanda, plurima aliam in formam conuertenda, et nouo virore donanda esse censui. Accessere plura, et forte quaepiam prioribus illis digniora; quae vel adhuc priuatas inter chartas adhaesere, vel per solia duntaxat volantia fuere in lucem missa: omnia, ut ego quidem existimo, ita comparata, ut in iis, si non plena animi mei imago, characteres certe aliqui, et lineamenta non vana conspici possint. – Ordo Versuum est ille, qui solet esse Arborum in Silua; hunc ego nec e continua Annorum serie, nec e dignitate Rerum, aut Personarum, nec e pretio Poematum ducere potui, aut volui: Silva est, eademque varia. Ita Dabam Budae Calendis Nouembris Anno MDCCCII.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS PRIMA
SECTIO PRIMA

I. AD LECTOREM

Nota loquor: Mons ille sacer, quem Graecus Apollo

Percoluit, Gemino Sidera Colle petit.¹

Herodotus in Urania, seu Lib. VIII. Hist. scribit: Collem unum, seu verticem Parnassi dici Tithoreum, alterum Hyampeium: quos Κορύφας adpellat: illum esse penes Urbem Neonem, vel potius Tithoream; istum autem stare prope Hyampolim.

Collis uterque viget Silua, quam propria curant

Numina, et aeternae frondis honore fouent.

Non Fera, non Anguis, non Bruma, vel ulla Securis

Audita est istum contemerasse Locum. –

Mons quoque Pannonius, quem Graio Nomine dico

Parnassum, duplici Colle, iugoque tumet.

Collis uterque viret; Ramos creuisse videbit

Lector; habet Siluam Collis uterque suam. –

At scio, non deerunt, qui nos, aut inclyta carpant

Nomina, et has Siluas dente, styloque petant.

Ecce Ferae, Dentesque nigri, Criticaeque Secures,

Momi, et Siluani; Capripedesque Viri!

Opponam Satyras Satyris? Opprobria Probris?

Et spargam irata Tela coacta manu?

Quis mihi, quae Naso quondam vibrauit in Ibin

Arma? vel Archilochi Spicula ferre vetet?

Ulciscarne meis igitur Conuicia Iambis?

Et reddam immeritae Felque, Salemque Crisi?²

Monet Socrates apud Platonem in Minoe, seu Libro de Lege: Et tu, et unusquisque alius, cui bona existimatio curae est, si modo sapitis, diligenter cauere debetis, ne Poeticum Hominem infensum aliquem habeatis. Rationem subdit: Poetae quippe vim maximam in utramque partem, et ad laudandum, et ad vituperandum habent. – Qua in re (ita continuat) profecto Minos deliquit, cum huic Urbi (Athenis) Bellum indiceret, quae cum ceteris Sapientibus plurimis, tum vel maxime Poetis omnis generis – referta est. – Malum istud expertus est idem Socrates; fuit enim Risui expositus ab Aristophane per eam Comoediam, quae nunc quoque legitur. Ideo queritur apud Senecam Lib. de Vita Beata Cap. 27. Tota illa Comicorum Manus in me venenatos Sales suos effudit.

II. PROPEMPTICON
Virgini Deiparae ad Coelos abeunti.

Siderei Juvenes huc huc properate! Maria,

Intemerata Dei Mater, ad astra cupit.

Illi adsunt, Pluviasque fugant, Solemque reducunt,

Coelestemque parant laeta per arva viam.

Expectant Nubes, Zephirique faventibus alis.

Deponitque suum Gnosia Virgo decus.

Luna globum dominae gestit substernere plantis,

Ornavere suas Sidera cuncta comas.³

Animaduertendum est: Concordiam Poeseos et Astronomiae esse tantam, ut Poetae veteres intelligi non possint sine cognitione utriusque huius Scientiae. Primi Astronomi videntur fuisse primi Poetae; primi illi peruenerunt ad Coelos, obseruarunt Sidera, fecerunt Constellationes, imposuerunt Nomina, - - quibus Poetae ceteri, Astronomiae gnari, fuere usi.

Diva triumphali fertur super aëra curru

Et capit a Gnato sceptra, thronumque suo.⁴

Signum adparuit in coelo; ait Joannes in Apocalypsi: Mulier amicta Sole, et Luna sub pedibus eius; et in capite eius Corona Stellarum duodecim. Cap. 12. Quae verba licet de Ecclesia, Christi Sponsa dicta sint, D. Bernardus et alii exemplo S. S. Ambrosii et Augustini ducti non incongrue in Virginem Deiparam transtulerunt.

Plaudite Coelicolae! Nos, qui tellure moramur,

Festivo in plausu vota; precesque damus.

III. MARIAE THERESIAE AUG. REGINAE HUNGARIAE
Dum a Clemente XIII. Pontifice Maximo Titulo Regis Apostolici ornata fuit⁵

Per literas in forma Brevis Anno MDCCLVIII. die 19. Augusti exaratas, quarum initium est: Cum multa alii Romani Pontifices etc. Reges anim Hungariae a primis Regni temporibus insigniti fuere hoc axiomate; quamuis aliqui raro, aliqui forte nunquam usi fuerint hoc Nomine. Fundamentum huius consuetudinis videtur esse in celeberrima Bulla Siluestri II. P. M. – At Clemens XIII. sic ait: Habent hoc etiam Hungariae Reges, ut a plerisque omnibus isthic adpellatione certe magnifica, et gloriosa Reges Apostolici salutari, et nominari soleant. Cuius quidem sine consuetudinis, siue Priuilegii fons et origo ignoratur.

Nomine Apostolico Tibi Magna Theresia Clemens

Tertius a Decimo Papa placere cupit!

Accipis id, quod habes; et eris, quod jam ante fuisti;

Iure etenim Nomen, quod dedit Ille, geris.

Sed quoniam Clemens, Sedesque suprema Tributum

Hoc Tibi fert, gratum, quod puto, Munus habes.

Vota valent: Seros Titulo hoc fulgebis in annos,

Augebisque Sacros Diua Theresa Focos.

IV. SANCTI MARTINI STATUA
Posonii in Templo Principe collocata.

Artis Opus magnum est; miretur Gallia! saepe

Ars quoque mirari debuit istud Opus.⁶

Gallia hic adpellatur; tum quod Statuarios habeat multos et celebres: tum quod hoc ipsum Misericordiae Opus Ambiani (Amiens) in Gallia fecerit, et postea Episcopus Turonensis fuerit.

Militis armati simulacrum est; Miles anhelum

Frenat Equum, et toto pondere terga premit.

Haeret Equus, sed spernit humum; spumantia mandit

Vincula; dispersis sunt fera colla iubis.

Forte, nisi hoc captiua forent crura ultima saxo,

Ut Notus, in cursum praepes abiret Equus.

Pone iacet Vir nudus, inops; senioque, geluque,

Non voce, aut gemitu, sperat, et orat opem.

Martinus misera commotus imagine Ferrum

Corripir, et mediam diuidit ense Togam. –

Quam pulchre, et vere sunt omnia reddita! Solus

Non sibi sat similis stare videtur Eques. - -

Sed quis Martinum, qualis florente Iuuenta

Iam fuerat, rigido reddat in Aere Myron?⁷

Virtutes eius eleganter describit Seuerus Sulpitius: Triennium fere, ait ille, ante Baptisma in Armis fuit; integer tamen ab illis vitiis, quibus illud Hominum Genus implicari solet. Multa illi circa Commilitones benignitas, mira charitas; patientia vero, atque humilitas ultra humanum modum. Nam frugalitatem in eo laudare non est necesse etc. – Denique ita cum inter Arma depingit, ut iam tunc Virtuti similis fuisse videatur.

V. MAVORS HUNGARIAE NADASDIUS⁸

Franciscus Comes de Nádasd Regnorum Dalmatiae, Croatiae, et Slauonicae Banus, Generalis Campi Marechallus, Ord. Milit. R. T. Maioris Crucis Eques, aliisque etiam Dignitatiobus ornatus, Rebus gestis, et Fama Nominis longe lateque celeberrimus: morti cessit anno 1783.

Iupiter intentat Fulmen, quatit Aegida Pallas,

Neptunus triplici Cuspide vertit Aquas.

Arcum humero Diana gerit, plenamque Pharetram;

Castor Equos, Caestus Frater, ut ante, tenet.

Alcides Claua, Saturnus Falce minatur,

Perseus est saeua Gorgone terrificus.

Mercurius Virgam adtollit, dat Apollo Sagittas,

Bacchus amat Thyrsum, Mulciber Igne furit. –

Cetera non memoro; - cur Mars de Gente Deorum

Unus inermis? Ubi est Ira? quis Arma tenet?

Scilicet Hungariae Mauors Nadasdius Arma

Martis habet; Martem Ferro, Animoque refert.

Sic mihi quaerenti causam responderat Ἑρμῆς,

Ἑρμῆς, qui Diuum Facta, Hominumque refert.⁹

Hermes, Interpres Diuum, Mercurius, Autori Carminis Familiaris.

VI. MORS ET AMOR
Post Pugnam Foedus ineunt.

Ibat Amor media spoliis animosus in Urbe,

Crispabatque leui spicula laeta manu.

Obuia Mors illi facta est a caede recente;

Tela gerit; multo sanguine Tela madent.

Ridet Amor Mortem, Mors pallida ridet Amorem; -

Tum Puer, hic adsta Mors! ait. Illa stetit;

Et quid me imprudens, inquit, meaque Arma lacessis?

Ille autem: Vires experiere meas,

Dixit; et aduerso miscent noua Praelia ferro.

O utinam, aiebam, Mors, et Amor pereat!

At neque Tela Puer, neque Mors data spicula sentit;

Irrita sunt animi sensa, precesque mei.

Tela Puer Morti; Puero Mars tradidit; inde

Coniunxere suas in noua Pacta manus.

Iam modo saepe facit Mors vulnus amabile; saepe

Iam modo mortifero vulnere laedit Amor.

VII. AMOR CAECUS

Cur adeo Pastor Corydon ardebat Alexin?

Pulcher erat, sed non unus Alexis erat.

Hippolytum forma superauerat alter et alter;

Hoc tamen Hippolyto saucia Phaedra fuit.

Cypria praeripuit Pomum fatale Mineruae;

Illa magis Pomo digna, vel Ista fuit?

Qui venator erat Ganymedes, fuscus et hirtus,

Nunc stat ab ambrosia, deliciisque Ioui.

Taenario quondam placuit Proserpina Regi;

Credo: sed huic Siculae nonne fuere pares?

Pasiphae infelix Tauri flagrabat amore;

Et qualem Coniux Regia passa Virum est? –

Quid moror exemplis? Nemo non errat Amantum:

Nam quod amat, Pulchrum dicit, et esse putat.

Quisquis is est, cui Nos dederamus Nomen Amoris;

Caecus, et imprudens ille Amor esse solet.¹⁰

Amor, et Cupido occurrit apud Veteres Caecus, et Oculatus; seu quod sit Geminus, seu quod aliquando Caecus, et alias Oculatus veniat. Utriusque Naturam hanc esse obseruarunt, quod, seu sit caecus, seu habeat oculos, homines illos, quos occupat, caecos, et imprudentes faciat, curisque repleat.

VIII. AMORIS IMPERIUM

Formosum Corydon quod amet, non miror, Alexin;

Imperium, et Vires possidet unus Amor.

Adspice Terrigenas: Heu me! Hominesque, Ferasque,

Et Genus Undiuagum non regit ille Deus?

Ille etiam Volucres, et quidquid in aere viuit,

Ad sua versutus Iura coegit Amor.

Estne aliquis Superum, qui non pareret Amori?

Suma etiam Coeli Numina versat Amor.

Dic mihi nuper ait Quidam, dum feruet amore,

Miraturque animo frigus inesse meo.

Imperiosus Amor non est, a Nobis Imperiosus is est.¹¹

Cupido, seu Amor dictus est a Platone Tyrannus, quod in animos daeuire soleat; id, quod etiam Euripides in illo versiculo, quem Abderitae deleri cupiebant, ostendit: σὺ δ’ ὠ θεῶν Τύραννε, κ’ ἀνθρωπῶν ἐρως! Hanc autem Tyrannidem ab iis accepit, quos torquet.

IX. NOVA STELLA
In Coelo Austriaco orta.

Moerorem, curamque boni deponite Cives,

Nascitur Austriaco dum nova Stella Polo.

Quae reliquias inter radiat pulcherrima Stellas,

Filia Josephi Caesaris una fuit.¹²

Maria Theresia Archi Dux die 23. Januarii Anni 1773 mortua. Non esse insolitam huius generis translationem, novere praeprimis Astronomi; qui spectant in Coelis Uraniam, Cassiopeiam, Andromedam, Pleiades etc.

X. POETA MERCURIANUS
In Villa Albana prope Tirnauiam Feriatur.¹³

Hoc se titulo Autor indicat, a cognomine apud Hungaros locum Mercurii designante. Et quia Mercurius Graecis Ἑρμῆς dicitur, Poeta etiam Hermopolitanus adpellari potest.

Silua Hominum, Dryadumue quies, mea magna Voluptas,

Ad tua dum redeo gaudia, pande sinum!

Sit satis Hesperios vidisse frequentius Hortos;

Tu mihi, non Tempe, non vetus Hybla, placet.

Hic modo Musarum Chorus est, gaudetque Minerua;

Hic etiam arguta ludit Apollo lyra.

Et modo pars docta modulatur Carmina buxo,

Pars agitat festos per nemus omne iocos.

Accipe me, curasque meo de pectore solue:

Hoc peto! Deliciis hoc potes ipsa tuis.

Saepe alias pulsa Studiorum nube, serenum

Te nobis memini restituisse diem.

Aeger eram: toto languebant corpore vires;

Ad tua ut accessi gaudia, sanus eram.

Nempe potestatem in Morbos, Artemque medendi

Ille tibi, qui te curat Apollo, facit.

Ecce iterum Quercus! Quercus, quae proxima Coelo est,

Annuit, et moto vertice signa dedit.

Hos igitur, fixum est, sine cura habitabo Penates,

Magni ubi sunt, et habent frondea Tecta Dii.

Hic ego nec Ventos, nec Solem ardere timebo,

Sol licet ardentes spargat ab axe faces.

Tu Canis Icarii flammas, tu spicula Solis,

Ventorumque iras imperiosa domas.

In latebris, lucisque tuis, adítisque vagari,

Erroresque nouos fasque, piumque sequi est.

Dumque sequor, viresque nouas in Corpora quaero,

Aura tuo iussu, quae comitetur, adest.

Hic neque me Montes, neque inhospita Saxa morantur;

Lene, quod inuideat Thessalus, aequor habes.

Et si forte bonus vocet ad sua munera Somnus.

Laeta mihi mollem construit Herba torum.

Hic, ubi forte tumens tacito pede labitur Amnis,

Hospitium Nais saepe, libensque dedit. –

O quoties viridi lentus recubabo sub umbra,

Quam variis Morpheus ludet imaginibus!

Non mihi vel Coluber, vel Echidna timebitur ulla;

Nullus in hoc Hydrus, Vipera nulla loco est.

Hic olim Eurydice vetitos dum fugit amores,

Lethiferum presso traxit ab Angue malum.

Moeret adhuc Orpheus, Legemque fideliter urget,

Quae quondam hinc omnes cedere iussit Hydros.

Sed tamen Eurydicen Cithara dum personat Orpheus,

Quisquis adest, animis, et fauet ore Deus.

Testis erit vicina Ceres! cantare verentur,

Et victas ultro se profitentur Aues.

Vidi ego, dum validas traheret modulamine Quercus,

Sisteret et Flumen praetereuntis Aquae.

Pande tuos iterum, mea Silula pande Penates!

Dona tibi, sed erunt Carmina Dona, feram.

XI. VISIO NOCTURNA¹⁴

Quas Phantasias Graeci vocant, nos sane, ait Quintilianus Lib. VI. Cap. 2. Visiones adpellemus.

Pallas amor meus est; Virgo est, et docta, potensque,

Mente, Animo, et Forma, de Ioue nata; placet.

Nox erat: in nitido sedi cum Pallade Curru;

Currus erat niveis acceleratus Equis.

Hos (ego sic mecum) Phaeton si forte videret.

Hos mage, quam Volucres, flectere vellet Equos.

Phoebe fave! dixi; si tu mihi Phoebe favebis,

Aethereum noster currus habebit iter.

Quid fuit Arctophylax^? quid moestae Pleiades? et quae

Miramur vestro Sidera fixa Polo?

Ut sumus ergo simul, simul hinc super aethera tolle!

Non aliud melius Pallade Sidus erit.

Arctophylax Terris Hiemem, dant Pleiades Imbrem;

Doctrinam, et Mentem Pallas amica dabit.

Assensit Phoebus; meque in Coelo esse putabam;

Sed subito abscendunt Gaudia: Somnus erat.

XII. PUER AUCEPS.
Ludificatur, et saniora docetur.

Dum Puer in densa (Puerum non nomino) Silua

Incautas visco fallere quaerit Aues.

Venit Amor celeri medium per inane volatu,

Demisitque suos ad loca laeta pedes.

Hunc ubi conspexit Puer Auceps, gestit, et esse

Non dubitat magnam, qui veniebat, Auem.

Ergo suos calamos fascem coniungit in unum,

Et Volucrem positas sperat ad insidias.

Ille locum variat; nunc huc, nunc transilit illuc;

Et modo spem Puero dat, modo velle negat.

Saepe videbatur iam se committere visco,

Saepe iterum ad sumas gaudet abire plagas.

Sic ubi se ludi senist Puer, abiicit omnes,

Impatiens irae, quas facit ante, dolos.

Vadit ad annosum, quem nouit in arte magistrum,

Agricolam; narrat facta, vocatque Senem.

Hic sequitur; Puer inter Aues dum cernit Amorem,

Haec, ait, est, quae me ludificatur, Auis.

Rusticus hoc viso paullum subridet, et inquit:

Quid tibi cum tali est Alite? parue Puer!

Frustra agis, et speras; virgas, curamque relinque;

Huic modo nec calami, nec tua verba placent.

Atque utinam nunquam placeant semperque recuset!

Hac etenim tantum forte beatus eris.

Pulchra quidem, et blanda est, sed nequam Bestia, quam tu

Nescius ad Calamos, et tua Vota vocas.

Cum tua per plures aetas adoleuerit annos,

Maturumque sibi viderit esse Marem;

Qui modo per frondes volitat, fallitque sequentem,

Ad caput, et gremium sponte sua veniet.

Sed fuge, et hanc Volucrem nunquam sectare: nocebit.

Sola fuga est, per quam tutior esse potes.

XIII. AD RIVULUM.

Rivule! - quid dicam? Crystalline Rivule, Vallis

Delicium, et nostri Rivule Ruris amor!

Tu Speculum Aurorae es; tu Prata virentia reddis;

Otia post Curas tu mihi laeta facis.

Per te Flora viget; per te collectat odores;

Per te etiam ad cantus exstimulantur Aves.

Argentumne tuum, vel Frigus amabile laudem?

Aut venam, aut querulae murmur euntis aquae?

Quam varios Lusus! quanta hic Glomeramina volvis! -

Incipiam fluctus dinumerare tuos. -

Rivule cur properas? – heu me! iam gaudia cessant.

Ut levis Hora volat, sic tua currit Aqua.¹⁵

Assiduo labuntur Tempora motu

Non secus ac Flumen; neque enim consistere Flumen,

Aut levis Hora potest, sed etc.

Ovid. Lib. XV. Met.

XIV. HOMINI SCELERATO.

Improbus es; vitam tamen a discrimine tutam

Censes, dum capiti poena parata tuo est.

Dic, ubi, qui Coelos ausi impugnare Gigantes?

Aut ubi Pirithoo gens inimica Duci?

En iterum Saxum ruiturum Sisyphus urget,

Et nullam inter Aquas Tantalus haurit aquam.

Carpit adhuc Tityi iecur immortalia Volucris,

Volvitur Ixion, consequiturque Rotam.

Vidimus irato sterni Salmonea Coelo,

Dum stimulat flammas Iupiter alte tuas.

Fundunt, et repetunt, quas fundunt, Belides Undas;

Sed quamcunque petunt Belides, unda fugit.

Discite Iustitiam moniti et non temnere Divos,

Nunc Phlegyas nunc quoque Voce monet.

Intentat Fulmen Manus Omnipotentis Olympi;

Poena movet celeres ad scelus omne pedes.

Dum loquor ista, suam forsan quatit Aeacus Urnam;

Et rumpit Vitae Stamina Parca tuae.

Hei tibi, quam densis exhorruit Aethra tenebris!

Te ferit, et rapido Fulminis igne necat.¹⁶

Hoc est, quod Horatius ait Lib. IV. Od. 5. Culpam Poena premit Comes. Et Lib. III. Od. 2. Raro antecedentem Scelestum deseruit pede Poena claudo.

XV. PHYLLIDI
Aquam Offerenti.

Quam mihi fundis Aquam, vereor contingere Phylli!

Ut caueam, Genius me meus admonuit

Dicens:¹⁷

Genius alias Δάιμων, quasi δαήμων sciens, Deus, Lar, Angelus: si modo hoc recte conuersum dici potest. Cicero certe Lib. I. de Divin. n. 54. hoc nimirum esse ait illud, quod de Socrate accepimus; quodue ab ipso in Libris Socraticorum saepe dicitur: esse Divinum quiddam, quod Daemonion adpellat; cui semper ipse paruerit, numquam impellenti, saepe revocanti etc. - De hoc Daemonio Socratis Eruditi recentiores edidere suas opinationes.

Hoc in Monte Feras agitavit Adonis,

Fulmineoque fuit dente peremtus Apri.

Hoc in Monte Venus caesum dum plorat Adonin,

Haec Aqua de lacrimis illius orta fuit.

Quid si, quod metuo, gelida latet Ignis in Unda?

Non bibo, ne Flammas, Phylli decora, bibam.

XVI. HOMO
Multimodis Monstrosus, et Malus.

Quae Manus hoc Monstrum finxit? Scyllisne, vel asper

Bupalus e Saxis Graecia dura tuis?¹⁸

Statuarii ex prima Artis aetate, cuius stylus, et ratio fuit rudis, et dura; ideo praecipuus illius character est durities in opere. Ita Pausanias, Plinius, etc.

Aut forte Aenariis Brontes fabricauit in Antris?

Duritiem certo Rupis, et Aeris habet.¹⁹

Ferrum exercebant vasto Cyclopes in antro

Brontesque, Steropesque, et nudus membra Pyraemon.

Aen. VIII.

Forma Homini similis, qualem Polyphemus habebat,

Aut qui Sidereas impetiere Domos.

Portentum horrendum ! cui par nec Graecia mendax,

Nec Mare, Monstrorum prodiga mater, alit.

Nomen dissimulo; Monstrum qui viderit illud,

Audiet, et verum me retulisse sciet.

XVII. Puero
Singularibus Dotibus Ornato.

Quae tibi propitium, potuit dare munera Coelum,

O Puer! aetati contulit illa tuae.

Heu me! quid sperem? Repetet sua Munera Coelum;

Et te forte suas iam iubet ire domos.²⁰

Metus iste oritur ex Cap. V. Sap. Placens Deo factus est Dilectus, et viuens inter Peccatores translatus est. Raptus est, ne malitia mutaret intellectum eias, aut ne fictio deciperet animam illius. – Consumatus in breui expleuit tempora multa; placita enim erat Deo anima illius; propterhoc properauit educere illum de medio iniquitatum.

XVIII. MERCURIANUS
Ferias suas terminat.

Hactenus Albani captauimus Otia Ruris;

Otia defessis deliciosa Viris.

Iam satis est; audisne Tubas? ad Castra vocamur:

Arma mihi, et Campum Diua Minerua dabit.²¹

Propugnaturus erat si Universitate Tirnauiensi Theologiam universam solenni ritu.

Siluula primus amor Nympharum, et certa voluptas,

Quae nata es euras adtenuare, vale!

Nunc mihi Pugna instat. Tu, quae promisimus olim,

Doha cape, et Tiliae in Cortice Vota lege:

Cresce, Precor, multos incaedua Silua per annos,

Et' Caput aethereis insere tuta plagis?

Non te tristis Hiems violet, non laeua, Securis,

Semper ut illaesa conspiciare coma.

Sic te Pallas amet, sic te tueantur Athenae,

Saepius arboreos visat Apollo Lares;

Et, veluti, Dodona, ferax Oraculas fundas;

Det, foliis vocem Iupiter ipse suam!

XIX. NICOLAO SCHMIDT
Viro Religiosissimo, et Doctissimo datae Inferiae.²²

Fuit e Soc. Iesu, deditque in lucem Opera multa, Theologica, et Historica. Inter ista est Series Palatinorum Regni Hung. Item: Archiepiscoporum Strigoniensium; - deinde: Agriensium. Et iam antea Imperatores Otomannicos a capta Constantinopoli etc. Vir sua aetate inter Celebriores Prouinciae, Iuveni mihi perquam beneuolus; vivere desiit anno 1767.

Ten’ etiam Mors atra ferit, conditque Sepulcro

Inter mortales non numerande Viros?

Vidi ego, dum miseros Tabes depasceret Artus,

Et Medicus doctam conduplicaret opem;

Spemque agitans dixi: Non, non morietur hic Aeger;

Non sinet hoc Pietas, non sinet alma Fides.

Phoebus adest, sacras Epidaurius adferet Herbas,

Auxilium Musae, Numina nostra, dabunt.

Durae etiam, quae Fila trahunt vitalia Parcae,

Accipient iustas, quas ego fundo, preces.

Vota cadunt, Spes tota perit, Libitina triumphat;

En iacet in feretro Corpus inane suo!

Quis premat hic gemitum? cum Te non esse, Manumque,

Et Linguam aeterno vincta rigore videt. –

Sed Te felicem! Mortali a Corpore liber

Parte tui vitam qui meliore tenes.

Spiritus ille tuus iam nunc a Carne solutus

Possidet aethereas tempus in omne Domos.

Hoc est, quod Mortem cruciat: videt illa beatum

Te modo, et aeterni Regna tenere Poli;

Quid me Tela iuuant? si quis post funera viuit,

Et mea contemnit Spicula Mortis? ait.

Hoc dicto abiecit, quae dextra gesserat, Arma.

Arma igitur nunquam gestet ut ista, precor.

XX. QUATUOR FRANCISCIS
Onomasticon Xaverii Agentibus.

Eia! ad Apostolicos Socii properate Labores;

Franciscus Vitam, quae sit agenda, docet.

Uni Francisco totus non sufficit Orbis;

Franciscis quatuor num fatis unus erit? ²³

Romanum est effatum: Divum Franciscum Caverium tanto propagandi Divini Nominis Zelo aestuasse, ut Orbis Terrarum visus fuerit parvus, et angustus.

XXI. ACADEMIA NOBILIUM
Quae fuit Tirnauiae cum Ubiversitate Scientiarum.

Aspice! quae medius in Coelum surgit Athenis!

Pulchra est, augusta est, et Iove digna domus.

Nobilitas hic est, hic est Academia Regni,

Hic sua Divus Honor Templa, Forumque tenet.

Hic habitat Probitas, hic est Sapientia Mentis,

Hic agitat laetos casta Minerva Choros.

Hic veteri de Stirpe viret, crescitque Iuventus. - -

Crescat Io! et Patriae det Domus ista Patres! ²⁴

Honor dicitur Diuus ex opinione, factoque Veterum, qui Templum ei dedicarunt. Erat autem Templum Honoris cum altero Virtutis ita coniunctum, ut per Virtutem ingressus esset ad Honorem; quo significare, docereque voluerunt: Aditum ad Honorem esse duntaxat per Virtutem.

XXII. AD VIRGINEM DEIPARAM
AFFECTUS

Audiat haec Tellus, et qua patet, audiat Aether;

Ille, cui vivo, sit mihi testis, Amor!

Testis Amor mihi sit, non vanum, et inutile Nomen;

Sed quo molle calet Cor, Marianus Amor.

Hoc ego teste tuas Virgo prostratus ad aras

Perpetuam sancto federe iuro fidem!

Tu mihi sola places; amo Te, tua Nomina spargam,

Vulgaboque tuum, quo licet Orbe, decus.

Hanc mihi iurati legem dedit ardor Amoris;

Mors sola, hanc legem quae mihi tollat, erit.

Tu modo proposito succurre Patrona labori,

Tu mihi iam vires suffice, Tu fer opem!

Ah utinam dignos inter patiare Clientes,

Simque Tui semper pars aliquanta Chori!

Omnia, quae mea sunt, ultro Tibi consecro Diua;

Omnia ut acceptes, supplico! – Iam Tua sunt.

XXIII. THRENODIA
IN OCCASU SOCIETATIS IESU.

Occidimus; tenebras pete Mercuriane! reconde

Frontem, oculosque; venit Nox tibi fida, venit,

Et tegit exosum Solem, Testesque repellit.

Nunc geme, et in fletum lumina solue! Dolor

Compressus maiora solet tormenta creare,

Et suffocatae Virus habent lacrimae. –

Nunc, ubi nigra, silensque umbra est, iuuat ergo dolori

Indulgere meo: frangitur ille Dolor.

Qui libertatem reperit. – Dolor improbe perge!

Nunc saevire tibi, et Cor laniare licet. –

Ite mei gemitus, lacrimaeque per ora; querelas

Umbra profunda meas hauriat! Umbra sciat,

Quis mea Corda Dolor laceret? lacrimisque profusis

Noctis inornatae Vestis, et Ora natent. –

Somne! mihi tecum nihil est; qui saepe vocatus

Inprouisa mihi perfide terga dabas,

Dum curas mollire meas, et Corde licebat

Vertere Tristitiae pondus. Abi! fuge nunc

Nantes in lacrimis Oculos: Nox integra flendo

Ducetur; dulces sunt mihi nunc lacrimae.

Sola meos Aurora redux abstergere fletus,

Sed non moerorem pellere sola potest. –

Siste tuas Aurora rotas, lucemque retarda!

Flere placet; sine me flere; - deinde veni.

XXIV. SOCIO MORIENTI.

Diuidimur: Tu perge! vocant te nescia flecti

Numina. – Da veniam, lacrima nulla meis

Quod cadat ex oculis: si fletibus ora madere

Incipiant, nullum lumina flendo modum

Reppererint; ut Flumen aquas, sic illa perennes

Effundent lacrimas, et noua Byblis ero. –

Ibimus hunc omnes; alter praecedit, et alter

Consequitur: sic nos separat inuida Mors,

Hanc ubi proposuit, duroque adamante notauit

Omnipotens Legem. Quod iubet ille, fero,

Et veneror; lacrimis Coelum non impeto. – Vade

Dulcis Amice! Patrem Vallibus Elysiis

Invenies, Fata, et Numerum, Casusque Suorum

Rite recensentem; - Nemo vetabit, adi.

Post suavem amplexum, et lacrimas; post Oscula dextrae

Reddita, post varias, ut volet ipse, vices

Dic, Illum quod amem; quod ego, charique Nepotes;

Et quod - -. Sed quae sint commemoranda, scies.

XXV. DE ANNO S.I. FATALI.

Annus abiit Sociis Iesu fatalis, et eheu

Quam multis vere flebilis Annus abit!

Illum ego, Tartareas exul dum venit ad Umbras,

Crediderim facti poenituisse sui;

Utque datam possit numquam meminuisse Ruinam,

Pocula Lethaeo plura bibisse Lacu.

Ne tamen hinc superas aliquando veniret ad Auras,

Rex Erebi iussit vincla, iugumque dari.

XXVI. POETA
RUS ITURUS.

Cedita paullisper de pectore, cedite Curae!

Rura volo; Curis invia Rura petam.

Saepe Diis, qui Regna tenent stellantis Olympi,

Charior in Terris Rivus, et Herba fuit.

Thessala Rura loqui possunt, Amphrysus, et Ida,

Cynthus, et Aonii Laurea Silua Iugi.

Buda vale, curasque meas tua conde sub antra!

Rus eo; - iamque puto me mea Rura tenent.

Hic licet, et mens est lentas sine nubibus horas

Ducere, et herboso ponere membra toro.

Hic ego montiuagae Studia exercebo Dianae,

Ignarasque doli ludificabor Aves.

Dicite Carmen Aves! – Ubi Carmina Vestra sonabunt,

Non ego vos laqueo ludificabor Aves.

Dicite felicem laeto modulamine Budam;

Buda Caput Regni est. – Audio, dulce canunt.

XXVII. PHILOMELA
Dolorem Poetae suo Cantu auget.

Castalium ad Fontem flebam: - Cur vera fateri

Me pudeat? quamvis sim Vir, et esse putem

Me Chalybi similem. Flebam, largoque rigabam

Imbre gemas; Fletus causa, modusque meae

Acta Iuventutis fuerant. – Qua forte iacebam,

Servat adhuc rigui Signa doloris Humus.

Post, ubi consumpsi lacrimas, vocemque paravi

In Gemitum, et Carmen solvere, Musa loci

Finitimi Philomela sedens in tegmine Fagi

Incipit argutos ingeminare modos.

Haesit in ore mihi mea vox; gemit illa, canitque,

Et varium mira construit arte melos.

Ac modo continuum fundit suavissima Carmen,

Et modo concisos turbinat ore sonos.

Iamque velut moriens languet, vocemque remittit,

Aut revocat vires ad nova sensa suas.

Sic ea dum ludit, Gemitus mihi surgit ab imo

Pectore, et intenso murmure terret Avem.

Illa volat; me culpa premit, cogitque dolorem

Cum gemitu, et lacrimis continuare meum.

Sed dolor est nimius; gemitum, lacrimasque repressit;

Iamque oculi lacrimas, lingua negat gemitum.

XXVIII. AD LARES DOMESTICOS
POST EXPILATAM DOMUM

Nil mihi vobiscum est, seu vos cum Fure Penates,

Sive Lares dicam, turba minuta, Dii!

Hactenus, at frustra, violas, et thura ferebam;

Saepe etiam fruges, et bona vina dabam;

Sperabamque meam Vobis Custodibus aedem,

Argentumque bono non leve stare loco.

Fur venit, et quidquid pretiosum reperit, aufert;

Non animum: quem mi tollere nemo potest.

Cur igitur querar, et doleam? Fortuna recepit,

Quod mihi, sed merito, per duo lustra dedit.

Ergo habeat, ditetque alios: - Si fortis, et acer,

Tranquillusque animus sit mihi, dives ero.

Malo ego pacato Fortunae munera Corde

Perdere, quam tristi sollicitare prece.

XXIX. DE PECUNIA
TERRARUM REGINA, ET DEA.

Usque adeo verum est, quod dictat Horatius; ut me

Non bene credentem vox publica, et actio damnet:

Maxima nostrarum Regina Pecunia est,

Aiunt, et repetunt magno clamore Poetae.²⁵

Aristuphanes, Horatius, Propertius, Iuvenalis, Petronius Arbiter etc. etc.

Illa fidem, testesque parit, fora cuncta gubernat,

Et dat amicitias, uxorem, nomen, honores.

Illa Homini vitam tribuit, facit illa potentes,

Iratumque Iovem clausa constringit in arca,

Omnipotens, et sola Deae cognomine digna.

Ast ubi Templa Deae, si tanta potentia Terras,

Humanumque Genus versat? Si Fana dicantur

Fortunae, et Florae; si Spes, Pietasque, Fidesque,

Et Febris, et Risus; si Nox, Discordia, Somnus,

Et Mors in Templis colitur: cur sola nec aras,

Nec sacros ignes habet illa Pecunia, cui se

Iustitia, et Pietas, humanaque corda sacrarunt?

O fatuam, diramque Deam! quae prima scelestos

Mores progenuit, turpique libidine Terram

Corrupit, vitiis alimenta, heu quanta? creavit,

Audacique manu curarum femina sparsit!

Quo mihi maiestas? quo tantum Numen? – Abunde est,

Si neque Divitiis, nec Paupertate fatiger;

Nil ultra, citraque petam: satis undique tutus,

Et fortunatus sumum laudabo Tonantem.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS PRIMA
SECTIO SECUNDA

I. IN CONTEMPLATIONE ROSAE.

Ah Rosa, quam celer est tua vita, brevisque venustas!

Mane oreris, tepido vespere lassa cadis.

Per te ego, qui rosea vernabam fronte, recordor.

Quid fuerim? quiD sim? quid mihi Terra paret?

Ut tua, vita mea est: miseri! vix coepimus illam

Vivere, vita brevi tempore fracta perit.

II. SATYRA
IOVE TONANTE

Audi Terra Iovis voces, et Numen adora! -

Ad Tonitru, et Fulmen territa Terra tremit.

Regnat, et aeternis Mundum moderatur habenis,

Cui Puer Idalius fraena, iugumque dedit.^{²⁶Ideo non infulse quidam Poeta Triumphum Cupidinis scripsit; quo in Libro non modo potentissimum Deorum Cupidinem, sed etiam Victorem facit. Enumeratis enim amoribus singulorum, quibus in potestatem Cupidinis, ditionemque venissent, instruit Pompam, in qua Iupiter cum ceteris Diis ante currum triumphantis ducitur catenatus. Ita Lactantius Lib. I. Cap. 11.}

III. DE CUPIDINE
ARCU, ET SAGITTIS ARMATO.

Deposuuit veteres iam dudum Europa Sagittas,

Atque alia, ut feriat longius, Arma gerit.

Unus adhuc antiqua puer gerit Arma Cupido,

Et iacit in nostros ignea Tela sinus.

Pone tuos Arcus Puer improbe, pone Sagittas!

Aptior ad iactus est Catapulta tuos.

Sed vafer in nostra est (miseros nos!) damna Cupido:

Clam ferit, et tacite vulnera multa facit.

Si Bombarda ageret, si Sclopetarius esset,

Terreret sonitu Teque, aliosque suo.²⁷

Ante ferit quoniam, tuti quam cernimus hostem,

Nec quisquam ex illo vulnere sanus abit.

Propert. Lib. II.

IV. SPECTACULUM
GLOBI AEROSTATICI
In Campo Budensi promissum.

Fama volat, plenaque manu Schediasmate spargit,²⁸

Scheda promissis ingentibus plena, typisque data volitabat, quae ingentem hominum Copiam in locum designatum excitabat. Ut incommodum omne vitaretur, Milites etiam armati ad vigilias advocati fuere. Factum est, quod multi futurum praesenserant, atque etiam dixerant. Sequutus erat risus, et indignatio.

Et vocat ad Campos Martia Buda tuos.

Currite Budenses, Pestani currite Cives!

Res erit in patulo prodigiosa loco.

Ille (Virum, et Nomen scitis) Spectacula Vobis,

Sed prius argentum promite, mira dabit.

Convenere Urbes, collata pecunia multa est,

Cingitur armatis tota Corona Viris.

Expectamus – abit tempus – venit Hesperus; - Euge

Magne Vir! aerium mitte per alta Globum.

Ille quidem sudat, Sociosque ardentius urget;

Sed Globus in fixis haeret uterque locis. –

Pro! te Hominem fatuum, lucrique cupidine caecum!

Quis furor est propriam vendere stultitiam?

Redde, quod a nobis argentum sumis Agyrta,

Et fruere aeterno nominis opprobrio.

Utque suum numquam te credidit esse Minerva,

Sic te nec videat, nec putet esse suum.

V. INFANTEM IN CUNIS SPECTAT,
ET INQUIT.

Inudeamne tuas Infans pulcherrime Cunas,

Et cupiam simili conditione frui?

Ah ubi sunt nostrae prima incunabula vitae!

Non habuit curas Lectulus ille meas.

Redde meas Cunas, redde optime Iupiter Annos!

Hac tantum veniet conditione Quies.

VI. PEREGRINATORI CUIDAM
ERUDITIO.

Ut Te conspexi, placuisti. Vultus, et ora

Non possunt Mentem dissimulare tuam.

Accipe, quo melius nequeo Tibi tradere Munus,

Atque aliquem memori pectore cede locum!

Si vos sic omnes, ut ego, doctissime noscant,

Perpetuum fiet foedus amicitiae.

VII. DE THERMIS BUDENSIBUS ²⁹

Proximam Budae Regionem abundare Thermis, notius est, quam ut dici debeat. - Erumpunt in locis quinque. De virtute harum Aquarum iam olim, Anno nempe 1729, disseruit Laurentius Stoker in libro: Thermographia, seu Scrutinium Physico-Medicum Aquarum Mineralium Budae scaturientium.

Quis Deus hac incendit Aquas? quis Fontibus Ignes

Miscuit?³⁰

Desumptus est hic unus Versus ex Anthologia Latina, referente Burmanno. Ceteri, ut ante hos alii iam superius expositi, facti sunt more Graeco, et Catulliano Latino: in quo saepe singularis est gratia. Aquarum autem ardentium insigne est exemplum apud Homerum Iliad. XXI. ubi aquas Xanthi fluentis accendit Vulcanus Ignipotens.

ut dicam, dulcis Amice rogas.

Naiadum quondam pulcherima Buda, sub isto

Monte³¹

Mons hic, de quo occurrit sermo, a S. Gerardo Episcopo et M. nomen accepit.

sibi Sedem fixit, et inde suas,

Quae modo sunt Thermae, gelidas effuderat Undas.

Ignipotens illam vidit, et incaluit

Forte magis, quam cum primum Cythereida sensit

Uxoremque sibi fecit. At ista nihil

Ad nos. - Mons meminit Budae, meminere Sorores,

Danubiusque Pater, Pannoniaeque Nurus.

Inde calet Nais; Fons illius inde perennat;

Inde salutares Buda ministrat aquas.

Adspice perpetuas Undas, Montemque Gerardi,

Si dubitas istis Numen inesse locis.

Perspicuas subit Ignis Aquas; hic Ignis, et Unda

Concordi resonant murmure; Saxa calor

Intima pervadit; sudant, ferventque Cavernae.

Qui credit sterilem, decipietur, humum.

Hic etenim (mirum!) contemptis Ignibus audax

Herba venit; multo hic palmite luxuriat

Cocta Silex; vernant fumantia pascua; Virtus

Est in Aquis, qualem solus Apollo facit.³²

Principia harum Aquarum secundum Methodum Cl. Professoris Iacobi Winterl magno labore examinavit, detexitque Iosephus Manes Oesterreicher, et Libro anno 1781 typis edito cum Lectoribus communicavit.

VIII. DIES NATALIS AMICI
CELEBRATUR.

Formosae Charites, nataeque ad gaudia Nymphae

Surgite! Festiva est, quae venit, ista Dies.

Illa Dies haec est, quae prima illusxit Amico;

Scitis enim in nostro quis sit amore prior?

Surgite! Natali properate calentia Vota;

Vota venustati consociata valent.

Illecebris certare iuvat, iuvat esse disertas,

Praesentemque Choris exhilarare Diem.

Forte repugnabit; sed habet penetrabile pectus,

Iamque alio sensit tempore, quid sit Amor?

Laetus Hymen, Hymenaeus adest – sperate Puellae! –

Qui reparet vidui iura marita thori.

Felix, quae tali veniet delecta Marito!

Digna est, quae prudnes, pulchra, pudica, pia est.

IX. HEREDI OPULENTO
SED IMPROBO.

Mort Patris ingentes tibi contulit Aeris acervos,

Promisitque novos, et sine nube dies.

Adsunt Divitiae; Pobitas cum Patre sepulta est:

Hoc doleo, et fateor, me movet Invidia.

Sed dolor est iustus, iusta est querimonia nostra:

Non habet hic culpam Livor, et Invidia.

Nam malus ille animi sensus, quem dicimus aegram

Invidiam, ex vera prosperitate venit.

Quae tibi prosperitas Patriis turgescere Gazis,

Si Probitas Patris contumulata iacet?

Ni Patris e tumulo Probitas revocetur, et in Te

Transeat, infelix, ac homo nullus eris.³³

Non inepte Callimachus, quia Virtutem et Opes petit a Deo; putat enim nec Opes sine Virtute, nec istam sine illis posse beare homines. Vid. Hymnus ad Iovem:χαιρὲ πατὲρ etc.

X. AD POETAM
QUI LATINA CARMINA DEDIT IN MORTEM MARIAE THERESIAE AUG.

Prima Latinarum Musa est tua Candida Vates,

Quam video doctas difluere in lacrimas.

Digna etiam hic lacrimis fuit Augustissima Princeps,

Cui similem in tota non legis Historia.

Elevimus, et multo complevimus aethera planctu; -

Iam satis est: Caesar Sceptra, Thronumque tenet.

XI. DOCTORI POLITIAE.

Quam tibi Diva potens spondet Politia Salutem,

Hanc ego sincero corde, animoque precor

Optime Amicorum Francisce! Tuo Illa labore,

Eloquiove Caput sustulit e media

Nocte, sepulcrali pridem contecta Cupresso.

Per Te vitali luce, dieque frui,

Hungariamque suis gestit complere Ministris,

Heu! nunc de Dominae funere sollicitam.³⁴

Mariae Theresiae August. et Apost. Reginae; cuius anno emortuali datum est hoc Carmen.

XII. SCRIPTORI GLORIOSO.

De triplici Regno Naturae Carmina scripsit;

Carmina de variis dimidiata libris.

Sed neque Linnaeus, nec Opum Natura suarum

Conscia, nec Bavius talia Regna facit.

Errores, vaga verba, nuces, et somnia sunt hic:

Insomnes Aegri qualia saepe vident.

Ille quidem Roma sibi missa Encomia narrat:

Usque adeo caecus, qui se amat, esse solet.

Quid, si etiam oculos mittat tibi Roma? – Sed adsunt

Accipe! – Nonne per hos nil, nisi verba vides?

XIII. DE OBTRECTATORE MEO.

Vix abiit Mariosa; novus cantare Poeta

Incipit: hic aliquis, qui prope prandet, ait.³⁵

Iacobus Mariosa e S. I. Italus, multa eruditione plenus. Bibliothecae Archi-Episcopalis Colocae Praefectus, Poeta insignis, a scriptis etiam operibus clarus.

Sic ille; et Risu Cantum comitatur amaro,

Adspergitque meis felque, salemque cibis.

Huic ego quod dicam, hoc tantum est; nisi forte lacessat,

Personamque meam labe notare velit:

Siqua mihi Vena est, hanc nec Mariosa ligavit,

Nec modo, liberior si fluat, ille facit.

Et mihi, si cupiam, venient in Carmina vires;

Est aliquis, qui me concitet igne Deus.

Si velit ille, cui placuere mea Otia, Praesul,

Qui modo sum placida mente, animoque, furam.

Sentitis? – Deus! ecce Deus! – Iam Carmina fundam,

Carmina Zoologo nobiliora pede.

XIV. AD MARCUM
Qui de frequente, et longo Cynthiae Somno querebatur.

Longa, gravisque mora est; dormit tua Cynthia, dormit:

Hoc dolet; at Somnum pellere Marce times.

Qui tibi sensus inest, sensu oblectatur eodem

Ille, tuam totus, qui modo Somnus habet.

Cede loco, curamque tuam, mentemque repone;

Non Te, sed Somnum Cynthia bella cupit.

XV. AD SOLEM
Somno gravi, et diuturno Poetam premente.

Somnio? – vel vigilo? – Salve Sol auree! – Tandem

Te video; nisi me fallit, Imago tua est.

Ast ubi sum? – rursusne premit mea lumina Somnus,

Qui de Cimmerio venerat ante specu?

Illa papavereo conspergit Membra liquore,

Et tenet in geminum vincta sopore diem.

Forte soporifera totum me mersit in unda,

Et Nox una mihi perpetuenda data est?

Somnia circumstant varias imitantia formas,

Et sexcenta animo dant simulacra meo.

Non, si Terra tremat; non si gravis intonet Aether,

Non, si certa ruant Fulmina, Somnus abit.

Hoc etiam Carmen, quod nunc tibi mitto, Phobetor,

Haec etiam Somnus mittere vota vetat.

Auxiliare mihi tandem! Tu pellere Noctem,

Pellere tu Somnos, et revocare potes.

Si tibi cura mei est Genii, depelle soporem,

Insomnemque mihi Phoebe remitte diem!

XVI. ANDRAE FILE
Onomasticon agenti.

Andrea! in Scriptis hodie tibi defero Vota.

Verba volant, nosti; Litera scripta manet.

Multane vis? vel pauca? – Hic est, ut cernis, utrumque.

Pauca quidem Verbis; Multa bonis Animis.

XVII. MATHEMATICO
COAEVO.

Pallescis, sudas, noctemque diemque fatigas;

Plena Mathematicis est tibi Mensa Notis.

Aut nova contorques, aut prisca Problemata solvis,

Metirisque nigri squallida Regna Iovis.

Fac, quod Aristomachus: Lustris bis quinque laborat;

Sed quis, pro Superi! quis fuit ille labor?

Pulicis ille quidem saltus metitur, et optat

Pulicis in saltu vivere, deinde mori.

XVIII. DUM ELISABETHA COMES ZICHY
NATA E COMITIBUS BERÉNYI AEGROTABAT.³⁶

Mulieris huius vere singularis, rarae, et incomparabiles Characteres exposui in ea, quam Poesi meae Narratoriae anno 1784 praeposui, Dedicatione.

Zichya, dicebam tacitus, mea Zichya morbum,

Heu nimis arcanum, difficikemque trahit!

Aestuat ad nomen Medici; Medicamina spernit;

Haec mage, quam Mortem Zichyas illa timet.

Imo fovet Mortem; Tumbam iubet esse paratam,

Hanc amat; in sola Morte, Deoque mora est.

Forte brevi Vitam Mulier fortissima claudet,

Et dabit in putrem nobile Corpus humum.³⁷

Illa quidem ex hoc Morbo convaluit; sed postea denique, die nempe 2. Ianuarii Anni 1796, pie, ut vixit, ex hac vita decessit, relicto apud posteros sui desiderio, et sepulta sub Sacrario Templi Budensis B. V. M. in Coelos Assumptae in Arce, an. aet. 81.

Felicem! cuicunque suos finire labores,

Optataque frui posse quiete datur.

At mihi quod restat, quantum est? quae Fata supersunt?

Fortunaeque vices? quae mea meta? quis est

Cursus? quae series rerum? quis morbus? et unde

Anxia vota? labor? spesque, metusque mihi? –

Has ego dum curas dubio sub corde voluto,

Ante oculos specie, qua solet esse, meos

Diva, cui nomen Latio pro Carmine Musa

Non reperit, Graecis dicta Προνοία, stetit.

Vultus erat duplex, qualem tibi Iane vetusto

More Polygnotus, Praxitelesque dedit.

Dextra gerit Sceptrum, teretem gerit altera Sphaeram,

Stellata in toto corpore Palla nitet.

O Dea! conclamo supplex, et Numen adoro;

Dumque volo voces fundere, Lingua stupet.

Illa mihi hoc tantum: satis est meminisse Προνοίαν,

Dixit, et ex oculis cessit imago meis.

XIX. BIBLIOTHECA THEOLOGICA
Budae Anno MDCCLXXXIII. Fulmine percussa.

Horruimus; quis enim non fulminis horreat ictu;

Formidetque suae tristia damna Domus?

Ecce iterum tonuit!; vibratur ab aethere Fulgur;

Tangitur infesto Bibliotheca Iove.

Accelero, qua porta fuit. – Mirabile visu!

Salva a coelesto est Bibliotheca malo.³⁸

Non ita cum Bibliotheca Capitolina; nam, uti Orosius scribir post Eusebium, Fulmine Capitolium ictum; ex quo facta inflammatio Bibliothecam illam, maiorum studio, curaque compositam, aedesque alias iuxta sitas rapaci turbine concremavit Imp. Domitiano.

Teter odor, fumusque niger, crustraeque iacentes,

Fulminis incussi vimque malumque notant.

Conde tuos, dixi, temerarie Iupiter ignes!

Nam quaecunque iacis fulmina, vana iacis.

Iupiter hic alter Deus est; qui cuncta gubernat;

Illi, si nescis, Bibliotheca sacra est.

Hic tela illius, clypeique; hinc fulminat, et te,

Dogmataque, et pestes, et scelus omne ferit.

XX. IOANNI SAJNOVICS
ASTRONOMO CELEBRI
Dum in Castro Gentilitio Tordas Hilaria fuere acta.³⁹

Hic ille est Sajnovicsius, qui cum Cel. Hellio, ut Veneris transitum per Discum Solem observaret, Wardhusium ad extremos Europae fines anno 1769, petente Rege Daniae, est profectus, et inde, observatione feliciter facta, in Patriam reversus; Budae autem die 4. Maii An. 1785 mortuus.

Vidistine aliquem tali gaudere nitore,

Qualis in hac nunc est, et placet aede, diem?

Hic Tolna, et Pestum est; huc se nova Buda recepit;

Albam, et Weszprimium, Vindobonamque vides.

Ille etiam, quem Caesar amat, quo Patria gaudet,

Musarum Praeses, Spes mea, laetus adest.

Si tantae veniunt ad Rura frequentius Urbes,

Et redit ad votum saepius ista Dies;

Nec Tu Wardhusio Venerem speculabere Castro,

Nec tuus ad Budam Mercurianus erit.

Hic tu non unam poteris spectare Dionen,

Hic ego Musarum pulpita constituam.

Dicamus bona verba; Dii pia vota secundent.

Vivat, qui nobis otia laeta facit!

XXI. DYNASTAE TORDASIENSI.⁴⁰

Igantio Nagy de Alsó-Szomolány, ad quem Iure Uxorio Sajnovics pervenit Dynastia Tordas in Provincia Albensi sita. Illi inscripta est Ars Poetica Generalis --- Budae Typis Regiae Universitatis Anno 1783 vulgata.

Rura colis? coluisse sat est; iam frigida Bruma

Personat, et niveo vellere Rura regit.

Dure! fugis nostram, quae Te desiderat, Urbem;

Et quo Bruma riget sidere, Rura tenes.

Te dulcis Coniunx, Te dulcia pignora Nati,

Et qui iam luci est proximus, ille rogat.

Ferreus, et Scythico mage frigidus esse videtur

Marmore, qui tali tempore lentus abest.

XXII. EIDEM
IN URBEM REDUCI.

Venisti tandem, tuaque expectata tueri

Ora datur!⁴¹

Ita loquebatur Anchises Filio suo Aenaeae ad Campos Elysios venienti. Aen. VI.

Salve Vita, Salusque piae

Coniugis! in viduo quae plorat morbida lecto;

Salve praesidium, deliciumque Domus!

XXIII. CL. ADAMO VISER.

Carmina, quae Nicio modulatur Agichius, adfers,⁴²

Stephanus Agych Canonicus Quinque-Ecclesiensis, multis Scientiis ornatus, sed praecipue Poesi amicus, varia sparsit Carmina; inter quae illud etiam est In Festam Inaugurationem III. D. Comitis Georgii Niczky (quem Nicium nominat) de Eadem, S. C. et R. A. M. Camerarii, In I. Comitatus Veröczensis Supremi Comitis. An. 1783.

Nosco Virum, nosco Carmina, nosco Animum.

Ille Vir est, quem Phoebus amat, cui Pallas amica est;

Quive solet meritos condecorare Viros.

Maxima Laus illa est (quod me docuere Camoenae)

Quae venit a docto, conspicuoque Viro.

XXIV. ILL. ANTONIO VÖRÖS
Carmen ex Tempore petenti.⁴³

De Farád, Ord. S. Stephani R. A. Qguiti, et Consiliario Aulico; cuius amicitia, et memoria Mercuriano deber esse indelebilis.

Parce meam dictis stimulare in Carmine Musam!

Blandiri, et laudes fingere Musa vetat.

Si mea Musa loqui debebit; vera loquetur;

Materies Carolus, quem deamamus, erit.

Audiet, et laudes Excellentissimus illas

Audiet, a tota quas meruit Patria.

Noli igitur nostram stimulare in Carmina Musam.

Non audit de se vera Comes Sigrai.⁴⁴

S. C. et R. A. M. Actualis Intimus Status Consiliarius, et Supremus Comes Comitatus Simeghiensis, a gestis aliis officiis notus, et granaevus An. 1784.

XXV. VOTA
PRO EODEM EXC. COMITE
Budae in Gen. Cleri Regni Hung. Seminario data.

Lux Carolo natalis adest! Carolo pia Vota

Tota Sacerdotum Turma, Domusque ferat.

Tercenti Iuvenes, Lectissima Melchisedechi

Progenies, Carolo si sua Vota ferant,

Armatasque Preces mittant ad Regna Deorum,

Nestoreos poterit dinumerare dies.

Nam quid Tercenti possint praestare? videmus;

Historici nobis dant monumenta Libri.⁴⁵

Duo hic praeprimis occurrunt Exempla; alterum e sacris, alterum profanis e Scriptoribus. Primum est de Libro Iudicum Cap. 7. de Gedeone, qui cum 300 Viris percussit Castra Madian, et Amalec. – Secundum ex Libro 7mo Curtii de Alexandro M. qui cum Militibus pari numero delectis Petram in Sogdianis situ fere expugnabilem, et 30 millibus armatorum obsessam ad deiditionem coegit.

XVI. CL. ADAMO VISER
Hermeneuticae Novi Testamenti Scriptori.⁴⁶

Hermeneutica Sacra Novi Testamenti in tres partes divisa. – Budae et Posonii an. 1784. in 8.

Nuncius ille, Deum interpres, quem Graecia dixit

Ἑρμην, Mercurius, τριςque μέγιστος erat.⁴⁷

Cum Munia habet magna, et multa Τρισμέγιστος, Te maximus adpellabatur; quamquam nec hoc ignorem, Hermetem alium nominari Trismegistum; quod ille apud Aegyptios fuerit maximus Philosophus, Sacerdos, et Rex.

Quod de Mercurio memorat vaga Fabula; de Te

Verius in nostra dicitur Historia.

Tres Operis Sacri Partes mihi mittis Amice!

Tres Operis Partes accipio, et relego.

Quae sint Verba Dei? Pars prima fideliter adfert;

Altera, quis Sensus debeat esse? docet.

Tertia Subsidiis, quae sunt externa, tributa est.

Et magis ut pateant interiora, facit.

Partibus his duce Te, tota Hermeneutica constat,

Et quae sit Nova Lex, quidve loquatur? habet.

Sic aperis Sacri Mysteria Testamenti.

Accipe, quae data sunt Nomina Mercurio.

XXVII. SEMINARIUM GENERALE CLERI REG. HUNG.
Buda ablatum, et separatum.

Mercurium video venientem; dextera Virgam,

Qua potis est Animas dissociare, tenet.

Buda reliquenda est: Agriam Pars altera, dicit;

Altera Posonium, non reditura, petat.

O Mons, o magnis habitata Palatia Divis!

O Agria in Carolo Terra beata tuo!⁴⁸

Unam Cleri Iunioris partem Posonii Ars Regia in Monte posita; alteram Agriae Excell. Praesul Carolus Eszterhazy de Galantha excepit..

Tolle tuos Sacra Turma Deos, age tolle Penates!⁴⁹

Ut olim Aeneas apud Virgilim Lib. II. Troia discendens Penates suos, magnosque Deos; ita Clerus Facultatem, seu Scholam suam Theologicam cum Seminario Generali Buda secum asportavit Anno 1784.

Haec sunt Austriaci iussa suprema Iovis.

Si tibi Josephus Caesar pandit Pallatia; si te

Caesar Josephus curat, amatque, bene est.

XXVIII. DOCTORIBUS THEOLOGIAE
Dum Regia Scientiarum Universitatis Buda demigravit.

Imus, ut imperium est: Vox Arx Pisonia; Nos hic

Pestani expectant, distribuantque Lares.

Vos, ubi Apostolici fuerant Insignia Regni,

Diva, cui curae est Theologia, locat.

Nos ubi Iustitiam sapiens Astraea regebat,

Excipiet laeto Curia magna sinu.

Crescat Athenaeum Josepho Caesare, crescat,

Et quanta est, totam compleat Hungariam!

Spargite de Vestro Lucem, non Fulmina Monte;

Relligio Lucem, non grave Fulmen amat.

Nostrum erit Hungarici curare Rosaria Paesti,

Et Patrias late spargere odore plagas.⁵⁰

Paestum Oppidum Lucaniae amoenissimum felici sub Coelo, et Rosarum abundantissimum; ideo Paestana Rosaria celebrat Ovidius, et Virgilius; quae Poeta propter similitudinem Nominis, et Rei ad Pestum Hungariae transtulit.

XXIX. DE MONILI FAMIGERATO.⁵¹

Quod in Gallia magnam Litem, in aliis Provinciis Expectationem concitavit Anno 1785.

Quae Furia est? Furia illa fuit; fortasse Megaera,

Quae dedit e Stygiis hocce Monile locis.

Parcite Francigenae Torquem hunc captare; nocebit.

Thebaidem Statii qui legit, ille cavet.⁵²

Lib. II. a v. 267. Celeberimum est Monile, quod Vulcanus arte divina fecit Harmoniae ex gemmis, et auro. Pretiosum erat, sed Fatale; quicunque enim Hominum illud possederunt, infelici casu periverunt. - Putat Poeta, Monile illud, ut parceretur Humano Generi, iam olim fuisse ad Tartara deiectum, nuper autem a Megaera in Galliam relatum.

Harmonie, et Semele, Iocasta, et laeva Marito

Eriphyle, Interitu Vos monuere suo.

Fatale est; quiscunque gerat, seu Femina, seu Vir,

Carcere, vel misera Morte Monile luet.

Mulciber huic Iras Superum, Virusque perenne

Miscuit, et propriis Hostibus ipse dedit.

Frustra ago; Romano decoratus Murice Princeps

Hoc petit; heu Domino triste Monile suo.⁵³

Cardinalis et Episcopus Argentoratensis Ludovicus Princeps de Rohan Guimene.

Quid tibi femineo cum cultu et merce Sacerdos?

Quam vereor, tecto ne capiare dolo!

Quod timui, factum est: Quotquot voluere placere,

Iam sua per tragicum Damna Monile ferunt.

Neve aliis porro noceta; La Motthius illud

Retulit ad vestras torva Megaera domos.

XXX. ILL. ANTONIO VÖRÖS
Ad se per Epistolam invitanti.

Natalem Graecae revehit Lux crastina Musae;⁵⁴

Graeca illa Musa est Excell. Comes Elisabetha Zichy, quae in sua senectute Linguam Graecam didicit, et cum Catone (ut est apud Ciceronem in Libro de Senectute) dicere potuit: Graecas literas senex didici; quas quidem sic avide arripui, quasi diuturnam sitim explere cupiens; ut ea ipsa mihi nota essent, quibus nunc me exemplis uti videtis.

Crimen erit talem non celebrare diem.

Sed tamen hoc iubeas, veniam; sed nosco vocantem

Te: prohibes. Quod vis, hoc volo: non veniam.

XXXI. EIDEM
Budae in Domo Dynastae Tordasiensis hospitanti.

Vörös adest; tanto Nagy Optimus hospite gaudet;

Scis? quo Iura vigent Praeside, Vörös adest!⁵⁵

Erat ille tunc in Regia Scientiarum Universitate Studii Iurisprudentiae Director, et Praeses.

Sistite currentes Horae! Themis imperat illa,

Quae vos in vitam protulit, alma Themis.⁵⁶

In Hymno, quem habemus sub nomine Orphei, sic dicitur:

ὥραι θυγατέρες θέμιδος, καὶ ζηνὸς ἀνακτος etc.

Illum ego (quis prohibet, quod sentio corde, fateri?)

Illum ego non possum non deamare Virum.

XXXII. CONVIVIUM ERUDITORUM.

Pulchra, et laeta dies! Primis Convivia Musis

Christophorus Niczky, noster Apollo, facit.⁵⁷

Consilii Regii Locumtenentialis, et Studiorum Praeses, Tavernicorum Regalium Magister, Comes Temesiensis, Actualis Intimus Status Consiliarius, I. Ord. S. Stephani R. A. Commendator etc. An. 1785.

Illa dies doctas ad Mensam videt Athenas,

Illae dies Divis invidiosa fuit.

Aurum, ac Argentum, solidum et potabile lautas

Commendat Gusto nobiliore dapes.

Quodque magis gratum est, Vultum dat Apollos serenum;

Ostentatque suum, fronte oculisque iubar.

Dipnosophistarum mensas, Epulasque Deorum.

Et quod Symposion dat Plato, Fama canit.

Haec ego, dum licuit, solers, avidusque petivi,

Et fateor doctos complacuisse cibos.

Ast ubi Apollineae fas est adcumbere Mensae,

Tunc nec Symposion, nec sapit Ambrosia.

XXXIII. VERA AMAZON
IN HUNGARIA.

Cesset Amazonias celebrare Poetica Matres;

Est in Amazoniis fabula multa libris.⁵⁸

Amazones a μαζός adpellatae, quod dextram Mammam exusserint, ut liberius agere, pugnareque possint: unde Unimammae, bellatrices, et Mavortiae fuere dictae. De origine, patria, habitu, et cultu earum multa Curtius, Strabo, Iustinus, Diodorus Siculus etc. Sed fabulosa esse omnia iam Strabo iudicavit, Lib. II.

Vivit in Hungaria, celeberrima vivit Amazon,

Quae mihi feminea est conditione prior.

Illa venustatem (vana est haec gratia) non vult;

Si velit, ut Juno, vel Cythereis erit.

Incorrupta Fides, Probitas, Prudentia, Pallas,

Atque aliae similes sunt in amore Deae.

Sanguine de veteri nata est, et nupta Dynastae;⁵⁹

Ill. Comiti Ladislao Smidegg de Pereszteg.

Quinque fui Thalami Pignora Mater alit.

O dulces Nati! quis vos timor angeret? aetas

Maternum posset si bene nosse malum.

Dextera, quos Vestros Natura paravit in usus,

Mamma tumet; Mammam Cancer acerbus edit.

Pharmaca dant Medici, sed inania Pharmaca cedunt.

Vincit Apollineam turgida pestis opem.

Quid memorem saevos Cancro serpente dolores?

Mors iacet in molli conglomerata sinu.

Tolle meam Chiron, ait aegra, a pectore Mammam,

Et velut Ars tua te derigit, ure, seca!

Illa iubet, cultrosque urget, Mammamque cadentem

Excipit intrepida, sanguineaque manu.

O animam ingentem, et facinus memorabile! cui par

Non habet in fastis Ars operosa suis.

Eloquar Hungaricae Cognomen Amazonis? audi!

Christophoro Niczky Patre creata fuit.

Quid magis ad laudem Natae est, quam dicere Patrem?

Est etenim tanto Filia digna Patre.

XXXIV. PETRO E COMITIBUS DE RÉWA
Consiliario Regio.

Quos super Hungarica modulabar Amazone Versus,

Quod Tibi distulerim mittere, questus eras.

Erubui, culpamque meam confessa rubedo est;

Nam mea culpa, Tui non meminisse, fuit.

Da veniam! mea Musa petit, nostrosque sereno,

Accipe, quos offert, vultu, animoque Libros.⁶⁰

De Aesthetica, seu Doctrina Boni Gustus, anno 1778 Budae in duobus Voluminibus editos.

Carmina iussisti; Libros, et Carmina mitto;

Carmina cum Libris Te mea Réwa colunt.

Tu facis, et cumulas nostris Patrimonia Musis;

Ipse Tibi vitam debet Apollo suam.⁶¹

Erat enim Curator, et, ut vulgo dicitur, Referens Fundi Studiorum in Consilio Regio Locumtenentiali Hungarico.

Aurea, si posses, revocares Secula. Fac nunc

Quod potes, et Musam perge fovere meam!

XXXV. VATICINIUM
DE IOANNE PALAFOX.⁶²

Dum iterum Anno 1785 de eo Numerum, et Ordinem Sanctprum referendo strenue ageretur. Erat autem Joannes de Palafox et Mendoza natus Patre Jacobo in Arragonia anno 1600; Philosophiae, et Iurisprudentiae studuit Salmanticae; a Philippo IV. Rege fuit aDsumtus in Consilium et Tribunal Bellicum, deinde in Iudicum. Postea ingressus est Ordinem Eccelesiasticum, factus Episcopus Angelopolitanus (la Puebla de los Angelos) in Regno Mexicano seu Nova Hispania anno 1639. Dimisso hoc Episcopatu (sponte, vel invitus?) redivit in patriam; sed Episcopatum Osmensem anno 1653 oblatum recusavit per biennium. - Tandem in eius administratione mortuus est anno 1659. die 30 Septembris.

Phaebe Pater, qui Fata vides, da scire, quod opto!

Scis etenim, quidquid scire Poeta cupit.

Accipietne suas tandem Palafoxius Aras?

Sic ego te nuper Phoebe precatus eram.

Adfuit, et subito mentem mihi corripit oestro;

Sentio fatidicum cuncta per ossa Deum.

Non facit Omnipotens, quod vult Hispania, dixi;

Roma potest Sanctos dicere, non facere.⁶³

Dum quaeritur: An Roma sit infallibilis in Beatificatione, et Canonizatione Hominum? dici solet: Divinae illius Providentiae quae promissa fuit Ecclesiae, negotium esse, videre, curareque, ne quis pro Sancto colatur, et colendus proponatur, qui Dei iudicio factus est reprobus.

Multa sui documenta dedit Palafoxius;⁶⁴

In America dum fuit, multas controversias habuit cum Dominicanis, Franciscanis, Augustiniensis, Prorege et Archi Episcopo Mexicano; sed omnium multo gravissimam cum Iesuitis propter Decimas, et peculiaria, quibus illi fruebantur, Privilegia et immunitates. Anno illius Seculi quadragesimo septimo prohibuit duobus Iesuitarum Collegiis, ne predicarent. Illi autem et verbum Dei praedicarunt, et Confessiones exceperunt. Episcopus duobus Collegiorum Rectoribus imposuit poenam Excommunicationis latae Sententiae. Igitur die 20. Martii Iesuitae elegerant Conservatores, qui post consilia sexdecim diebus agitata fecerunt edictum: Patres esse restituendos ad usum et possessionem praedicandi, audiendique poenitentes. Palafox die 16. Iunii discessit ab urbe, et latuit in eremo. Capitulum credidit Episcopatum vacare, deditque licentiam Iesuitis; qui tamen die 19. Iulii suam priorem licentiam produxerunt. Controversia delata est ad Innocentium X. Pont. Max. qui continuo constituit singularem Congregationem ex quinque Cardinalibus et quatuor Praelatis. Ista vero censuit et Episcopum, et Iesuitas, et Conservatores errasse: Ceterum serio in Domino hortatur et monet Episcopum, ut Christianae mansuetudinis memor erga Societatem Iesu, quae laudabili suo instituto in Ecclesia Dei tam fructuose laboravit, ac sine intermissione laboret, paterno se gerat affectu, eamque in regimine Ecclesiae suae perutilem adiutricem agnoscat, benigne foveat, et pristinae suae benevolentiae restituat. Haec et multa alia videri possunt in Bulla Innocentii X. die 14. Martii an. 1648. edita. Hoc edicto non fuit finita lis; Episcopus enim multas alias accusationes adtulit, et caussam usque ad annum 1653 produxit. Jesuitae se purgarunt, et isto tandem anno Congregatio ultimam suam Sessionem habuit, ac inter alia Palafoxio scripsit: Sicut eadem Congregatio dictos Societatis Jesu patres serio admonitos cupit, ut omni obsequio et observentia certare studeant in amplitudinis tuae merita ac dignitatem, - - ita pariter te etiam atque etiam hortatur, ut ea, qua decet, in tam laudabilem prosituumque Ordinem existimatione Religiosam hanc familiam in Vinea Domini summo cum fructu ac labore desudantem paterna charitate amplectaris, ac foveas. – Deinde ad petitionem Iesuitarum severum prorsus Monitorium dedit, et praecepit sub Censuris, ut Decretum publicetur, Societas Iesu non molestetur, suis privilegiis uti sinatum etc. anno MDCLIII. die 17. Septembris. Decretum istud fuit iterum confirmatum die 9. Octobris eiusdem anni, et mandatum, ut publicetur. – Haec omnia, et multo plurima alia continetur in scripto Romae anno MDCLIII. die 5. Novembris typis evulgato, cui titulus: Processus et Finis Caussae Angelopolitanae etc. in fol. min. – Palafox perdita lite deseruit Episcopatum.

Illum

Orbis uterque mali poenituisse sciet.⁶⁵

Pellicot (Vie de Mr. Palafox) ait: Quid sit de hac causa sentiendum? sic habeto: Episcopus potuisset suum fervorem frenare, et coercere; in processu enim huius caussae valde multum ignis ostendit. Agnovit suum errorem post suum in Hispaniam reditum; ubi sincera ductus poenitudine priorum factorum, retractavit omnia, quae in adversam partem, praesertim in Ordinem in Ecclesia Dei praecipuum, dixit, scripsit, et fecit. Ita eius Biographus. – Propriam eius retractationem legere est in Annotationobus in Epistolam et Theresiae Sexagesimum quintam.

Exiget e calido Phantasmata vana cerebro,⁶⁶

Magnam in eo fuisse vim imaginandi testantur dicta et facta. Scribit enim inter alia, se a Jesuitis ad necem quaesitum in solitudinem secessisse; Christum sibi servivisse in forma hominis per annos plures, et cum iter faceret, currum, ne everteretur, tenuisse; peregrinationem cum Virtutibus tamquam Nymphis formosissimis suscepisse, Visiones multas habuisse etc.

Et dabit ingenio frena severa suo.⁶⁷

Videatur Vita a Pellicotio scripta; item Processus et Finis Caussae Angelopolitanae Romae editus; aut, quae in Bullario Romano reperitur, Bulla Innocentii X. etc.

Laudat, amatque Libros, quos dat Jansenius, omnes;⁶⁸

Habeo prae manibus Theses XVII Lucae in hac materia vulgatas. – Siquis diligenter inquirat: quis fuerit Palafox? qui? et cur eius Apotheosim urgeant? reperiet non vanam esse opinionem.

Sera est, post mortem quae Metanoea venit.⁶⁹

Μετάνοια Poenitentia. Dum Simulacrum eius, sed nescius, cuius esset? vidit Ausonius, sic illi:

Dic rogo, quae sis? et hoc accepit responsum:

Sum Dea, cui nomen nec Cicero ipse dedit.

Sum Dea, quae facti, non factique exigo poenas;

Nempe ut poeniteat, sic Metanoea vocor.

Sanctorum numerus totum compleverat annum;

Non est in Fastis, quae vacet, ulla dies.

Nec sua Loyolidae, gens prompta subesse, nec imi,

Quamvis sint Monachi, cedere festa volent.

Forte novos olim producet Iberia Coelos.

Tum novus in prima sede Beatus erit.

Haec ego, si memini, Phoebeo turbidus Igne,

Obscure, ut mos est, vaticinatus eram.

XXXVI. EXCEL. ANTONIO COMITI BRUNSZVIK
Budae novam suam Aedem ingredienti.

Quae quondam Elysios Aeneam duxit ad Agros,

In nova Te Dominum Tecta Sibylla vocat.⁷⁰

Materiam, occasionemque huic Carmini dedit artificiosa, elegans, et magni pretii Imago, in Nova Domo exposita, quae Aeneam ex Libro VI. Virgilii repraesentat, in Campis Elysiis duce Sibylla cum Patre Anchise commorantem, et posteros suos ediscentem.

Vade! meis ego Te votis comitabor euntem,

Dictaboque Tuo talia verba Lari:

Ut fuit Aeneae Mora parva in Vallibus illis,

Sic Tibi in hacce nova sit Mora longa Domo!

Ille suos vidit, sed densa in Nocte, Nepotes;

Tu videas clara in Luce, diuque Tuos!

XXXVII. PETRO E COMITIBUS DE RÉWA
Epicedium Postulanti.

Quas Tibi debueram Lacrimas, et Carmina mitto!

Carmina cum Lacrimis iam sinit ire Dolor.

Nuper enim Vocemque meam, Fletumque repressit,

Et Musa insolito muta dolore fuit.

Occidit illa Tui Generis Matertera! Quantus

Heu! mea nunc iterum corripit ossa Dolor.⁷¹

Barbara, Excell. Comitis Joannis Csáky Iudicis Curiae Regiae Coniunx, nata a Comitibus Eszterházy, mulier religiosissima, et omnibus sacris profanisque virtutibus usque ad admirationem et rarum exemplu ornatissima, brevi ex morbo mortua Budae anno 1786.

Lugete Estoradae, et Csakii! quia Barbara; Vester

Sanguis, amorque brevi Morte peremta iacet.

Flet Pietas, spargitque comas, et pectora plangit,

Relligio tristi tempora fronde notat.

Ah utinam Pietas Csakiae, Virtusque supersit,

Procedatque pari femina, virque via!

Sed miseram aetatis sortem! Dum talia Corde

Vota gero, aetatis sentio damna meae.

XXXVIII. METAMORPHOSIS
IUVENUM SCHOLASTICORUM.

Discite, quod sacrum est Musis, non perdere tempus,

Vos Iuvenes, quod Diva Salus et Cura Parentium

Mittit ad ingenuas operosae Palladis Artes!

Sacra Iovi lux orat fuit, quum pectora curis

Forte levaturus, qua se vernantia Campi

Aequora diffundunt, lento pede languidus ibam.

Solus eram; Soli Proles Semeleia Bacchus

Deiecto vultu, et caperata fronte, severus

Occurrit, qualem fert nuncia fama fuisse,

Dum patriam peteret Naxum,Nautasque videret

Iuratam temerare fidem, mortemque parare.

Mirabar, quod solus; ubi Silenus, et hirti

Sunt Satyri? Thyadesque truces? ubi tympana, et aera

Cum strepitu? mistaeque Viris matresque, murusque?

Ille mihi quaerenti inquit: Genialia nuper

Festa dedi (veteres Dionysia, et Orgia dicunt.)

Festa placent Bacchi; Proceres, Vulgusque per omnem

Exultant Urbem; resonat concentibus aether. –

Successere dies verni, quos Sancta Vetustas

In nostram instituit post Bacchanalia poenam.

Christiadae corpus sua per Ieiunia vexant,

Continuantque preces sacras: Nos pellimur urbe,

E miseram Socii coguntur ducere vitam.

Perfugium Mons iste dedit, quem palmite multo

Luxuriare vides; - hic est mea cura, laborque;

Vinitor hic ego sum, terramque exerceo magno

Cum Sociis sudore. Hodie, dum nempe Laborem

Adgredimur, vidi insolitum, et mirabile Monstrum

Dicam equidem, factum si vis audire. Libenter

Inquam, dic quaeso! – Tunc ille: Hanc adspice Silvam!

Hic ubi castaneae, tiliaeque, et cortice molli

Sunt platani, solo vestitus gramine campus

Mane fuit; nulla hic arbor, nulla hactenus umbra.

Mane fuit: nondum Sol matutinus in urbem

Illuxit plene; nondum Mysteria Divum

More suo sacra perfecit in aede Minister

Sacrorum; fervebat adhuc Altare Sabaeo

Thure, et odoratum voluebat in aera fumum.

Haec ad rura Cohors Iuvenum numerosa, Minervae,

Musarumque Scholis devota, adcurrit ab Urbe

Seposito Superum cultu, Templisque relictis,

Indulgere animo, et vario certamine vires

Exercere, pilam iactare, et ducere cursum.

Luditur, et tempus pretiosum fallitur. Ecce

Autem finitimo ex horto, vasto cum corpore, sese

Ostendit Spectrum, visu deforme, cui par

Sola Poetarum figmenta creare putantur:

Portentum ferale, cui coma plurima toruos

Prominet in vultus, humerosque, ut lucus, obumbrat.

Dextra gerit falcem; grandes, quos evibrat, ardent,

Disperguntque oculi flammas; villosa ferinis

Pectora inhorrescunt fetis; turpissima magno

Ora patent rictu; sistit, tantumque trifauci

Voce tonat, clamatque ferox, ut Campus, et Ister

Adtonitus steterit, penitusque exterrita tellus

Terrorem in partes late diffuderit omnes.

Palluit ad Spectri visum, vocemque Iuventus,

Et pars una metu torpet, pars maxima primum

Ut se colligit, cursum velocius Euro

Tentat; at in vanum: Non me fugietis Alumni

Nequitiae, dixit. Iuvenes tellure sub ima

Senserunt haerere pedes; hoc acrius omnes

Incumbunt, totoque obnixi corpore certant

Maturare fugam, et vestigia vellere terra.

Ter frustra sese stimulant, ter denique frustra

Intendunt cunctas omni molimine vires;

Utque sua in Coelum tendebant brachia, Ramos

Esse vident. Heu nos! Superi succurrite! clamant;

Dumque rogant Superos, crescens in Corpora Cortex

Et vocem, et gemitum, sensumque intercipit omnem.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS PRIMA
SECTIO TERTIA

I. ORDO RELIGIOSUS A S. PAULO EREMITA NOMINATUS
Die XX. Martii Anni MDCCLXXXVI. per Provincias Hungariae dissolvitur.

Venit summa dies, et ineluctabile Tempus,⁷²

Ex Aen. IL. Virgilii.

Haec puto Corvorum Carmina nuper erant.⁷³

Corvi inter Aves Oscines habebantur, dabantque Carmina seu Cantu Augurium apud Romanos; ita Horatius Lib. III. Ode. 27. Quod Corvi de interitu Paulinorum augurium suo cantu fecerint, mirum non accidit illi, qui meminit Corvos huic Virorum Ordini peculiariter fuisse addictos. Nam, ut infra etiam dicam, Paulum Thebaeum, Paulinorum Patrem, aut Antesignatum Corvus adlato quotidie pane sustentavit. In memoriam huius beneficii Corvos illi suis in domibus veros, et fictos habuerunt, et signum pro re usurparunt.

Primus in Hungaria, et celeberrimus Ordo Virorum

Occidit! exequias Patria Terra ferat.⁷⁴

Paulus Anachoretarum Patriarcha Seculo tertio natus omnem fere aetatem in solitudine consumsit; vitam eius non ineleganti oratione, sed nescio qua fide? dedit Divus Hieronymus. Eusebius vir quidam pius, Patria Strigoniensis, Paulum imitatus cum nonnullis aliis, vitam solitariam agebat in Monasterio S. Iacobi prope Patach. Ut autem suos mores ad normam religiosam melius componerent, a Paulo Episcopo Weszprimiensi Constitutiones quasdam acceperunt, et Congregationem a nomine Pauli Eremitae nuncuparunt. Anno deinde 1308, cum ei praeesset Laurentius quidam Strigoniensis, a Clemente V.P.M. regulam S. Augustini obtinuerunt. Ordo totus anno 1317 a Ioanne XXII. P.M. confirmatur; qui in Hungaria maxime floruit.

Heu quantam facit una dies, miscetque ruinam!

Una dies morti Claustra, Hominesque dedit.

Felices, quos ante vetus sepelivit Eremus!

Paupertas illis tuta, levisque fuit.

Corvus ad esuriem Cerealia dona ferebat,

Et satis ad potum proxima lympha fuit.⁷⁵

Si fides est Hieronymo, unde nata videtur esse traditio: Paulo in eremo Thebaidis degenti Corvus panem dimidium per omnes annos quotidie adferebat; cum autem Antonius apud eum hospitabatur, integrum accipiebat; ac sitim, ut alias semper, vicino fonte temperabat.

Palma dabat vestes,⁷⁶

Idem Hieronymus testatur, quod fas est eredere, tegumen Pauli ex Palma fuisse; ex Palma enim cibum, potum, vestitum, et alia multa confieri posse notum est. Vide e veteribus Plinium Libro XXIII. Cap. 4.

tumulum fodere Leones.⁷⁷

Mirabile est, quod de Sepultura Pauli legitur. Dicamne? Mortuo Paulo ecce duo (sic enim scribitur) Leones ex interioris Eremi parte currentes volantibus per colla iubis ferebantur! Quibus adspectis primo exhorruit (Antoniuus); rursumque ad Deum mentem referens, quasi Columbas videret, mansit intrepidus. Et illi quidem directo cursu ad Cadaver beati Senis substiterunt, adulantibusque caudis circa eius pedes adcubuere, fremitu ingenti rugientes, prorsus ut intelligeret eos plangere etc. At ego reliquam eius narrationem non adtexam. Satis erit dixisse: Paulum a Leonibus terrae datum esse. Hinc etiam adparet caussa, quapropter Ordo ille Religiosus suo in Scuto Palmam cum duobus Leonibus gesserit?

Mors, et Vita pari Relligione stetit.

Post ubi regales migravit Eremus in Urbes,

Non Leo, non Corvus visus adesse fuit.

Si licet, inferias faciam, condamque Sepulcrum;

Hoc autem in tumuli marmore Carmen erit:

Siste Viator! in hac tumba iacet Ordo Virorum,

Cui titulum a Pauli nomine Roma dedit.

Natus in Hungaria, per Secula quinque valebat,

Dives opum, et multa nobilitate potens.

Principio Silvas habitavit; Claustra deinde

Constituit, mortem denique in Urbe subiit.

Mundus Eremitas, Monachos, Dominosque vocavit.

Insula, Crux, Corvus, Barba, Cucullus adest.⁷⁸

Ista sunt scilicet ornamenta, seu attributa Sepulcri; Insulam enim et Crucem gestavit Generalis Ordinis Praepositus, habuitque locum in Comitiis Hungariae inter Proceres. Signa cetera sunt etiam propria.

Haec, quae perpetuo frondescit Palma virore,

Aeternum meritis datque, dabitque decus.⁷⁹

Prope Mausolaeum collocatur Palma, quae ut aeternum vireat, precatur Poeta! Est autem Palma victoriae signum, propterea, quod urgentibus, opprimentibusque non cedat; ait Plutarchus.

II. DE POMOERIO URBIS BUDAE.

Hic, ubi Christophorum Niczky captare Quietem

Cernis, Corvini Principis Hortus erat.⁸⁰

Matthiae Corvini Regis, Bello et Pace, Literis, et Scientiis celeberrimi, qui Budam suis operibus mirifice exornavit, et Orbe toto melytam reddidit. Eodem in loco Christophorus Niczky Domum, et Hortum Gustus exquisiti posuit; et in fronte Palatii hanc epigraphen legi voluit: Quieti, non Otio.

Illum, et Corvinum Libri multo ore loquuntur,

Hortum Christophori Buda superna videt.

Regius ille fuit, Statuis, Cultuque superbus;

Hic decus ac Gustus nobilitate trahit.

Et quanto minor est Niczky Te Maxime Regum,

Hortus erit tanto pulchrior iste Tuo.

Artem, et Naturam toto coniunget in Horto,

Qui bene Naturam novit, et Artis Opus.

III. DE HORTO
Multis Liliis consito.

Quorsum tanta tuis Vir Amice foventur in Hortis

Lilia? si pretio, quo valuere, carent?

Lilia Virginei sunt argumenta Pudoris:

Parcius ergo suas Flora ministret Opes.

IV. ANTONIO COMITI JANKOVITS DE DARUVÁR.
Dum Supremo Iustitiae Tribunali Praeses erat datus.⁸¹

Munia illius, et honores erant: Tavernicorum Regalium Magister, I. Ord. S. Stephani R. A. Commendator, S. C. et R. A. M. Actualis Intimus Status Consiliarius, Comitatus Syrmiensis Supremus Comes, et Excelsae Tabulae Septemviralis Praeses. An. 1786.

Hic Vir hic est, cui Iura Themis, Legesque tuendas,

Et quod in Hungaria est, Fasque, Piumque dedit.

O quem Te memorem Vir Maxime, et Optime! Plura

Qui decora, ac mihi sint nomina, solus habes.

Dum Tibi Iustitiam tradit Bona Diva regendam,

In Te Virtutes dicit adesse suas;

Et quod forte deest (credas illique, mihique)

Hoc ea Virtutem non putat esse suam.

Scande igitur Solium Themidis, Gladiumque capesse,

Qui non Sorte Tibi, sed Ratione datur.

Indice Te Ius cuique suum constabit, et omnis

Curia Te nomen Praeside grande geret.

V. LIS HUMANA IUDICIO DEORUM DIREMTA
PRO ILL. ANDREA DE SEMSEY.⁸²

Erat ille tunc, anno nimirum 1786 Consiliarius Regius ad Tabulam Regiam Iudicariam, Poeseos Amicus, et Cultor; nunc, seu anno 1802 Eques Ord. S. Stephani, Comitatus Ugotsensis Supremus Comes, et Personalis Praesentiae Regiae in Iudiciis Locumtenens.

Lis erat in Terris; Litem finire Tribunal

Humanum, Lis est tam dubitata, nequit.

Quis Bezeredio succedere debeat? actum est;

Par huic Septemvir constituendus erat.⁸³

Michaeli Bezerédy de Eadem ad Supremum Iustitiae Tribunal Assessori, et Consiliario Aulico; qui suum a munere missionem exoravit.

Caussa Diis delata fuit: - decernere caussam,

Quamvis sint magni, non potuere Dii.

Diva Themis, qua nemo suos mage novit Alumnos,

Cui potius Votum dicat? in ancipiti est.

Si vos ancipites meritorum copia fecit,

Phoebus ait; Paridem sola Poesis agat.

Semseidi sunt Iure pares, sed nemo Poesi;

Hanc colit, et nostri est parsque, decorque Chori.

Pro nimis ingratos, si qui dubitare potestis,

Esse Poetarum Munera, quae gerimus!

Et genus hoc magnum est; et res est magna Poesis;

Illa, quod hic simus Diique Deaeque, facit.⁸⁴

Dii quoque Carminibus, si fas est dicere, fiunt; Tantaque maiestas ore canentis eget. Ait Ovidius Lib. IV. de Ponto, Vellem, resonaret nunc etiam in auribus omnium nostrum aurea illa Ciceronis vox, quae pro commendatione Poeseos est in Oratione pro Archia Poeta!

Adplausere Dii; totoque urgente Senatu

Semseidi Lances dat Themis ipsa suas.

VI. EPISTOLA AD RR. ET ILL. NICOLAUM KONDE
de Póka-Telek.⁸⁵

Ecclesiae Metrop. Strigon. Canonicum, Abbatem B.V.B. de Candelis, Archi-Diaconum Sasváriensem, nunc Episcopum Magno-Varadiensem Excellentissimum, scripta fuit anno 1786 nomine plurium Collegarum.

Nuper in Augusta quae Normam acceperat Urbe,

In Patriam rediit sancta, potensque Themis.⁸⁶

Anno 1785 imperante Aug. Iosepho II. R. H. Concilium erat coactum Viennae e praecipuis Iuris Hungarici Consultis, in quo deliberatum fuit de Norma Iudiciorum in Hungariam inducenda.

Si comites vis scire: Fides, Pietasque, Salusque,

Astraea, et Nemesis, Lexque togata fuit.

Dura etiam blando risit Rhamnusia vultu,

Iustitiae comitem dum videt ire Chorum.

Buda! triumphales Themidi submittere fasces

Nunc opus est; Mavors, et Dea Pallas ait.

Deposuit veteres Mavortia Buda Coronas,

Accepitque suam, tota decora, togam.

Convenere Viri tota de Gente, quibus sunt

Credita Pannonii denuo Iura Fori.

Factum est, ut Patrii fuerant Mandata Tonantis,

Considet in celsa Curia tota Domo.

In medio Themis alma librat momenta Senatu,

Et nostra, ut mos est, Sensa videre petit.

Nullus Caussidicus, nulla est post terga Iuventus;

Abdita sunt nostrae mystica sacra Deae.

Konde sui Generis flos, et fiducia, Konde

Noster amor, Cleri gloria, Konde deest.

Non Te Nostra Cohors, non Te prudentia Iuris,

Non Zomor antiquae Gentis origo iuvat.

Sic tuus Antonius, sic saepe loquuntur Amici,

Cum sibi dilectum Konde deesse vident.⁸⁷

Antonius L. B. Sándor de Szlavnicza, S.C. et R.A.M. Camerarius, deinde S. R. I. Comes, et Eques Ord. S. Stephani R. A. Emericus Beöthy, Bernardus Ürményi, Andreas Semsey, Franciscus Niczky, Ignatius Bezerédy, Consiliarii Aulici, et Septem-Viri, Iurisprudentia, multisque aliis scientiis, et dotibus egregie ornati.

Talia dum loquimur, Tua venit Epistola; quam nos

Legimus, et laeto diximus ore, valet!

Konde valet, quem Fama tulit cecidisse supinum,

Et prope supremos oppetiisse dies.

Si vacat, et validae nunc sunt in corpore vires;

Sed vacat, et constant iam tua membra, veni!

VII. AD DIEM NUPTIALEM ILL. COMITUM PETRI DE RÉWA, ET ESTHERIS SÁNDOR.

Hymen! o Hymenaee veni! iam currit Eous,

Et novus aurato Sol vehit axe diem.

Ille dies hic est, pro quo suspiria multi,

Multaque solliciti vota tulere Proci.

Hymen! o Hymenaee veni! Te pronuba Iuno,

Te Venus, et Charites ad sua Festa vocant.

Templa patent, Altare vides, laetantur Amores,

Ventilat accensas blandior Aura faces.

Myrtea Serta ferunt Nymphae, Sponsosque coronant,

Carmina Pierides, deliciasque canunt.

Esther Sandorides, qua Buda togata superbit,

Iungentur Thalamo Réwa diserte tuo!

Esther Rewaio Coniux datur; illa Virago,

Quam veteri Assuerus diceret esse parem.

Felicem Te Réwa tua cum Coniuge dicit

Patria, et Hungariae Dacia iuncta suae.

Nil ego Te melius novi; nil pulchrius illa;

Hac specie Virtus, ac Honor esse solet.

VIII. DE HORTO EXCELL. COMITIS ANTONII JANKOVITS.

Hospes! si nescis, Hortum nunc possidet istum

Ille, cui Daruvár, Pakratiumque subest.

Phoebus in hoc Medicas olim plantaverat Herbas,

Aptaratque sua Pharamaca cuncta manu.

Ast ubi, quem dixi, Comitem cum Coniuge cernit

Ancipiti pressum decubuisse malo;

Illis cum toto sua Pharmaca commodat Horto,

Utque Salus illis sit diuturna, iubet.

Nonne vides? ut Hygia recens comitetur euntes,

Surgat et ad dominos laetior Herba pedes!

IX. AD CATHARINAM II. MAGNAM RUSSIAE MAGNAE IMPERATRICEM.

Concedesne Tuum Nomen Catharina Camoenae

Pannoniae? Nomen da Catharina Tuum!

Non tangam Tua Facta; Dii! Tua grandia Facta;

Namque ea Divina sunt celebranda Tuba.

Nec Tibi Maeonides par est, nec Musa Maronis

Aequabit numeris Sceptra beata suis.

Russia, quam dicunt Albam, nisi fallor, in illis,

Quae sunt summa, Tuis est numeranda bonis.

Siquis in interitu positam putat esse parentem

Naturam, Princeps Maxima! Te videat.⁸⁸

Epicuraei, et Stoici, ut Initium, et Finem Mundi, ita etiam Senium statuebant; unde Lucretius Libro II. dixit: Iamque adeo fracta est Aetas, effoetaque Tellus, vix Animalia parva erat. Non ita Plinius, qui Lib. VI. Ep. 21. Sum ex iis, inquit, qui mirer antiquos, non tamen, ut quidam, Temporum ingenia despicio; neque enim quasi lassa, et effoeta est Natura, ut nihil iam laudanbile pariat.

Te Mare, Te Tellus, Coelumque secundat, et inquit:

Femina, quae similis sit Tibi, nulla fuit.

Quaero Semiramidem; non una Semiramus esse

Fertur; at exemplum non habet ulla Tuum.

Hactenus ut tantam, quanta est, Natura crearet,

Incassum vires sensit abire suas.

Quando iterum talem producent Secula? iam nunc

In Te Prototypon Secla futura vident.

X. EPITHALAMIUM STEPHANO ATZÉL CONS. REG.

Aut lapis, aut ferrum est, qui non amat: Audio dictum

Antiquum, et causam quaero, datamque fidem.⁸⁹

Ex Adagio hoc veteri transitus ad Atzél nomen Hungaricum, quod Graecis, et Latinis dicitur Chalybs. Fuit ille tunc, seu anno 1787 ad Curiam Regiam Indiciariam Consiliarius; nunc, anno 1802 Protonotarius Palatinalis, et Ordo S. Stephani R. A. Eques.

Scilicet hoc olim fuerit, cum tanta Venustas

Non fuit, et caecus Rem faciebat Amor.

Non ita nunc caecutit Amor; iam rata Venustas

Virginibus Patriis propria facta nota est.

Sed tamen hic etiam solum placet illa Venustas,

Quam Vita, et Virtus, et bona Fama facit.

Hinc Lapis, et solidum coepit mollescere Ferrum,

Atque alia praeceps ire Cupido via.

Et Lapis, et Ferrum castos nunc sentit Amores;

Duritiem ponit Petra, Chalybsque suam.

Ille Chalybs etiam, quem multa Ignatius Arte,

Et rigidum fecit Philosophia, liquet.

Quis magis austero Chalybum de sanguine durus,⁹⁰

Chalybes Populi in Ponto a Ferro praestanti celebres. Iustino Chalybs est Hispaniae fluvius, in quo Chalybes accolae Ferrum optime temperabant. Per utrumque possunt Ignatiani intelligi.

Vel quae tam solido Petra rigore fuit?

Ille Chalybs adamante magus durusque, tenaxque,

Nunc amat, et Thalami Foedus inire cupit.

Barbara sola fuit, quae nostrum inflexit Amicum;

Quae Chalybi placuit, Barbara sola fuit.

Sed cui non Hominum placeat, Superisque probetur,

Si placuit tali Barbara Sponsa Viro?⁹¹

Barbara nata de Genere Gaál, forma, et multa virtute decora.

Ite Dionaei laeto certamine Fratres;

Hunc magis, ac ullum, concelebrate Diem!

Vos Genialis Hymen, vos pronuba Iuno Ministros

Advocat, et testes Foederis esse iubet.

Ecce! manu Sponsam Mater Cythereia ducit,

Utque solet, Festum Connubiale parat.

Hermopolitanus recitat sua Carmina Vates,

Carmina felices vaticinata dies.

Hic facit, ut rigidis Discordia vincta catenis

In Stygio laceret se, crucietque Specu.

XI. PATRONO MUSARUM RUSTICANTI.
EXCELL. IOSEPHO AB ÜRMÉNYI.

Rure Tibi vivas; aliis, dum degis in Urbe.

Hoc facis, haec Magni vita, salusque Viri est.⁹²

Dictum in Castro Váhl anno 1784, dum esset Eques Ord. S. Stephani, Cons. Aul. et ad Exc. Cancell. Reg. Hung. Trans. Aul. Ref. I. Com. Bihariensis Supr. Comes.

XII. PETRO COMITI DE RÉWA
Dum Gubernii Regii M. Principatus Transilvaniae Praeses Vicarius constitutus fuit.

Dacia tolle caput! Gemmis, Auroque nitere,

Gaudiaque in toto corpore ferre decet.

Septeni exultent Montes, fundantque Metalla;

Samusius puris laetior erret aquis.⁹³

Septem praecipue Castris super Montes extructis olim excellebat; unde hodiernum etiam apud Germanos, et Slavos Transilvaniae nomen.

Quem non sperasti, datur alter Bánfyus;⁹⁴

Georgius e Com. Bánfy de Losoncz, salus, et delictum suorum Popularium, Gubernator Transilvaniae.

ille

Iam venit; euge animo! Spesque, Salusque venit.

Petrum de Réwa Comitem dum nomino, primas

Ad tua Virtutes Iura venire puta;

Hunc, si per leges Coeli licuisset, haberet;

Quod licet, amissum Patria nostra dolet.

Clarus Avis, et Mente sagax, Animoque benignus,

Quem dat amor Magni Principis, ille Vir est.

Dacia Thesaurum, quo non pretiosior alter,

Suscipe, et ut Vobis sit diuturnus, age!

XIII. LUSUS POETICUS DE AURA NYMPHA.

Ibam forte via, Vallem quae ducit ad illam,

Quae vetus a Pauli nomine nomen habet.

Hac in Valle fuit, fuit olim insignis Eremus,

Perpetuum duxit Gens ubi sacra Chorum:

Si tamen hunc titulum potuit locus ille tenere,

Qui speciem, et census unius Urbis habet.

Estne fides Famae? Fama haec mihi talia narrat:

Saepe trecentenos hic habitasse Patres.⁹⁵

Corpus S. Pauli Anachoretarum Principis anno 1381, Rege Ludovico I. Venetiis adlatum hac in Valle fuit depositum sub cura FF. Eremitarum ab eodem Sancto se nominantium, qui a Clemente V. P. M. ut Regulae S. Augustini subiicerentur, obtinuerunt, seque ad Coenobium S. Laurentii prope Budam tota late Hungaria celeberrimum magno numero congregarunt.

Nunc magis ex vero Vallem dicemus Eremum,

Quae nemus, et lapides, et loca sola tegit. –

Me simul ut vidit venientem, surgit in alas,

Quae sedet in gremio Chloridis, AuraI levis.

Illa meis totam se crinibus implicat Aura,

Ludit et in trepidis irrequieta pilis.

Ac modo caesariem turbat, modo in ordine ponit;

Et turbare comas, et repetare placet.

Ecce autem! Zephyrus querulo per Rura susurro

Advolat, et Sociam moeret abesse suam.

Aura preces Zephyri sentit, sed abire recusat:

Est animus lusum continuare novum.

Lusus erat brevis. Heu me! exclamat, et eiulat Aura;

Crinali imprudens se violavit acu.

Plaudit ad hunc gemitum Zephyrus; volat illa, meumque

Turbatum linquit mobilis Aura caput.

Aura mane! mea Nympha mane! nec tela, nec ignes

Sunt mihi; quae fugitas arma, Cupido gerit.

Ast ego necquicquam geminavi Carmina; Frater

Invidus in ventos Carmina nostra dedit.⁹⁶

Zephyrum, e Auram eodem Patre genitos esse Poeta censet.

Invide! dicebam, quamvis prohibere labores,

Diva tamen nostras resciet Aura preces.

Ut primum in Vallem fugitiva reverterit istam,

Haec in marmoreo rudere verba leget:⁹⁷

Magnificentiam Eremi loquuntur Rudera, et superbae e secto, tabulatoqie Marmore reliquiae.

„Aura redi, mea Diva redi, mea summa Voluptas;

Hermopolintanus te rogat, Aura redi!

Non ego te laesi, dicit; te semper amavi;

Si dubitas, iurat: te colit, Aura redi!”

XIV. JOSEPHO DESCHAN DE HANSEN CONS. REG.
Dum Administrator Regio-Cameralis Temesiensis factus est.

Vota movent Superos; pergis, quo Vota fuerunt.

Perge! favent Vestrae Terra, Polusque Viae.

Sed quid ego optavi, et dixi? – mea verba retracto,

Atque utinam faciant irrita Verba Noti!

Estne aliquis, qui non doleat discedere? si Vos

Noscit, et ut toto pectore debet, amat?

Quis Tu? quae Tua sit Coniux? Urbs tota loquetur,

Exemplumque suis connubiale dabit.

Felix, atque iterum felix Provincia! quae Vos

Accipit, et tali Praeside, Te fruitur.

XV. IN MORTEM VERAE AMAZONIS.

Magnanimi Patriae Heroes, Divum Genus! et Vos,

Quas in Amazonio nomine Musa colit!

Ferte triumphales Lauros, ornate Tropoea!

Femina, Amazonidum maxima, strata iacet.⁹⁸

Haec ea est Amazon Hungarica, de qua Carmen erta in Sectione Silvae Secunda. Mortua die 26. Octobris Anno 1787. aet. 35.

Dicite, Io Paean! – Tristes removete Cupressos;

Robur Amazonium, Niczkyas Anna, iacet.

Fortiter, ut vixit, Mortem toleravit; ab illa,

Si posset vinci Mors fera, victa foret.

XVI. EPIGRAPHE IN NOVAM DOMUM EXC. IOSEPHI AB ÜRMÉNY IN VÁHL.

Huc quiscunque venis Hospes, bene veneris! Hic est,

Qui solet adventu laetior esse tuo.⁹⁹

Est, ut mihi quidem videtur, aut Tullius Lib. 2. Off. valde decorum, patere Domos Hominum illustrium illustribus Hospitibus.

XVII. FESTUM S. ANTONII DE PADUA RURI CELEBRATUM
Apud Ill. Cons. Aul. Antonium Vörös.

Ut fugiat pia Vota Comes, qui Iura gubernat,

Venit ad Antonii Rura, Domumque mei.¹⁰⁰

An. 1787. Excell. C. Ant. Jankovits de Daruvár.

Quo fugis? inclamant, Budaque sequuntur Amici;

Invenient illo Te pia Vota loco. –

Salvete Antonii! salve Comes optime! Tuque,

Quem colit in proprio multa Corona lare!

Magdala Patris amor tenero fer gaudia Patri,

Quemque cupit, thalamo Magdala iunge tuo.

Fallor, an ille cupit Petrum? – Non fallor, in illo

Fixistis Mentem Tuque, Paterque suam.¹⁰¹

Fanum S. Petri (Szent Péter) Dynastia Ill. Antonii Vörös, cui unica erat Filia, et Heres Magdalena. Petrum, cuius nomen hic non expressit Poeta, declaravit annus 1788; die enim Ianuarii secunda nuptiae factae sunt inter Petrum Végh, et Magdalenam Vörös.

Quis Petro melior Petro successerit? Ille

Patre tuo dignus, dignus amore tuo est.

XVIII. CARMEN NUPTIALE.

Magdala parce metu! Non est Venus improba, quae Te

Nunc monet, et Véghio consociare cupit.

Hactenus innuptae coluisti Palladis artes;

Sola tibi Pallas cura, laborque fuit.

Vidi ego saepe tuum gaudens, dixique, laborem

Palladias etiam posse decere manus.

Iam matura Viro es; calathos, et fila remitte;

Dux erit ad socium Cypria Diva torum.

Nec tua se Pallas, nec se mea Iuno putabit

Sperni; Iudicium non erit hic Paridis.

Hic Venus, et Pallas pro te nova foedera pangent,

Ad thalamum veniet Iuno, Venusque tuum.

XIX. NOVI EPISCOPI
Anno MDCCLXXXVII. creati.

Pannonii gaudete! Novos Ecclesia, sed quos

Pontifices? et quo Munere? vestra capit.

Divinum est Munus, Sapientia maxima, Caesar,

Pontifices, quales provida Roma petit.¹⁰²

Archiepiscopatus Coloczensis Ladislaus Comes Kollonics; - Episcopi: Vaciensis Franciscus L. B. Splényi, Zagrabiensis Maximilianus Verhovacz, Iaurinensis Iosephus Fengler, Magno-Varadinensis Franciscus Xav. Kalatai, Scepusiensis Michael Comes Brigido, Nitriensis Franciscus Xav. Fuchs: omnes die 20 Augusti nominati.

Talia dum Caesar dat Vobis Nomina, Regem

Caesar Apostolicum se magis esse docet.

XX. ILL. AC REV. FRANCISCO XAV. L. B. SPLÉNYI
de Miháldi EPISCOPO VACIENSI.

Optavi, et dixi: Si nos bona Numina curant;

Sed curant Populum Numina nostra suum.

Franciscus Splényi dicetur Episcopus; Illum

Ante alios ambit Pontificalis Honor.

Quis melius curare Gregem? quis Sacra fovere?

Exemplove magis vultque, potestque loqui?

Illum Relligio teneris mutrivit ab annis;

Virtutes Illi, Pieridesque dedit.

Par Generi est Animus; Mens est sublimior astris;

Spiritus a solo creditur esse Deo.

Non Metus, aut Fastus, non Spes, aut Ambitus Illum

Verterit; hic Fastus, Spesque, Metusque timet.¹⁰³

Hic ille Vir est, cui nulla potest esse par oratio. Ilustri Genere natus an. 1731. die 23 Novembris, Societatem Iesu ingressus an. 1747 die 31 Oct. Philosophica, Theologicaque Laurea ornatus, e Cathedra Scholastica translatus ad regendam in Contubernio Tirnaviensi Nobilem Patriae Iuventutem, et deinde in Collegium Canonicorum Eccl. Metrop. Strigoniensis adscitus, Principibus, et omni Hominum Ordini charus, Ecclesiae Vaciensi datus Episcopus, mirae vitae innocentia, exemplari pietate, rara comitate, cunctisque illis virtutibus, quae Religiosum, et Pastorem Gregis ornare solent, spectantissimus; cessit e vita die 21 Dec. an. 1795 apud me semper immortalis.

XXI. ILL. AC REV. FRANCISCO XAV. KALATAI EPISCOPO MAGNO-VARADINENSI.

Sume Pedum, et Mitram! Tibi convenientia sunt haec

Munia; Tu Praesul Varadiensis eris.

Si dubitas (dubitare hic est pulcherrima Virtus)

Si dubitas tantum Te meruisse decus;

Non Te, sed Populi Sensum, geminamque Minervam,

Mercuriumque meum consule; vera canunt.

Pallas, et Interpres Divum, Populique, Diique

Te celebrant: pro Te debita Vota ferunt.

Si Tibi non credis, credes Populisque, Diisque;

Crimen erit Regi credere nolle tuo.

Caesar, Apostolicus Princeps (quis Iustior illo?)

Te scit, et ad Sceptrum Pontificale vocat.¹⁰⁴

Palladem utramque, Togatam et Armatam sectatus, posteaquam Iuventutem variis in Gymnasiis, et Academiis sacra, profanaque eruditione imbuit, ad spiritualem Legionum Curam ira iussus, ac subinde Societate Iesu dissoluta Munere Superioris Sacrorum in Castris Curionum per Galliciam, et Lodomeriam functus aestimationem, amoremque communem emeruit, et Mercurium, seu Oratorem tum se maxime ostendit, cum operam suam in reducendis ab errore Iudaeis, Arrianis, Hussitis, Anabaptistis, et Deistis posuit. Testem, iudicemque meritorum maximum habuit Iospehum II. Caes. Aug. cum quo Russiam utramque, et Moscoviam peragravit.

XXII. POETA MORIBUNDUS AD DEUM MEDICUM.

Phoebe! videsne tuum rediviva in Febre Poetam?

Vita sub imperio est nostra, salusque tuo.

Scis, ego nec Vitam nimis opto, nec horreo Mortem,

Namque mihi in pretio Vitaque, Morsque pari est.

Si tibi vita placet, vitam da vivere, qualem

Vel Puer Oebalius, vel Cyparissus amet.

Tu potes a nostro vitam servare sepulcro;

Quod potes, hoc abs te moesta Iuventa petit,

Votivumque parat Carmen, quod dicat ad Aras;

Dicet Io! saevam vicit Apollo Febrem.¹⁰⁵

Iuventae nomine designatur Archigymnasium Budense, cui tunc Poeta praeerat. Ab hac Iuventa petit Phoebus apud Ovidium Lib. I. Trist.

Nectar, et ambrosiam, latices, epulasque Deorum

De mihi formosa gnava Iuventa manu.

Hermopolitanus tua Fortia Facta Latino

Pectine (sunt etenim Fortia Facta) canet.¹⁰⁶

Phoebus Apollo Cyclopes sagittis confixit, Midam punivit, Marsyae pellem detraxit, Pythonem Serpentem interfecit, aliaque plura, quae referuntur in Historia, fecit.

XXIII. DE BANO REGNORUM DALM. CROAT. ET SCLAV. FRANCISCO COMITE BALASSA.¹⁰⁷

De Balassa-Gyarmath, perpetuo in Kék-Keö. - - Ord. S. Stephani R. A. Commendatore, S. C. et R. A. M. Camerario, et Consiliario Actuali Intimo, Tabulae Banalis Praeside, Comitatuum, Posegani quidem Supremo Comite, Szaladinensis vero, Varasdinensis, Zagrabiensis, et Crisiensis Officii Supremi Comitis Administratore, et Delegato Commissario Regio. Ita anno 1788.

Dic mea Musa Virum, qui nunc sub nomine Bani

Antiquum Illyricum, Sclavoniamque regit.

Sed talem dic Musa tuo mihi Carmine Banum,

Qualis in Humano, iudicioque tuo est.

Scis animum, mentemque meam; scis abdita cordis;

Tu potes ingenii claustra videre mei.

Sic ego; - at Illa negat se tantum dicere posse;

Quantus hic est nostro, iudicioque suo.

Delicias, inquit, si dicam, Hominumque Salutem;

Dixi, quae potui, non ea, quae volui.

Plus animo sentire licet, quam dicere possim;

Transcendit vires Carminis Ille mei.

Admirare igitur mea Musa, repono, Balassam!

Hoc potes; haec Animi sunt modo Sensa mei.

XXIV. FRATRI MEO IOSEPHO
Ecclesiae Metropolitanae Colocensis Canonico.

Quae de Dramatica scripsi Praecepta Poesi,

Exemplo ut doceam, Frater amare mones.¹⁰⁸

Budae Typis Regiae Universitatis Anno 1784. Quo in opere indicata sunt optima omnium aetatum, et gentium exempla, Comica et Tragica; neque illa fuere omissa, quae Dramatis sunt Musici. Dedicatus est Liber Fratri Iosepho, in cuius Memoriam licebit hic adnotare: fuisse eum inter Iesuitas Doctorem Philosophiae egregium, et magni nominis Exxlesiastem Hungarum in Augusta Urbe Viennae; tum ab anno 1776 Canonicum, demum plenum annis, et meritis die 24 Ianuarii An. 1802. Aet. 75. ad aeterna praemia evocatum.

Sunt ibi, quae Magni dederant Exempla Poetae;

Vana petes, illis si meliora petes.

Non aliena peto, dicis; tua Dramata mitte!

Qua mente, et gustu sint data? nosse volo.

Sic est, et fateor, me Dramata plura dedisse,

Ac Musam in Scenis saepe fuisse meam.

Plutus, et Alcestis, quales mihi Graeca creavit

Fabula, Carminibus complacuere meis.

Amphitryoniadem Puerum, sed multa volentem,

In Bivium retulit nostra Camoena suum.

Aeneam ad Patrem duxi, Latioque locavi;

Kemenio mortem non sine laude dedi.

Somnia Scipiadae Iuveni, quae Tullius olim

Rupit, restitui Somnia Scipiadae.

Buda probus Princeps, tuus Attila frater, in arctum

Ducitur, et falsa suspicione perit.

Mesa suum Gnatum, pressam quo liberet Urbem,

Sustinet iratis sacrificare Diis.

Cetera non memoro, quae struxi Dramata; censen’

Illa tuis oculis digna? legenda dabo.

Tunc haec Romano sunt structa Poemata Versu,

Cum potuit Latio Carmine Musa loqui.

Nunc ubi Musa tacet, Latiique Theatra reliquit,

Nocetm, non Lucem Dramata nostra petunt.¹⁰⁹

Plutus ex Aristophane, Alcestis ex Euripide, Hercules in Bivio e Xenophonte, et Prodico; Aeneas ex Virgilio, Simon Kemény ex Historia Patria, Scipio Iunior e Cicerone, Buda ex Annalibus Hunnorum, Mesa Rex Moab IV. Reg. 3. – Cetera sunt: Attilae Clementia, Philotas, Pamphilus Adolescens More Plautino, Heres Fortunatus Terentiano etc.

XXV. DE NOCTE ANTIQUA DEA.

Est Dea, quae nigro Coelum praetexit amictu;

Horrida, sed multis Nox peramata Dea.

Haec illi dos est, et virtus optima, dicunt:

Quod tegat obscuro plurima facta peplo.

Pone tuum Nox atra peplum, claram indue lucem!

Innocua hoc tantum Tu potes esse modo.¹¹⁰

Aratus Noctem dicit Antiquam Deam; Hesiodus Matrem Deum Hominumque; et invocatur, sicut Laverna, apud Horatium Lib. I. Serm. 16.

Pulchra Laverna!

Da mihi fallere, da iusto, sanctoque videri!

Noctem peccatis, et fraudibus obiice nubem.

XXVI. AD MANES IOANNIS HUNNIADIS GUBERNATORIS HUNGARIAE
Bello Turcico Anno MDCCLXXXVIII. exorto.

Hunniades! surgesne tuo de pulvere? – Surge!

Bella vocant, Scythicos Hostis adurget equos.

Tu Mahometanae fregisti Cornua Lunae,

Sparsistique feri Tela triscula Iovis.

Nondum Tela dabas, cum iam cecidere Gigantes;

Quodv facis, nullus Iupiter ante facit.

Te Populi immanes metuunt, suaque arma relinquunt;

Fama tuos Hostes vincit, et exanimat.

Te pugnante Salus patriis constabat in oris,

Sed tuta Odrysii non erat Aula Ducis.

Nunc quoque Te memorant Turcae; Tua nomina Mater,

Et Puer in cunis novit, et arma timet.

Huc ades Heroum quondam fortissime! – Fallor?

En iam sanguineo Mars rubet orbe! venis.¹¹¹

Planetae Martis Orbis est sanguineus, seu potius flammeus; unde dictum illud: Ardentes Mavors accenderat ignes flammeus. Ex igne, fulgoreque eius Veteres coniectabant suam fortunam, credebantque Sidus hoc Mavortium suo influxu ciere Bella nefanda.

XXVII. NICOLAO SKERLECZ DE LOMNICZA.¹¹²

Ord. S. Stephani Equiti, S. C. et R. A. M. Consiliario Actuali Intimo, Comitatus Zagrabiensis Supremo Comiti, et ad Excels. Tabulam Regiam Vice-Praesid. An. 1786.

Hic ego, quae nostris sunt sparsa Encomia Silvis,

Colligo, et inde Tibi laurea serta fero.

Natus est in Pindo; potum de fonte perenni

Melphomenem, et Socias credo dedisse Deas.

Post varias Artes, post splendida Munia Regni

Te sibi Iustitiae Praeses adesse cupit.

Illa Tibi Legesque suas, Lancesque resignat,

Divinoque Themis Te facit ore loqui.

Quando magis certam dederant Oracula Vocem?

Dum loqueris, Phoebus nostra, Themis tacet.¹¹³

Oracula Themidis fuisse vetustissima innuit Ovidius Lib. I. Met. in Historia Deucalionis. Themidem ab Oraculis repulit Apollo Pythius, ait Euripides in ea Fabula, quae est de Iphigenia in Tauris; et successit Vates Sacerdos Pythia, Phoebus dicta, quae enthusiasmo plena solebat responsa dare.

XXVIII. GEORGIO MAILÁTH De Székhely CONSILIARIO REGIO.¹¹⁴

Scriptum est hoc Carmen an. 1788.

Si Lucina meae non est inimica Poesi,

Proxima natali sunt mea Metra suo.

Estne, fides Vati? Vates est Hellius; - Ille

Carminibus Vitam dicit inesse meis.

Sive ille Augurium Phoebus, sive Astra dederunt;

Ille mihi Famam vaticinatus erat.

Ille novos animos, et sacros ingerit ignes;

Ecce! favent Musis Phoebus, et Astra tuis;

Sic ait: et Silvam Parnassi nominat illos,

Quod ego Pannonius scribo Poeta libros.

Forte tibi nomen Parnassi displicet; Ohe!

Hic titulus, dices, ambitiosus erit.

Adspice, quem Phocis deducit in aethera montem,

Bellerophontaei Fons ubi manat equi.

Nonne hic et lauros, umbrasque, humilesque myricas,

Templa, iuga, ac hederas, Pieridesque vides?

Ut Nemus illud erat, sic est mea Silvula; Montem

Parnassum, et Fontem Graecus, et Hunnus habet.

Credis? in hanc Silvam venient, quos Musa Latina,

Et quos Aonia Fons trahit uber aqua?

Mailathidae certo venient; quis Musa Latina

His placet, et Gustum Castalis Unda iuvat.

Carmina sunt nostri (sic vos dicetis) Amici;

Carmina Mailathidis Mercuriana placent.

Non amor, et studium, quo me complectere, sed Mens,

Et Ratio sensum, iudiciumque facit.

Quando ego, quos facili cantatis Apolline, Versus,

Atque alia ingenii pulchra Vireta legam?

Sunt Tibi, et Antonio quam plurima Carmina Fratri,

Quae meliora meis dicit Apollo metris.¹¹⁵

Abbati S. Benedicti de Borchi, Praeposito SS. Salvatoris de Pápocz, C. Eccl. Iaurinensis Canonico, Oratori celeberrimo.

Credo ego, si vestro faceretis Carmine Silvam,

Aurea non una ex arbore Silva foret.¹¹⁶

Nota est illa Silva apud Virgilium Aen. VI. cum Arbore illa mirabili, ex qua natus erat

Aureus et foliis, et lenio vimine Ramus.

- Rimo evulso non deficit alter

Aureus, et simili frondescit Virga metallo.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS PRIMA
SECTIO QUARTA

I. MONUMENTUM EXCELL. ILL. COMITI GEORGIO FEKETE POSITUM.¹¹⁷

De Galantha, Ord. S. Stephani R. A. Magnae Crucis Equiti, Iudici Curiae Regio emerito; qu per omnia, quae maxima, variaque gessit Munia, ostendit se unum ad ea sufficere; docuitque, quantus esset in Scientiis, valeretque Mentis amplitudine, Consilii promtitudine, et maturitate. Multo labore, diuturnoque morbo confectus in Coelo vivere coepit die 18 Octobris An. 1788. Scripta fuit haec Elegia urgente Ill. Antonio Vörös.

Invitum ad lacrimas, elegosque vocatis Amice!

Nam quis in hoc luctu sponte, lubensque canat?

Illa, tuum quod carpit adhuc sub pectore vulnus,

Consumsit lacrimas cura, dolorque meas.

Pauca loqui possum, qui plurima dicere vellem,

Si dolor, et rerum copia pauca foret.

Nec lacrimas, nec multa potest dare Verba Poesis,

Dum sepelit summum Patria moesta Virum.

Mortuus est, cui Mors, nisi ferrea Fata negassent,

Perpetuos fuerat dispositura dies.

Vidi ego (nam nihil est, quod celet Apollo Poetas)

Cum pia Mors contra Fata, Deosque stetit.

Sed stetit in vanum; Divum decreta repugnant;

Fekete Pannoniae prima Columna cadit.

Hoc casu intremuit Pestum, primumque dolorem

Sensit, et in totam reddidit Hungariam.

Extulit adtonitis madidum caput Ister ab undis;

Utque Viri Funus vidit, adauxit aquas.

Buda suo succussa iugo Populumque, Patresque

Fundit, ut exsangui dent pia dona Patri.

Eheu! quos iterum cogor renovare dolores,

Dum tua iussa sequi dulcis Amice volo!

Phoebus adest; sed qualis adest! – Non Laurus, et Astrum,

Sed dolor, et nubes anxia fronte sedet.

Plangite Pierides! moestas decet esse Sorores,

Dum Pater in ventos, aut leve corpus abit.

Sparge tuas Elegia comas, nostramve querelam

Funde per infernas, qua licet ire, domos.

Dira ubi Tisiphone Gentem quatit anguibus illam;

Quae fuerat Patriae perniciosa suae.

Si quis inest Erebo sensus, tua Carmina tristis

Audiet, et fletum torva Megaera dabit.

Non ego vel vanas in Funera confero pompas;

Vel sacra Carminibus Iusta profano meis.

Funera ducebat, comitesque volebat adesse

Relligio, comites quas habet illa Deas.

Hic ego Virtutes, quarum scio nomina, vidi;

Et dolui notas non satis esse Deas.

Hic Themis, et Pietas; hic Spes fuit alma, Fidesque;

Fors Fortuna suum non habet ulla locum.

Una fuit facies illis, color omnibus unus;

Quid referam lacrimas? Vestis, et ora madent.

Ventum erat ad tristem, qua Fekete conditur, umbram –

Hic mea, nam satis est, plectraque, voxque silent.

Summa Fides ultro, vocisque silentia rumpe,

Tu petis, o animo Vir peramate meo!

Scilicet exspectas, ut Mausolea struantur,

Atque aliquod condat Mercurianus Opus.

Hoc Genus, et Proavi, Consanguinitasque, decorque,

Hoc et Pannoniae, qua patet, ora iubet.

Est in Pannonia nullo violabilis aevo,

Est Mons, qui geminum tollit ad astra caput.

Silva tegit Montem; Silvam posuere Camoenae;

In qua Castaliae Vena perennat Aquae.

Hoc in Monte, meo statuam Monumenta Patrono,

Tangere quem timuit Momus, et Invidia.

Tangere? quid dixi? primis in Honoribus illum

Laetior adspexit Momus, et Invidia.

Deinde hoc, aut simili signabo Carmine Marmor;

Marmor enim docta construer arte Myron.

Atlanti Hungariae, dum Fata, Diique sinebant,

Summo, Progenies Mercurii posuit.

II. LABYRINTHUS ALLEGORICUS.

Paule! Domum hanc intrare cave; Labyrinthus in illa est,

Cui similem nescit Creta superba domum.

Ecce Dolus sedet ante fores! Dolus ostia pandit;

Intus Acidaliae suntque, manentque Deae.

Plura tibi non dico; -- Cyprum Venus illa reliquit,

Quae solet incautos illaqueare Viros.

Hic habitat, celebratque Choros; laetantur Amores;

Hic ego non Urbem, sed Paphon esse puto.

Si vis ire, potes; facile est intrare; sed inde,

Crede mihi, magnus posse redire labor.

Quae te fila regent? qualis te Ariadna iuvabit?

Quis tibi vel Theseus, vel Faber alter erit?

Novi ego non paucos Labyrinthum intrasse, priusquam

Daedaleum Theseus ingrederetur iter.

Scisne aliquem, caeca qui se salvavit ab aede?

Dic illum; - praeter Thesea, nemo fuit.

Minotaurus inest, saevum et mirabile monstrum,

Qui prohibet salvos inde redire Viros.

Quaenam hodie est Ariadna? cui te credere pergis,

Semiviro praedam te dabit illa Bovi.

Hic etiam Alcides, qui tertia Victor obivit

Regna, manus vinctas, et sua colla dabit.

Qui sapiunt, cavere Domum. – Cave limen iniquum,

Si sapis, et vitam perge fovere tuam.

III. EPICEDIUM THERESIAE LIB. BAR. SÁNDOR NATAE E L.B. DE CLAIRFORT. ¹¹⁸

Morientium Sacramentis instructa, et ad iter aeternitatis procurata decessit Budae die 16. Decembris Anni 1788. Aet. 79.

Ah Mater! – Nam Mater eras communis eorum,

Qui tibi per mores complacuere suos.

Matris ab adfectu sumis tibi nomen, et inquis:

Dulce mihi est Matris Nomen, et Officium.

Tu mihi non vitam, sed quae benefacta dedisti,

Nec dare, nec quaevis Mater habere potest.

Iam te Fata vocant ad Funera! Vadis ad illum,

Quo venient omnes, Femina, Virque locum.

Si mihi Conventum nondum licet ire sub illum,

Unum est, quod possum: quo licet ire, sequar.

Ibo, sequar corpus; lacrimas, et munera spargam:

Munera, quae numquam sunt peritura, Preces.

Has, dum vita fuit, voluisti; has semper habebis;

Semper enim praesens Tu mihi Mater eris.

Quodve ego non possum, Tibi Zichya nata Berényi,

Illa sui Sexus Prodigium, faciet.

Ecce! super Tumulum, qui Vos aliquando recondat,

Parva, sed aeterno stant Monumenta loco.¹¹⁹

Mandato Iosephi II. Aug. Corpora Mortuorum extra Urbem debuere humari. Budensi in Agro Zichya secrevit locum, domumque posuit, in qua cum Sandoria sepeliri voluit. Mutato per mortem Augusti tempore mutatus est Mortuorum status; Sandoria quidem mansit in Urbis pomoerio; sed Zichya immortalis anno 1796 locum in Urbe pro se destinavit, occupavitque; uti dictum est Sect. II. ad Num. 18.

Miraremur Opus, si Mausolaea liceret

Ponere; - Miremur: quos licet, illa facit.

Ast precor, ut tumulum, quae Vos coniungat in unum,

Nulla sit, aut fero venerit illa dies!

Si mea vota Deus respexerit, Illa superstes

Permanet, ac solam Te domus ista teget.

IV. CULEX
In Monte Parnasso ad Poetam Nuncius.

Fronde sub umbrosa iacui; somnoque gravatus

Vidi, quae Morpheus monstra videnda dedit.

Nescio quis, qualive Culex de sidere? vultu

Considet, ac totis inserit ora genis.

Fuigilo, palmaque meum cito persequor hostem,

Sed procul a palma providus hostis abest;

Sanguineque a nostro bene pastus in aere ludit,

E veluti victor carmina laeta canit.

Tunc ego: quis te, inquam, Montem deduxit in istum,

Persuasitque meis fingere tela genis?

Quid tibi vel mecum est, vel cum Parnasside Turma,

Parve, sed in telis sanguinolente Culex?

Vade tuas ad Aquas, Veneremque require Sororem,¹²⁰

Culices inter Insecta Diptera avidi sanguinis, et potissimum humani. Telum illis et fodiendo acuminatum, sorbendoque fistulosum. Ova stagnis concredunt; eapropter non alibi eorum examina, quam iuxta aquas, et uliginosa prata. Sororem dicuntur habere Venerem, quod haec quoque ex aquis, aut in aquis generata esse scribatur.

Et me monticulam tangere porro cave. –

Ille autem contra, quantum exaudire licebat,

Talia de tenui gutture verba dedit:

Cypria, cui vestrum culpa est accedere Montem,

Per mea, quae sentis, spicula dicit: Ave!

Illa suos, quamvis renuas, tibi mittit Amores. –

Huic ego iam, quali sanguine sis? refero.

V. LAUTITIA, ET SALUS
In Potu Mexicano.

Invideamne tuum Ganymedes inclyte Nectar?

Namque ego me purum Nectar habere puto.

Perge Puer! laetum Chocolata paretur ad ignem;

Verset odoratas turbo citatus opes.

Bis duo triricei torrebis segmina panis,

Quem dederat primo flore subacta Ceres.

Perge inquam; Americum propera mihi reddere Potum,

Et compone suo murrhina vasa loco.

Deinde ego, quod satis est Pervani Corticis, addam:

Quae mihi non uno nomine crusta placet.

Haec est, quae certam praestat Medicina salutem,

Auctoresque suos Loyolidas celebrat.

Postea dentato spumas cumulabo cylindro;

Mexiaci florem Nectaris ipse legam. –

Quas mihi lautitias faciant mea pocula, qui scit,

Gustum divinae conditionis habet.

Aut hoc, aut nullum est, quod potant Numina, Nectar;

Nectar, et Ambrosiam Diique, Deaeque bibunt.

Nolo tuos Hebe, quamvis formosa, liquores,

Si tua non nostrum Pocula Nectar habent.

Credo ego, cum fugerent armatas Numina terras,

Has etiam secum corripuisse dapes.

Nunc ubi in Austriacas Pax alma rediverat Urbes,

Coelica cum priscis Moribus Esca redit.

VI. VIATORI
Tumulum Hominis improbe Satyrici praetereunti.

Hic, ubi densa vides dumeta, vepresque; morari

Noli, sed coeptum carpe Viator iter!

Hic situs est mordax, et ludificator acerbus,

Humani Generis qui fuit osor, et est.

Vivit adhuc, spinas acuit, vulnusque minatur:

Misanthropus is est noster: - abi, propera.¹²¹

Non vetus ille Μισάνθρωπος Timon Atheniensis, sed novus, et noster, priori illi prope par, qui seipsum, et omnes alios odisse videtur.

Audisne ex tumulo vocem? sibi dira preceris,

Clamat; et ut citius progrediare, monet.

VII. DIALOGUS INTER POETAM, ET DIANAM.
De Venatione.

Nuper ut in latebris Silvarum solus oberro,

Et Magnum in parvis rebus adoro Deum;

Eminus insonuit Cornu. – Consisto; - Subinde

Audio latrantes per iuga suma Canes.

En iterum in Silvis, quae grata silentia rumpit,

Et prohibet Carmen dicere, Turba strepit!

Sic mecum; - referoque pedes, et praepete gressu

Antra mihi solum nota subire paro.

Sed nondum adtigeram loca caeca, venire Dianam

Cum video: Nymphis cincta Diana fuit.¹²²

Imaginem eius depingat Claudianus Lib. II. de Raptu Proserpinae:

-Triviae lenis species, et multus in ore

Frater erat, Phoebique genus, et lumina Phoebi

Esse putes, solusque dabat discrimina Sexus.

Brachia nuda nitent, levibus proiecerat auris

Indociles errare comas - -.

Pendent post terga Sagitta;

Crispatur gemino Vestis Gortynia cinctu

Poplite fusa tenus, motoque in stamine Delos

Errat, et aurato trahitur circumflua Ponto.

Nomina non dicam: Chorus est pulcherrimus; omnes

Virgineum, ut Dux est, os, habitumque gerunt.

Quum propius ventum est; - neque iam deflectere gressum

Tesque sinunt, his me vocibus alloquitur:

Hic ne iterum tu Solus? ubi Venabula? – Fixum est

Et studia, et partes deseruisse meas?

Illa ego sum; meminisse potes, cui grata ferebas

Dona: vagas volucres, multigenasque feras.

Forte etiam coluisse sacras te poenitet aras,

Et cuperes artes non didicisse meas? - -

Diva! tuum Nomen sanctum est, respondeo; Virgo est;

Hic titulus, quo te cogar amare, sat est.

Qui sibi me iunxit, tuus est germanus Apollo;

Ille vetat Montem deseruisse Sacrum.

Ille suos mecum partitur rite labores,

Ille Sacerdotem me iubet esse suum.

Inde, nec invitus Phoebea negotia tracto,

Dumque vacat, vario Carmine laudo Deos.

Has inter curas modulari, et scribere Versus

Maxima sunt animi gaudia crede mei. –

Haec ego vix finii; cum me Diana vicissim

Excipit, et roseo sic ait ore: Bene est;

Si te Silva iuvat, si te sibi iunxit Apollo;

Cur modo nota sequi te piget acta Dei?

An nescis, quantus fuerit iaculator, Apollo?

Saepe illum Saltus detinuere mei.

Utque ego nunc, Capreasque leves, Cervosque solebat

Figere; et haec illi praeda triumphus erat.

Hinc illi Virtus est aucta; hinc vertit in hostes

Arma, quibus pavidas fixerat ante feras.

Ille suis tumidum stravit Pythona Sagittis;

Fulmineos etiam sustulit ille Fabros.

Cetera non tango: Titania Bela revolve;

Bella haec in fumum mota fuere Iovem.

Non timuit multos, immania monstra, Gigantes;

Quos etiam montes adcumulasse videt;

Sed stetit audaces contra imperterritus hostes,

Opposuitque novis tela cruenta minis;

Cumque Dii fugerent, Coelumque, Iovemque tuetur,

Titanumque nigro sanguine tingit humum.

Hic ego: Quaeram aliquid Virgo! sed parce roganti:

Suntne etiam in nostris talia Monstra plagis?

Forte renascuntur patriis Cyclopes in antris,

Sanguineaque parant fulmina dira manu?

Anne novos Python nostras circumsidet Urbes,

Humanasque avido postulat ore dapes?

Si nova Centimani restaurant Bella Gigantes,

Vel capitum septem Bellua vastas agros;

En me etiam! – quamquam non magnae in corpore vires,

Hic adsum, atque animo promtus ad Arma ruo.

Si Deus, et Princeps per certa pericla petuntur,

Vitam pro causa perdere dulce lucrum est.

Nunc, ubi nec Python, nec Monstra horrenda minantur,

Nil opus est lassa stringere tela manu.

Quidquid id est, quod Apollo dedit mihi muneris; illud

Accipere, et toto robore ferre, meum est.

Ah utinam Vati similem me redderet illi,

Carmine qui Tigres, et nemus omne movet.

Carminibus cicurare aliquas mihi suavius esset,

Quam iaculo multas sternere posse feras.

Sed me dementem! qui vota fugacia mitto,

Et novus in Silvis Orpheus esse volo.

Haec ego dum dico; Cervos, Aprosque Molossi

Ante pharetratae Virginis ora premunt.

Arma rapit, sequiturque cito vestigia gressu. - -

Sic ego sum, et resto solus, ut ante fui.

VIII. AMICO
Connubium ineunti datum Responsum.

Quae mihi de Maio tua venit epistola mense,

Connubiale refert te subiise iugum.

Fallor? an hoc facto gavisa est pronuba Iuno?

Vel tulit accensas dira Megaera faces?

Nosco tuam Sponsam, nosco tua corda Metelle;

Annuat, et laetus sit tibi semper Hymen!

Quum mihi Connubium suades, ludisne? vel optas

Nostra Sacerdotum vincula comminui?

Non ego, si Sexti Pietas mea vincula rumpat,

Sustineam socii foedus inire tori.

Philosophi dictum, sic longa est fama, recordor,,

Qui bis in assumta Coniuge laetus erat.

Prima dies mihi laeta fuit, qua ducitur Uxor;

Altera, qua Terrae contumulatur, ait.

IX. AD IULIUM
Pharmacis sine modo utentem.

Pharmaca multa bibis, comedisque miserrime Iuli!

Pharmaca sunt vitae potus, et esca tuae.

Quae tibi cum tali potuque, ciboque voluptas,

Si tua perpetuus Corpora Morbus habet?

Est aliquid, curam, et medicamina promere, ut alter

Aere suo morbos, et prope funus emat.

Unde alii Vitam, Mortem tu ducis Amice;

Ista mihi, fateor, Mors pretiosa foret.

Si fera Mors tanto deber vaenire paratu;

Malo mori: mihi mors una, nec empta placet.

X. DE NUMERO HOMINUM.

Quot sint in Terris Homines? numerare laborant

Historici, et numerum se reperisse putant.

Credo Hominum numerum, quem dicunt; sed quot in illo,

Veri Hominis nomen qui mereantur, erunt.¹²³

Vuglatissimum est illud Diogenis: qui dum pleno die per plateas urbis itat ardente cum lucerna, interogatus respondit: Hominem quaero.

XI. HERCULES PICTUS
Faeminea in Veste Fila trahit.

Quid facis imbellis? – Geminos tu presseris Angues,

Qui modo faemineo sub pede pensa trahis?

Fortior in Cunis igitur Tirynthius Infans,

Quam qui Vir domuit plurima monstra, fuit. 128

XII. AMOR
Apud Virginem Uraniam sponte sua Captivus
CARMEN NUPTIALE.

Forte Rosas carpebat Hymen, et cepit Amorem;

Tectus enim roseo Flore latebat Amor.

Plaudit Hymen, Puerumque tenet, sertoque Rosarum

Implicat, et laqueo nectit utrumque pedem.

Ille reluctatur, certatque fugacibus alis

Rumpere, quae dederat vincula laetus Hymen.

Fortior est Hymenaeus Hymen; Hymenaeus Amorem

Captivum Hungaricae detulit Uraniae.

Ista Rosae implicitum, sed nescia, prendit Amorem,

Et locat in molli Virgo pudica sinu.

Hic ut virgineum thalamum, primumque pudorem,

Et pretium, et dotes senserat, inquit Amor:

Solve meos Hymenaee pedes, tua vincula tolle!

Nil opus est pedicis hic, mihi crede, tuis.

Dic, alium sibi post quaerat mea Mater Amorem;

Me nunc Uraniae forma, domusque tenet.¹²⁴

Dictio eorum sententiae conformis, qui scribunt: Amorem fuisse a Venere genitum; unde Venus apud Virgilium Aen. I. ita suum compellat Amorem: Nate! meae vires, mea magna potentia solus -.

XIII. FULVIUS ADOLESCENS
Ad Simulacrum Cupidinis dormientis consistens.

Surge Puer! Somnum iam tandem abrumpe, tuamque

Et pharetram, et cornu collige; surge, veni.¹²⁵

Ita fere Cupidini loquutum fuisse reperio Statilium Flaccum in Anthol. Graec. Lib. IV.

Sic ait, et vocem hanc iterat; sic urget Amorem

Fulvius, et lusum, tripudiumque parat.

Quid facis? inclamo; noli tibi credere Fulvi!

Si nescis, malus est, et ferus iste Puer.

Saxeus ille quidem est; super arma recumbit, et haeret:

Sed cave, et hunc Puerum, marmor, et arma fuge!

Tunc quoque, cum dormit, vigil est, aut somniat astus;

Marmore ab hoc etiam tela, facesque iacit.

Perge tuum, quo ducit, iter; simulacra relinque!

Ille monet, qui te novit, amatque, Pater.

XIV. AMORIS STULTITIA.

Stultitiam si nosse cupis mi Lector Amantum,

Unum pro multis commemorasse sat est.

Parthenopaeus is est patria, non corde, Poeta;

Quamquam alias castum manet ab ore melos.

Nisam amat; in Nisa mentem defixit, et artem;

Hac sine se vitam vivere posse negat.

Nisa redi, mea Nisa redi! Lacrimatur, et orat,

Sic ego, sic etiam te rogat, inquit, Amor.

Aut si nulla meae tangit te cura querelae,

Nec vis te patriis reddere litoribus;

Redde Animam, rapuere tui quam nuper ocelli;

Ut mihi iam liceat te redeunte mori.

Credo equidem in nostra facies tibi gaudia Morte,

Nec cineri parces Femina chara meo.

Ast ego te, quocunque loco est, sequar umbra perennis,

Aeternumque tua de feritate querar. - -

Sic Rota. – Ridesne? aut miseraris? – utrumque meretur,

Talia qui potis est dicere Stultus Amor.¹²⁶

Berardinus Rota Eques Neapolitanus, natus anno 1509, scripsit Latina, et Hetrusca Lingua.

XV. SOCIO
Ad Amphitheatrum invitanti.

Amphitheatra petis, nosque, ut tua facta sequamur,

Ad nova sum Sociis Amphitheatra vocas.

Parce, quod ad talem transire negemus arenam,

Damnemusque ferum, gaudia vestra, locum.

Non ita mi durum est pectus, qui talia spectem,

Oblectetque oculos haec laniena meos.

Exivere Ferae; - miscentur praelia, - Sanguis

Spargitur, et plausu laeta theatra sonant. –

Saeva mihi nimium sunt haec Spectacula; nolo;

Meque, quod his possis te recreare, pudet.

XVI. DE FREQUENTI AUTOCHIRIA.

Vita quid est? Res plena metu, res plena dolore;

Adcumulat nostrum noxque, diesque malum.

Hoc est, quod multi properent abrumpere vitam;

Sit violenta licet, Mors tamen ista placet.

Hos ego magnanimos dicam, celsoque beatos

Ingenio, et Gnatos Philosophia tuos?

O stultas Hominum Mentes, illamque scelestam,

Siqua est, quae Mortem Philosophia docet!

Vidit in Eumenidum specubus Dux Troius illos,

Qui sibi mortiferas adplicuere manus.

Nunc ad pauperiem, vellentque redire laborem,

Si reditum, et vitam Fata, Diique darent.¹²⁷

Proxima deinde tenent moesti loca, qui sibi lethum

Insontes peperere manu, lucemque perosi

Proiecere animas. Quam vellent aethere in alto

Nunc et pauperiem, et duros perferre labores!

Fata obstant, tristique palus inamabilis unda

Alligat, et novies Styx interfusa coercet.

Aen. VI.

XVII. EPICEDIUM
Cani Melaenae datum.

Chara Melaena sile; miseram te! enecta veneno

Pergis ad ingfernum, non reditura, Chaos.

Pergis iter caecum sine me, sine Phyllide; cum qua

Somnus, et esca tibi, vitaque dulcis erat.

Vidi ego te tristem; - iam tunc es visa perisse:

Clausa fuit stomacho Mors manifesta tuo.

Illa mihi gemitum, lacrimamque expresserat; illa

Nunc etiam Carmen dicere triste iubet.

Huc Venus, et Veneris Pueri, Charitesque venire;

Huc ades effusis moesta Elegia comis!

Huc veniat, quaecunque cupit formosa videri:

Nam magis in planctu pulchra puella suo est.

Vivit adhuc, vivit? cuius tu crimine Virus

Summis, et aeternum blanda Melaena iaces.

Tecum etiam Mens illa iacet, quam saepe Camoenas,

Mercuriumque meum laetificasse scio. - -

Ast ego si meritas pergo contexere laudes,

Adcumulabo malae gaudia Persephone.

Invida Persephone! Tu quidquid in Orbe venustum,

Quodve mihi gratum est, ad tua iura vocas.¹²⁸

At vobis male sit malae Tenebrae Orvi, quae omnia bella devoratis! Aut Catullus in funere Passeris.

Siqua movere potest Virtus tua pectora, fac sit

A Phlegetontaeo tuta Melaena Cane.

Si mea, ut a Superis moerens peto, Carmina possent;

Quod Procyon coelo, nostra Melaena foret.¹²⁹

Procyon, de quo Manilius Lib. I. et V. Astron. Canis minor in coelo post Orionem sub pedibus Geminorum, caudam vertut ad caput Hydrae, et quasi latrans consequitur Orionem, cui ita charus fuisse fertur, ut coelesti sede carere, quam Canis sui consuetudine privari maluerit: hunc igitur a Diis pbtinuit sibi adhaerentem inter sidera collocari.

XVIII. CLYPEUS FELICITATIS
A Minerva datus.

Speravi, et metui; Spes hinc, Metus inde gravavit,

Et multa in curis Noxque, Diesque fuit.

Quid faciam? nec Mensa iuvat, nec Somnus amicam

Dat requiem; Vires sentio deficere.

Optabam Siculi tormenta subire Tyranni:

Poena Perillaeo lenis in aere foret.

Haec quoque Vota cadunt. – Tunc denique poco Minervam,

Et fero odoratas ad sacra templa preces.

Virgo iuva! dixi; saxumque a corde revolve,

Et mihi tranquillas fac mea Diva dies! –

Audior. Illa mihi Loricam ex aere rigentem,

Scutaque terribili Gorgone tecta dedit. –

Nec mala iam metuo, nec iam bona spero, Sabine!

Lorica, et Clypeus Spemque, Metumque fugat.

Vicisti Armipotens! tua me Sapientia salvum

Praestat, et ut levior sit mihi vita, facit.

Sperent, et metuant alii; Felicior ille est,

Qui cavet, ac omni Speque, Metuque caret.

XIX. DANUBIUS
Frigore constrictus.

Ecce iterum redeunte Gelu concluditur Ister,

Captivoque trahit vincula dura pede!

Fortior est igitur Boreas, qui surgit ab Arcto,

Quam qui centenas suscipit Ister aquas.

Unde tuis Borea venit ista potentia pennis?

Unde tuis Ister tam leve robur aquis?

Mille rates vectare soles, et pondus in illis,

Quamvis pondus inest, tu tamen esse negas.

Saepe etiam ripas, et saxa rigentia sternis,

Saepe virescentes depopularis agros.

Tota licet veniat, triplicetque Scientia vires,

Corruet, et victas Ars dabit ipsa manus.

Nunc gemis, et luctum Fluviorum Maxime gestas,

Vinculaque, et quando dissolvenda? tenes.

Nunc neque vis antiqua iuvat, neque flumina centum;

Non Phlegeton, calidas qui tibi fundit aquas.¹³⁰

Thermas Budenses ex Phelegetonte oriri dicunt Poetae:

Quae rapidus flammis abit torrentibus amnis

Tartareus Phlegeton, torquetque sonantia saxa.

Aen. III.

Omnia qui potuit superare repagula, servit,

Cogitur et Boreae fraena, iugumque pati.

Ni velit ille iterum, frustra sunt Numina; frustra

Et Martem, et Cererem, Mercuriumque vocas.¹³¹

Ister est necessarius Marti ad Bellum, Cereri ad Annonam, Mercurio ad Mercimonia.

XX. AD FORNACEM.

Quae mihi delicias Fornax facis optima; salve!

Digna est Thure sacro, Carminibusque meis.¹³²

Facta Dea est Fornax: ait Ovid. Lib. II. Fast. Et: Fornacali sunt sua sacra Deae; Lib. VI. Quis non rideat Fornacem Deam? vel potius doctos Viros celebrandis Fornacalibus operari? quaerit Lactantius Lib. I. de Falsa Relig.

Tu nec hyperboreos ventos, nec frigora sentis:

Tangere non audet te glacialis hiems.

Tu mihi, dum rigidus domat arva, tegitque December,

Ver facis, et grato membra tepore foves.

Tu Solem hibernum duplicas, tu tempora Noctis

Ingratae Musis reddis amoena meis.

Saeviat, et Scythicis Aquilo resolutus ab oris

Colligat, ac gelidas spargat in Urbe nives.

Si mihi sicca fici est quercus, funditque calorem,

Deridebo tuas aspera Bruma minas;

Ventorumque fugam celerem, clademque patratam

Carmine, laetitiae conveniente, canam.

XXI. DE PERICULIS IUVENTUTIS.

Daphni! Iuventutis nostine pericula mille?

Mille Iuventutis me Daphni damna movent.

Quocunque adspicimus, fera tela videmus, et hostes;

Prodigium est tantis non cecidisse malis.

Ah quoties ego, dum memini mala sortis iniquae,

Et doleo, et longos conqueror ire dies!

Cur mihi non liceat mortes praevertere morte?

Est aliquid sensus perdere posse suos. –

Sic ego ne peream, periisse frequentius opto:

Accipiesne meas iam Libitina preces?

Illa negat, precibusque meis truculenta repugnat,

Invitosque homines ad sua iura rapit.

Ergo siquis avet Vita decedere, Mortem

Vitet, et invitum se magis esse ferat.

XXII. DOCTORI SACRO
Vota Diei Natalis Fugienti.

Rursum Vota fugis; fugientem Vota sequuntur;

Quove minus quaeris, te magis illa petunt.

Si sic sacra fugam sequeretur Mitra, Pedumque,

Praestaret tergum vertere, quam faciem.

Sed nos iam frustra petimus, fugimusque quod optas:

Vota, fugamque tuam Mitra, Pedumque fugit.

XXIII. AD CHRISTUM
Ligno Crucis adfixum.

Christe, Salus Mundi, moreris! Nos vivere per Te

Incipimus: quanta hinc gaudia, et inde dolor!

Mors tua Mortem hominum vicit, vitamque reduxit,

Quando super Ligno Mortua Vita fuit.

XXIV. DOCTORI PHYSICAE.

Optime Naturae Speculator! Carmina mitto

Quae tibi de vero pectore fugit amor.

Carmina si non vis; animum complectere: quamquam

Cur dubitem? Carmen, Corque voventis amas.

XXV. PYRRHO
Illustri, et magnae Spei Iuveni.

Pyrrhe, tuae Patriae Spes ingens! accipiesne

Dona, meos libros? accipe! Musa cupit.

Musa mea est; animum illa tuum, mentemque probavit;

Illa tuam mentem suscipit, et cor amat.

Ante annos animumque geris, mentemque virilem;

Sic tua si crescant tempora, qualis eris?

XXVI. POENITENTIA FACTI.

Est aliquis, veteri prognatus sanguine: nomen

Non habet in nostro Nobilis ille libro.

Illum ego laudavi, laudesque in carmina verti,

Carmina, quae doctis displicuere Viris.

Quid facis imprudens? sic me culpabat Apollo:

Non meruit Carmen Semivir ille tuum.

Quamvis sint bellae, non sunt in amore Camoenae;

Phoebus ei nullus, nulla Minerva placet.

Lusus, et Veneres, Choreas, Convivia, Nugas,

Et Fescennivos curat, amatque Sales.

Huc multae funduntur opes, huc gaza paterna

Spargitur, hic veteris sunt monumenta domus.

Quodve magis triste est: congesta pecunia ludum,

Heu dominis nunquam restituenda, facit.

Quid iuvat Aonias permagna potentia Musas,

Femineo tribuat si sua dona gregi? - -

Haec mihi Phoebus; ego laudes contexere pergo,

Indignumque Hominem stultus ad astra fero.

Laus illi placuit; grates quas solverit? audi!

Promisi, dicit; verba dedisse sat est.

Sic ego delusum me sensi, et dicere coepi:

Poenitet, et facti me pudet usque mei!

Sique tibi meritas solvi Deus optime poenas,

Da veniam; supremum hic mihi crimen erit!

XXVII. ROMA VETUS.
Graphice descripta, et considerata.

Haec sunt ergo Urbis Romae miracula: Turres,

Maenia, Templa, Domus, Amphitheatra, Viae.

Sunt hic Pyramides, sunt Mausolaea, Colossi,

Sunt Statuae, ac supero Tecta propingua Iovi.

Sed quo Pyramides? quo Templa, Palatia, Circi?

Et quaecunque caput tollit ad astra Domus?

Omnia, quae video, Romae miracula carpit,

Et nihil est, quod non vertat iniqua Dies.

Forte meum Versum, quem nunc inspirat Apollo,

Nulla lues, nullus carpet, edetque dies.

Nil habet in Musis Tempus, quod perdere posset:

Quae sunt digna legi Carmina, morte carent.

XXVIII. AD CINCINNATUM.

Credo ego, nec fallor, Veterum te Stemmate natum

Ambrosia Laeli caesariate coma!¹³³

L. Quinctius Cincinnatus a Cincinnis dictus, Romanus fuit, cui aranti adlata est Dictatura. Quantum Venustatis, et Artis fuerit positum in ornatu Crinium, documenta dat Ovidius Lib. I. Am. El. 2. et Lib. de Arte. Martialis Lib. II. Epigr. 66. Iuvenalis Sat. VI.

Nam quod apud veteres Ars novit mira Quirites,

Cogitur ad Crines illa referre tuos.

Maxima cura tibi est, est unica cura Capilli;

Iudice te, Cinnis gratia prima data est.

Ecce Ciniflones . quis cetera nomina dicat? –

Cosmetaeque adsunt ad tua iussa: sedes.

Iam lacerant, urunt, torquent, finguntque Capillos.

Non dolet; ex ista nam venit arte decor.

Mille modos faciunt, nardoque perungere certant –

Qua tandem sistent in statione comae?

Dum bene conveniunt, Baccho sum pulchrior, inquis:

Non habuit tales crispus Apollo comas.

Sed puto peccas acus, clamas; irasceris, ardes,

Atque aliud curae est aedificare caput. –

Forte tuos aliquando petet Venus ipsa Capillos,

Et Bereniceo more per astra feret.¹³⁴

Berenice Comam insignis venustatis devovit Veneri pro incolumitate Viri sui Ptolomaei Evergetis bello impliciti; qui cito, victorque rediit. Illa Comam adpendit in templo; at haec disparuit. Conon Astronomus in coelos delatam esse dixit, ubi nunc quoque fulget stellis pluribus.

Si Veneri placuisse cipus, Coelumque subire,

Danda tuae Veneri, sed resecanda Coma est.

XXIX. HOMINI
De sua Deformitate nimium dolenti.

Aesopo similis vultu dum diceris esse;

Aesopo vultu te pudet esse parem.

Non pudet Aesopum formae; quia fronte sub illa

Mens habitat, primis invidiosa Sophis.¹³⁵

Socrates etiam occupabat se deliciis Fabularum Aesopi; cui mortuo Statuam ingentem posuere Attici ante Septem Sapientes, quam Lysippus elaboravit.

Si me Thersitem faceret Natura, dolerem;¹³⁶

De Thersite omnium, qui ad Troiam venerant, corpore, et lingua, animoque turpissimo Homerus Iliad. II.

Sed cui Socraticum sit pudor esse Virum?

Macte bonis animi! nec te Iovis armiger auffert;¹³⁷

Aquila, quae formosum Ganymedem rapuit, et ad Iovem tulit.

Nec perit a facibus Buda, vel Alba tuis.¹³⁸

Sermo est de Paride, quem cum mater utero gerit, somniat, se parere ardentem facem; consulti Vates responderunt: portendi incendium Troiae.

Te Iocus, et Risus, te bella Facetia ludit,

Quamvis adverso Terror in ore cubet.

Tritonas, Satyrosque vide; deformia certe

Monstra, sed aethereo sanguine nata vides.

Forma suos hostes, et mille pericula gignit:

Scis, ubi Narcissos, Hippolytosque legas.¹³⁹

De Narcisso, quem sua forma peremit, Ovid. Lib. III. Meta. De Hippolyto Lib. XV.

Tempus edax rerum est; quem pulchra viderat Eos

Caesarie, nudo vertice Vesper habet.

Finge alios non esse hostes; iam maximus ille est;

Ille sibi est hostis, cui sua forma placet.

Ut tamen in Proteum te possis vertere, quasnam

Gallinas, et quod Gramen, Olusque voras?¹⁴⁰

Arguitur eorum superstitio, et stultitia, qui sibi miris artibus, et auxiliis conciliare volunt formam, et pulchritudinem. Non satis est illis, quod de Medicamine Faciei docuit Ovidius, ad alia sacra, profanaque adminicula convertuntur.

XXX. LEO
Rustici Filiam amat.

Rusticus est: huic una fuit, sed bella Puella,

Desponsare sibi quam Leo torvus avet.

Invitus Pater est: nubat mea Nata Leoni?

O Dii! - - Connubium Rusticus ille negat.

Sed videt iratum: metuit. – Mea Filia certe

Nubet, ait, si tu, quod cupit illa, facis.

Illa tuos dentes, ungues timet illa minaces,

Pone haec, et saevas Rex generose minas.

Victus amore Leo est; dentes, unguesque revellit;

Utque sibi detur iam sua Sponsa, petit.

Rusticus arrepto, neque iam formidat inermem,

Pellit inhumanum fuste, minisque Procum.

XXXI. ALAUDA
Adolescens comtus, et cristatus transformitur in Avem sui nominis.

Insignem galea Volucrem, cristisque comatam

Nostin”? quae laeto decircinat aera gyro,

Argutumque melos liquide modulatur? – Alaudam

Dico, laboriferi Veris comitemque, ducemque.

Illam, qua fulvas voluist Marusius undas,

Fama est humana natam de gente, sacrosque

Aetate in tenera, et primae lanuginis annis

Pieridum coluisse choros, Phoebique penates; -

Quae nisi Apollineam legem violasset, et artes,

Esset Homo, et iustam non ferret Apollinis iram.

Christiadae antiquo Baali (nam Numen, et aras

Servat adhuc veteres) Ludos, et Festa dedere,

Hoste triumphato laeti. Iam multa per Urbem

Fama canit resonare fides, ducique choreas

Ad numeros, artesque novas, et gaudia magnis

Plausibus intendi. Cantanti consonat aethra

Per varios commota modos, Famamque vagantem

Plena repercussis comitatur vocibus Echo. –

Festa dari Baali non ultimus audit Alauda,

Insignis forma Iuvenis, cultuque decorus;

Audit, et optaret Sacra haec accedere, ni Lex

Sancta Iuventuti ludos, choreasque vetaret:

Legem etenim, poenamque bonus sancivit Apollo.

Quid faciat? cupit, et renuit; sententia mentem,

Dum cupit, et metuit, nunc huc, nunc dividit illuc.

Denique: si Lex est, sua stet reverentia Legi;

Ira palam prohibet, sed non vetat ire sub umbra.

Dixit, et Os larva texit, quam callida Momo

Fraus dedit, et vario tinxit malesana colore.

Cristatum caput est, mento cadit hispida barba,

Arte peregrina est, et nulli cognita vestis.

Hac in forma alios, sed non tua Phoebe fefellit

Lumina; mendacem vultum cognoscit, et heus tu

Talis honor nostris est ergo Legibus? Ille,

Ut solet, erubuit vultu, sed larva ruborem

Occuluit, quantumve potest, sese esse negavit.

Delius hic, nam iusta fuit, non continet iram;

Sit mihi Baal testis: meritas dabis imprbe poenas!

Sic ait, et larvam fallaci detrahit ore.

Fugit Alauda, timor fugientem conscius urget;

Dumque fugit, cursum solito velocius ire

Miratus, pennas in corpore surgere vidit.

Mens erat actutum pennas evellere; sed iam

Non reperit, quas ante manus protenderat: Alae

Sunt duplices, gestitque loqui, culpamque fateri,

Si culpam sineret rostrum, et nova lingua fateri.

Antiquum Iuveni nihil est, nisi nomen Alauda.

XXXII. ADREAE GÁLY SALUTEM.¹⁴¹

Concipista, ut dici solet, tunc erat ad Exc. Consilium R. L. H. et in Gremiali Studiorum Commissione Actuarius, cum haec Epistola scripta fuit. Solebat autem laborem suum charta concludere, suoque Sigillo, quod Gallum rostro Stellam tenentem exhibet, munire, et ad Referentes mittere. Nunc est S. C. et R. A. M. Consiliarius, et ad Excelsam Cancellariam Regiam Transilvanico-Aulicam Secretarius.

Quam legis, ex illo Tibi venit Epistola Colle,

Quem magis, ac Urbes, Mercurianus amat.

Quid veniat? quaeris; res est Tibi mira, videre

Carmina, quae scribit nota, et amica manus.

Sic est, ut memoras; me non misisse recordor,

Quae fuerant isto Carmina scripta loco.

Nunc, si scire cupis, quae me Tibi scribere caussa

Iusserit? illa, potes credere, caussa nova est:

Nox ea, quae Mensi fuerat postrema Novembri,

Nominis admonuit me bone Gály Tui.

Nox erat Aurorae iam iam vicina rubenti,

Quae Divi Andreae Festa referre solet.

Somnus adhuc oculosque meos, pectusque tenebat;

Sed levis illa mihi noxque, soporque fuit.

Adstitit in somno Gallus, qualem antea vidi

In Gentilitio saepe venire Typo.

Cristatum caput est, in vertice purpurat alto

Mollis apex, variis sunt data colla iubis.

Et rostrum, et corpus validum est, fortesque lacerti;

Pes Frameam, rostrum pensile Sidus habet.

Ravi oculi flagrant, niveas caput explicat aures,

Ostentat paleam, qua solet esse, rubram.

Altera pars caudae coelum petit, altera terram:

Credideram pennas falcibus esse pares.

Crura pilis hirsuta movet; calcaria sumo

Sunt pede: Mucrones dicere Varro potest. –

Hunc ego dum specto Gallum, nova gaudia cantat;

Stella cadit, mea Nox cessat, et ille volat.

Vate mihi haud opus est; novi, quid dicat Imago,

Si vere in nostro pectore Apollo sedet.

Gály! Tuus Natalis adest; Tua Nomina Gallus

Cantat, et ut promat Vota Poeta, petit.

XXXIII. EUCHARISTICUM DIVAE APOLLONIAE
Virgini, et Martyri.

Virgo Paraetonias inter Sanctissima Nymphas,

Nunc tibi Apollineo Carmine solvo fidem!

Aeger eram; quae tanta mali sit causa? Machaon

Quaerit: postremus Dens mihi morbus erat.

Hunc mihi, Socraticas dum volvo, et disputo Chartas,

Dives opum Iuveni Philosophia dedit.

Accipe, quem tibi do rerum studiose mearum,

Sitque mei pignus Dens hic amoris, ait.

Accepi, et dono, talique in Praeside tutus

Musarum in Castris sto, Sophiamque colo.

Postea, sic placuit, sacras convertor ad Artes;

Heu mihi, quam multi Dens hic origo mali est!

Frangitur, et carie noctuque diuque cavatur;

Poenituit doctam dona dedisse Deam.

Hippocrates, Chironque venit; solatur uterque:

Sed meus adlata crescit ab arte dolor.

Quis Deus, aut Homo me tandem, quae Diva iuvabit?

Ane omnis Pietas, Arsque, Salusque iacet?

Decubui: varia dum ludit imagine Morpheus,

Ante oculos visa est sistere Virgo meos.

Vultus Apolloniam loquitur; probat omnia Somnus;

Forma fuit, qualem picta tabella refert.

Effigies pro voce valet. - - Iam vana Deorum

Turba absit; melior tu mihi Diva fave!

Sic ego; et evulsum radicibus egero Dentem,

Vicimus! exclamo; me mea Diva iuvat.

Accipiesne tuo Grates pro munere? Quaeso

Accipe, corque tui Virgo Clientis habe!

XXXIV. DE BIBLIOTHECA REGI MATTHIAE CORVINI.

Dicam, quod quaeris; sed si me diligis, ultra

Non quaeres; dicam cum gemitu, et lacrimis.

Hic, ubi nunc stamus, quondam celeberrima Regis

Nostri Corvini Bibliotheca stetit.

Staret adhuc, Musasque suo cum monte teneret,

Turcica ni Musis Gens inimica foret.

Fama, locus, lapides, et rudera multa supersunt;

Haec tantum ex illa stant monumenta Domo.

Da gemitum, et lacrimas Hospes doctissime! deinde

Pro meritis Turcae dic bona verba, precor.¹⁴²

Dici non potest, quantis impendiis ditarit, ornaritque suam Bibliothecam Rex Hungariae Gloriosissimus, et Eruditissimus Matthias Corvinus. Suis ille victoriis, et studiis effecit, ut antiquae, vereque eruditae Graeciae; imo totius Orientis, et Italiae Literatae Opes Librarias in una Buda collectas haberet, et non solum Pannoniam omnem suo illo Thesauro illustraret, verum etiam alias Europae Gentes fama, et admiratione compleret. Tali Principe, Matthia Corvino imperante, fuit Hungaria doctorum Virorum undique confluentium Patria; Buda autem Musarum Arx, et Regia. – Quis talia fando temperet a lacrimis?

XXXV. AD AMICUM
Quid Ruri faciam? quaerentem.

Quid faciam Ruri? quaeris; respondeo: vivo;

Hic etenim vitam me reperisse puto.

Elysium est Ruri; Mors pallida regnat in Urbe;

Ut Mors illa Tibi, sic mihi Vita placet.

Si Tibi cura mei est, velut est mihi cura Tuorum;

Urbem, dum ferior, commemorare cave!

Tu valeas, ego Rura colo. – Salvete Camoenae,

Et vos agrestes, turba beata, Deae!¹⁴³

Musae, et Nymphae Ruri habitant; ideo Musae dicuntur Heliconiades, Parnassides, Castaliae, Pegasides, Aganippeae, Pieriae etc. Nymphae autem Lemoniades, Oreades, Dryades, Hamadryades, Napeae, Naiades etc. quae nomina apud Graecos indicant illa Loca, et Officia, quae colunt Musae, et Nymphae.

Devenere locos laetos, et amoena vireta –

Eia Maro, Carmen dic mihi porro tuum!¹⁴⁴

Est Versus Virgilii Lib. VI. Aen.

Nam quae de tristi Vates depingit Averno,

Effigiem vivae Mortis, et Urbis habent.¹⁴⁵

Vestidulum ante ipsum, primisque in faucibus Orci

Luctus, et ultrices posuere cubilia Curae,

Pallentesque habitant Morbi, tristisque Senectus,

Et Metus, et malesuada Fames, ac turpis Egestas,

Terribiles visu Formae, Lethumque, Laborque.

Tum consanguineus Lethi Sopor, et mala mentis

Gaudia, mortiferumque adverso in limine Bellum,

Ferreique Eumenidum thalami, et Discordia demens.

Aen. VI.

XXXVI. AD PHILOSOPHIAM.

O Dea, quae Mentes Hominum, Moresque regebas,

Quo tandem nunc es Philosophia loco?¹⁴⁶

O vitae Philosophia dix! sic eam alloquitur Cicero; O virtutum indagatrix, expultrix vitiorum! Quid non modo nos, sed omnino vita hominum sine te esse potuisset? tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem vitae convicasti; tu eos inter se primo domiciliis, deinde coniugiis, tum literarum, et vocum communione iunxisti; tu inventrix legum, et magistra morum, et disciplinae fuisti. etc. Lib. V. Tus. Qu. n. 2.

Te regnante salus populi, probitasque vigebat;

Parva licet fuerit, pauper, et arcta cohors.

Altera, quae nunc est, dispar tibi, et omnia versat,

Quot folia in Silvis, tot putat esse Sophos.¹⁴⁷

Est Philosophia paucis contenta Iudicibus, multitudinem consulto ipsa fugiens, eique ipsi et suspecta, et invisa. Lib. II. Tus. Qu. n. 1. Sophistas adpellat Socrates apud Platonem, et in eos multos Sarcasmos, Satyrasque effundit.

Si probitas, populique salus tanto agmine tuta est,

Vicimus! in firma prosperitate sumus.

XXXVII. IUVENI
De Imagine venuste picta.

Quid dubitas? muta, et picta est, quam cernis, Imago.

Autorem si vis scire: Amor autor erat.

Pictor Amor fuerta; nam mirus in arte magister

Est Amor; hoc Zeuxis, Parrhasiusque docet.

Ille quidem Linguae vocem, motumque negavit;

Ast Oculis ignes, et sua tela dedit.

inde faces, et tela vibrat: Iuvenis fuge! – Sed Te

Heu miserum! sera est iam fuga, vulnus habes.

XXXVIII. APOTHEOSIS MENTIS.

En iterum Mens facta Dea est! Sapientia Mundi

Relligiosa struit Templa, Focumque Sacrum;

Sublatoque Deo, qui Mentem, et cuncta creavit,

Mentem Divino rursus honore colit.¹⁴⁸

Mens a Romanis consecrata fuit, ut Bonam ea Mentem concederet; in Capitolio habuit Aram a M. Aemilio positam; eidemque Aedem vovisse dicitur Attilius Praetor, et postea Duumvir ad hoc creatus dedicasse.

Mens quoque Numen habet; Menti delubra videmus

Vota, metu Belli perfide Poene tui, etc.

Dicit Ovidius Lib. VI. Fast. – Philosophi quoque plerique Νοῦν, seu Mentem, Deum fecerunt; sed non eodem sensu, et modo. Stoici fere cum Platone conveniebant. Huc facit illustris locus apud Ciceronem Lib. II. de Natura Deorum n. 23.

Unde haec Impietas? aut tanta Amentia Genti,

Quae pia, quae sapiens, et bene fana fuit?

Haec qui scripta legent olim, credentne Nepotes,

Tam mala Maiores Facta dedisse suos?

Quis tam peruerse dicat fecisse Pelasgos,

Aut ita Romulidas desipuisse putet?

Graeci, et Romani Menti delubra dederunt,

Sed minus, ac alios, hanc coluere, Deos;

Supremusque Deus, Divum Pater, atque Hominum Rex

Omnipotens illis Iupiter unus erat.

Nunc (facinus ferale!) Deum nova Sanctio Sumum

Tollit, et a sola vivere Mente cupit.

Quid Mens illa? idemve Animus, Ratioque? vel unde

Vis illi, et Numen? dicite Philosophi!

Dum de Mente Deam, Numenque Humana creat Mens,

Victima Stultitiae Mens cadit ipsa suae.

XXXIX. POETA
Dum forte in obscaenum Poema incidit.

Ah pereat! castam qui primus amore Poesim,

Musarumque sacrum commaculavit Opus.

Quid facit hic lasciva Venus, nudusque Cupido?

Et quae foeda magis Monstra referre pudet?

Ars tota haec sancta est; sanctos decet esse Poetas,

Non habet hic aliquem turpe, malumve locum.

Ista Dei laudes, Hominumque encomia cantat,

Et ratio Vitae quae sit habenda, docet.

Talis erat quondam Genius, Sermoque Poesis,

Cum Pudor, et Probitas imperium tenuit.¹⁴⁹

Sic honor, et nomen divinis Vatibus, atque

Carminibus venit etc. ait Horatius in A. P.

Quam in rem multa sunt dicta in Arte mea Poeticae Budae anno 1783 Typis Universitatis vulgata. Huc pertinent ea, quae Lib. 2. Cap. 3. eiusdem Operis latius disputantur.

Ast ubi corrupta est natura Poeseos almae,

Quid? nisi Gomorrham, et turpia facta parit?

Quas referet poenas temerarius Artis adulter,

Debita si sceleri poena luenda datur?

Quidquid apud Ditem patiuntur Belides, Atreus,

Tantalus, Ixion, Danaidesque: parum est.

Diva, cui volupe est meritas decernere poenas,

Adrastea novas congregat Eumenides;

Et quoscunque videt sacram turpare Poesim,

Damnat ad atroces, et iubet ire rogos.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS SECUNDA
SECTIO PRIMA

I. LECTORI AMICO.

Si Tibi Silva placet, Silvam hanc pete Lector Amice,

Et propius, qualis sit mea Silva, vide!

Nulli hic sunt Satyri, nullae sine veste Napaeae;

Aut, quae lethiferum dant aconiton, Hydrae.

Si sentes, vepresque times, Te fallis, et erras;

Non est in nostris aspera Spina Libris.

Silva mea innocua est; Laudes, non Crimina profert;

Deliciasque suas in Probitate locat. –

Euge ergo ad Silvam! Locus hic forte alter et alter,

Qui non vana Tibi Gaudia pandat, erit.

Si tamen hic nihil est, quod Te delectet; id oro:

Parnassum ut nolis ludificare meum!

Carmina fecerunt Bavius, Maro, Horatius; et quos

Roma vetus memorat Scripta dedisse, Viri.

Si quis apud Bavium laudet, quod turpe, malumve est;

Huius, an illius Culpa notanda venit?

Anne ideo insipidum, et vanum dicemus Homerum,

Quod Tibi non placeat Zoile Vatis Opus?

II. MERCURIANUS
Tendit ad Alterum Montis Verticem.

Hic mea sit Requies. – Urbes, Sociique valete!

Nunc mihi nec Socius, nec placet ulla Domus.

Hoc in Monte, cui nomen Τιθορέα Pelasgi

Indiderant, dicam Carmina: Musa fave!

Hic ego finitimi video penetralia Coeli;

Iamque mihi aethereas sentio inesse faces.

Ah utinam in cineres cito cedat inutile Corpus,

Et faciles Animae pandat ad Astra vias.

Quid moror in Terris? – Mortali in Corpore Sensus

Aestuat, et Vitae quae sit origo, docet.

Semina de Coelis Homines si ducimus altis;

Hac etiam meus est in Regione locus.¹⁵⁰

Animum Humanum esse Divinae Aurae Particulam eleganti periphrasi dixit Horatius Lib. II. Serm. 2. quoniam illum de Coelo demissum coelestis Ignis particuam docuere Veteres. Unde Virgilius: Igneus est illis vigor, et coelestis origo; Iuvenalis autem: Sensum a coelesti demissum traximus arce. Clarius, et nobilius ait Cicero Tusc. Quaest. Lib. V. n. 38. Humanus Animus ex Divina Mente decerptus cum alio nullo, nisi cum ipso Deo, si hoc fas est dictu, comparari potest. – Quae omnia ita sunt intelligenda, ut Sacer Codex loquitur: Formavit – Dominus Deus Hominem de limo terrae, et inspiravit in faciem eius Spiraculum Vitae, et factus est Homo in Animam viventem. Gen. Cap. 2.

Est aliquod; sed ubi? et quali sub nomine Sidus,

Quod mihi Rex Coeli pro statione dabit?

Felices Animae! quae iam Loca vestra tenetis,

Dicite, quam longe sit Mercurianus ab illa,

Quae solet in Terris esse suprema, Die?

Accelerate suis in cursibus Astra, Diesque,

Et facite, ut mihi sit crastina, suma Dies.

Interea Coelum, quo non licet ire, licebit

Adspicere, et superam spe tenuisse Domum.

III. DE MORTE
In Memoriam Exc. Comitis
ANTONII JANKOVITS.¹⁵¹

Vir in Prima Silvae Parnassi Parte celebratus, qui nullum potuit habere inimicum, nisi hominem malum. Mortuus est Sexagenarius Anno 1789. die 16. Augusti Budae, et sepultus in Oppido Csepregh, olim Scarabantia, Dynastia sua, Provincia Soproniensi.

Marce! volo de Morte loqui; de Morte loquentem

Audi Marce! iuvat nos aliquando Mali

Communis meminisse, cui succumbere debet

Gens Hominum, et quidquid vivit ab aere. - - At at

Quid facit in Silva Parnassi, dicis, amara,

Lurida, caeca, rapax, tristis, et invidia Mors?

Nam neque Parnassi Silvae, nec Montis Alumni

Vates, nec Musae, Turba novenna, Sacri,

Laurigerique Iugi patiuntur Funera; vivet

Phoebus, et Aonidum Turba, canetque Nemus

Parnassi; vivent Vates, qui Carmina scribunt

Digna loco: Mors hic non habet imperium. –

Sic est, ut memoras, inquam. Sed omitte timorem;

Mors ad Parnassum me duce non veniet;

Et si forte aliquo veniat ductore, timebit:

Lugere, et lacrimis Funera magna sequi

Cives Parnassi possunt; ast perdere Vitam

Nec Mors ipsa cupit, nec bona Fata sinunt.

Luge igitur mi Marce! et voc lugete Camoenae!

Tuque Sacri Montis Praeses Apollo, mihi

Frustra Opifer dicte, in gemitum tua corda resolve,

Et fac, ut in luctum tota Poesis eat!

Na violenta, ferox, et inexorabilis, Orco

Nata, et digna Erebo, sanguinolenta, meum.

Hei mihi! de Daruvár Comitem, spectante Galeno

Non uno, et Medica deficiente Manu,

Frustraque insumptis operosae Viribus Artis,

Immortalem Hominem sustulit impia Mors. –

Ah qualem, quantumve Virum Res Publica, qualem

Patronum amittat Mercurianus in hoc

Funere, vos scitis Musae, et memorare potestis!

Dicite! vos omnis Terra, Polusque gemens

Audiet, ac meritos post Funera mittet honores.

Dicite! nam mea vox fracta dolore silet.

IV. ORSOVA
Mense Aprili Anni MDCCXC Expugnata.

Fama volat; laetis illam Victoria pennis

Incitat, et Linguis omnibus ire iubet.

Audite o Populi! sic illa, ruitque per Urbes:

Orsova, Pannonii Filia Danubii;

Quae quondam Odrysio servire coacta Tyranno est,

Venit ad obsequium Regis Apostolici;

Orsova Pannonio quae ponit Maenia Regno,

Armataeque Deae Palladis ora refert.

Aere caput tegitur, Ferrum latus ambit utrumque,

Laeva manus Clypeum, dextera Tela gerit;

Et prius Austriacis quae dira fuere Catervis,

Spargit in adversos funera plura Getas.¹⁵²

Per hanc Allegorim, et Prosopopoeiam exprimitur Status, et Robur Arcis Orsova, quae in medio Danubio sita Munimenta habet omni ex parte fortissima. Dictio tota eo spectat, ut intelligatur, Personam Poeticam Orsovae similem esse Palladi armatae, castae, et innuptae. Quamvis enim Turcis servire debuerit, atque iterum, Pace Sistoviensi ita volente, serviat, mente tamen, animoque puro Augustae Domui, cui suam debet originem, et fortitudinem, fidelis esse voluit.

Haec dum Fama canit, Victoria venit ad Aulam,

Victorique petit praemia digna Duci.

Dux, et Miles habet sua praemia; at Arcem

Bistonio reddit Pax iterata Iugo.

Pro Pacem invisam! dixit Bellona; suosque

Cum fremitu ad Rheni Cornua Equos.

V. POETA
Cur Annis quibusdam Rarior in colenda Parnassi Silva?

Olim, dum placuit; vel Munia nostra sinebant,

Saepe ad Castalias exspatiabar Aquas.

Hic ego cum charis agitabam gaudia Musis,

Et tibi, quae cecini Carmina, Phoebe dabam!

Servat adhuc, servet utinam! mea Carmina Phoebus,

Datque legenda suo Carmina scripta Choro.

Nunc, ubi me crebris onerat Res Publica curis,

Non licet ad bifidum saepe venire Nemus.

Ut placitum Superis; media concludor in Urbe,

Et quae Terra mihi est tradita, vinctus aro.

Felix! si nostrum patiatur Terra laborem,

Et videam fructum semina ferre suum.

Ast mihi saepe graves vox haec diverberat aures:

Desine, curarum Mercuriane sat est!

Triste Solum est, quod aras; quid arenae Semina mandas? –

Et properas vitam sacrificare tuam?

Sic est: saepe meum vertit Fortuna laborem,

Et bona, quae fovi, vota fefellit Ager.

Anne igitur cedam sine Spe? Budamque relinquam?

Otiaque in Silvis mollia segnis agam?

Non ita me segnem Mater Natura creavit:

Hic etiam similem me decet esse mei.

Difficili, fateor, iam dudum versor in angro,

Experior rigidos surgere saepe vepres.

Nec tamen hic omnis Terra est lapidosa, nec omne,

Quod cadit, in tribulos Semen abire solet.

Vidi ego iam fructus, et praemia plura laborum,

Agnovique Boni Dona, Manumque Dei.

Fixum ergo est veteres hic continuare labores.

Et fructum a Magno sollicitare Iove.

Auxiliare meis igitur Deus optime curis,

Et fac, ut ad votum semina sparsa cadant!

Vel si forte aliam tua Gloria poscit Arenam,

Hanc precor, utque mihi sit cito nota, rogo!

Ibo, tuo solum munitus Numine; et omne

Hac ope me credo vincere posse malum.

Interea, dum me complura Negotia cingunt,

Nec licet ad Silvas saepius ire meas.

Fas mihi sit geminos describere in Arbore Versus,

Proxima Pegaseis quae viret Arbor Aquis:

Mercurianus in his quod sit modo rarior umbris,

Si qua est, haec vestra est, non sua culpa, Dii!

VI. AD LIVOREM.

Cur ita transverso Livor me lumine spectas?

Est aliquid, quod me non meruisse doles?

Cedo, quid illud? opesne meae? vel splendor Honorum?

Mirum, quod videas illa, quibus careo.

Si tamen est aliquid, quod me meruisse negabis;

Tolle, tuum est totum, me quod habere vides.

Livor ad haec: Non hoc, quod habes, sed id usque dolorem

Auget, quo bone Vir Mercuriane cares.

VII. VATICINIUM IANI
Anno MDCCXCVI.

Illunem ad Noctem tacitus meditabar; et ecce!

Audio vicinas concrepuisse fores.

Non nihil extimui; sed dum vaga lumina verto,

Cum tenui video Luce venire Virum. - -

Ianus erat bifrons, Sceptrum, Clavemque gerebat;

Haec sunt ancipitis Signa vetusta Dei.

Ut timor abscessit, quaero: dexterne veniret?

Vel mala per Terras continuanda daret?

Ille oculis, vultuque gravi: Bella, horrida Bella,

Et mala plura novus nunciat Annus, ait.

Consurgent Gentes, et se, Coelosque lacessent;

Exitium metuent Regna beata suum.

Sternentur Campi, Montesque cadavere multo,

Augebitque niger multa fluenta cruor.

In fumum, et cineres Vici vertentur, et Urbes;

Non erit in solis tuta latebra locis.

Ipsum etiam, si Fata sinant, convellere Coelum,

Coelestesque volet perdere posse Furor. –

O Deus! exclamo, quae tanta insania? Tune

Iane pater tantum non prohibere scelus?

Tu pets, et renuis? Tua si custodia Mundi est,

Et ius vertendi Cardinis unus habes;

Claude fores Belli immanis; constringe Furorem

Impium, et ad barathrum coge redire suum.

Ianus ad haec: Nondum finis; Rhamnusia poenas,

Ultricesque iras per nova Bella parat.

Tempus erit, sic Rerum Ordo est, consurget ad arma

Hungara Iosepho sub Duce Nobilitas.

Regius hic Princeps sine Sanguine Pacis Olivam

Perferet ad Gentes Hungara Terra tuas.¹⁵³

Serenis Hung. et Boh. Regius Hered. Princeps, et A. D. Austriae, Regni Hung. Palatinus, et Locumtenens Regius, Generalis eiusdem Regni Capitaneus. - - ac sumus totius Exercitus Insurgentium Nobilium Dux.

Hoc dicto veterem Ianus concluserta Annum;

Atque novum tristis cum reserasset, abiit.

VIII. AD IRIDEM
Anno MDCCXCVI. Bello saeviente saepius visam.

Iri! Patris pulchri pulcherrima Filia, tandem

Edic, nam caussam nescio, cur venias?

Saepe venis, variasque tuos formosa colores,

Et dubitas, hic sit pulcher, an ille magis?

Olim Pacis eras certissima Nuncia, dumque

Te Populus vidit, Pax, ait, ecce venit!

Pax venit, Iris adest; discussa Nube serenos

Iris Horizonti spondet adesse dies.

Claudentur Belli Portae, Mars Arma reponet,

Et Furor in diro carcere vinctus aget. - -

Me miserum, et Populum! vana spe ludimur. Ecce

Iris adest, sed non Nuncia Pacis adest.

Saepius illa suum sic picta tetenderat Arcum,

Nec tamen optatae tempora Pacis eunt.

Urget adhuc Mars saevus Equos, Mortemque cruentam

Spargit in armatos per nova Bella Viros.

Dic, age, quid venias? cessant tua munia? nec iam

Omina speratae tu modo Pacis habes?

Usque adeo perversa putem decreta Deorum,

Et Populum falli per tua signa querar?

Si te fallacem dicant in Carmine Gentes;

Illarumne probrum, vel tuus error erit?

Nonne tuus Fraudes, non Spicula continet Arcus?

Fallere, sed vulnus non potes Iri dare.

Pulchra quidem certe es; sed quot geris ipsa Colores,

Tot numero Fraudes hic tuus Arcus habet.

Forte omnis, quo sola nites, et plaudis amictu,

Nil, nisi quod sensus ludificetur, habet.

Aut igitur Faciem numquam monstrabis, et Arcum;

Aut eris ignotae Nuncia falsa Rei. –

Illa videbatur nostras sensisse querelas;

Nam color in vanum cessit, et Iris abiit.

IX. CALAMITAS TEMPORUM.

Non mihi Materies scribendi Carmina; sed quae

Carmina det, facilis Vena, Manusque deest.

Flebilis est Aetas, Elegeia flebile Carmen;

Haec tamen ad numeros nunc negat ire suos.

Quis locus hic lacrimis? ubi mota ex Cardine Terra est,

Et prona ad casum sunt bona Regna suum.

Mirum, ni vocem, sensumque Elegeia perdat,

Et solido rigeat Vena, Manusque gelu.

Dicite, qui reditus Solis numerastis, et annos,

Signastisque nigro facta nefanda stylo.

Secula cesserunt; sed quae tam ferrea vestris,

Et similis nostrae scribitur Aera libris?

Magne Deus! tua res agitur; spectabis inultus,

Qui te contemnunt, et nihil esse volunt?

Se te pernicies Regnorum non movet ista;

Iam tua te moveat Gloria, et adfer opem!

X. GEORGIO MAILÁTH DE SZÉKHELY
Dum Causarum Regalium Director, et Sacrae Regni Coronae Fiscalis est nominatus Anno MDCCXCVIII.

Hactenus ancipites versabat Opinio Mentes:

Cui sua Rex sapiens Iura tuenda daret?

Te Pietas, constansque Fides, Legesque petebant;

Pro Te Relligio stabat, et alma Themis.

Regales etiam Causae, Geniique Coronae

Hungaricae pro Te vota, precesque dabant.

Annuit Augustus Princeps, Teque optime Mailáth

Ad sua, quo venias, Iura tuenda vocat.

Momus ad hoc totus fremuit, sociamve Cohortem

Taenarias secum condidit ad Tenebras;

Multus ubi saxum revolubile Sisyphus urget,

Titanesque feri pessima facta luunt.

Tu cape Iustitiae Gladium, Regisque tuere

Iura: Manum, et Mentem, qua tuearis, habes.

XI. ANGLORUM VICTORIA
Anno MDCCXCVIII. ad Ostia Nili relata.

Fama est, et credo Vicores esse Britannos;

Fama est, et credis, sed tamen usque negas.

Perge, nega domitos, sparsosque per aequora Francos;

Quo magis ista negas, hoc mage vera probas.

Si licet, edicam: Vestrum est ea facta negare,

Quae prostigati facta fuisse dolent.

XII. CARMEN EXTEMPORANEUM DE PIO VI. PONT. MAX.
Anno MDCCXDIX. capto, et abducto¹⁵⁴

Ex Monte Budensi cum dolore profusum.

Insomnes Fluctus! – Et vos ignara reverti

Flumina! – Quaeque alio Sole tepetis Aquae!

Vosque cavae Valles! – Coelumque petentia Saxa!

Et Bacchi Montes, Arboreique Lares!

Quique per immensum Campi procurritis aequor,

Pascuaque, et Segetes, Prataque multa datis!

Audite, atque animos, sensusque advertite vestros!

Ad mala nam vobis grandia sensus inest.

Papa Pius Sextus; non dicam encomia; nostis

Divinum, et celebrem per sua Fata Senem.

Ille, cui summas tribuit Terra ultima laudes,

Miraturque Animum Solis utrumque latus.

Ille Sacerdotum Princeps, et Gloria Romae,

Pauca cui similem Secla dedere Virum.

Prodigium Humani Generis; quem prima Vetustas

Thuricremis dignum diceret esse Focis.

Papa Pius Sextus rebus spoliatus, inopsque

Cedere de tota cogitur Ausonia;

Armataque manu captivus, inermis, et exul

Ducitur in Terras Gallia versa tuas.

O Factum lugubre! cui sua nomina desunt,

Et quod Parnassi Musa referre timet. –

Videre Eumenides, quae signa acversa sequuntur,

Raptari miserum saxa per alta Patrem.

Utque solent gaudere malo, sensere dolorem,

Et gemitum viso non tenuere Pio.

Impietas sola est, quae gaudet, et una triumphat,

Sensuque Humano se caruisse docet.

Papa quidem abripitur; sed ubique immotus, et idem est,

Seque locum Petri commeruisse probat.

XIII. BELLO RECRUDESCENTE.

Iupiter! Arma para, et nova Propugnacula Coelo

Erige, in auxilium coge venire Deos.

Bella instant horrenda: Furor malesanus in omnes

Terrarum partes saevit, agitque Minas.

Austria ni Terris, ni magna Britannia Ponto

Obstiterit, Coelos, et tua Regna petet.

Iam parat aerias Naves, Arcesque volantes;

Forte etiam alipedes aedificabit Equos. - -

Vicisti Omnipotens! Centes componere Ferrum,

Et nova post caedes Pacta ferire iubes.

XIV. CONIUGIBUS PORPHYROGENITIS IOSEPHO A. AUST. REGNI HUNG. PALATINO ET ALEXANDRAE M. PRINCIPI RUSSIAE.

Arma sonant, Mars porro furit, Terrasque cruentat;

Sed procul a Patriae finibus Arma sonant.

Dumque Salus Gentium saevis versatur in Armis,

Tuta per Hungariam Pacis Oliva viret.

Pax Urbes, et Rura tenet; Pax aurea regnat,

Musarumque Choros, Iustitiamque fovet.

Felicem sub Rege suo, Regique Secundo

Fratre, Palatino Principe Pannoniam!

Quod deerat, Decus ecce novum dat Russia! Paulo

Induperatori Russia chara suo.

Russia Alexandram divino a Sanguine Sponsam

Josepho Austriadi iungit, et Illa venit.

O qualis Species! quae Mens, et in Ore Venustas!

Aut haec, aut nulla est ex Iove nata Venus.

Iuno dedit signum; Charites sua gaudia miscent;

Idalius comes est, blandus uterque, Puer.

Alter, et est roseus, Socialia Vincula gestat,

Alter habet Laetas, pronuba signa, faces.

Hos inter media est pleno Concordia Cornu,

Et sua Connubio dona placere cupit.

Ad Thalamum ducit Sponsos Hymenaeus, et omnem

Ad nova Pannoniam Festa venire iubet.

Pande tuas mea Buda fores, veteremque decorem

Indue, Regali Buda superba Domo!

Attalicis niteant rediviva Palatia Gazis,

Vernet in adtiguis Myrtus opaca iugis.

Tuque sacro devota Throno, Bellisque timenda

Patria, Principibus semper amata tuis,

Huc ades! et positis ad avita Altaria Donis,

Quod sumum est, Sponsis da Tua Corda novis.

Hi sunt, quos Tibi Rex, et Caesar pignus Amoris

Mittit, et hoc Dono se probat esse Patrem.

Hi sunt, qui Populo Vitam, Regnoque decorem,

Et quae semper erunt Aurea, Lustra dabunt.

Dic, ut ament Gentem! Gens est bene nota; suosque

Non alia statuant in Regione Lares.

Ah utinam tua Vota Dii, Caesarque secundent,

Et sedeant gremio Sponsus uterque tuo!

Ast ego, cui Phoebus loquitur, panditque futura,

Principibus video Regna parata tuis.

Eripient Aquilae temeraria fulmina Gallo,

Et sua, quae teneant, Iura, Thronumque dabunt.

Quaeque diu versabat atrox Mars, Arma reponet,

Et male sanguineas abluet amne manus.

Iungentur Dextrae; Gentes in Foedus abibunt,

Ac tandem optatae Tempora Pacis erunt.

Romanus Regnum Russo cum Caesare condet,

Et nova Coniugibus Sceptra, Thronumque dabit.

His ego nec metas Rerum, nec Tempora ponam;

O fortunatas, quas Stirps reget Austria, Gentes,

Austria Rossiaco Stirps sociata Toro!

Cuius ad obsequium flectent se Fata, dabuntque,

Ut sit Fortuna maior, et Invidia.

Vota valent; - iamque Omen adest: - Concordia Partes

Uniet, ac Foedus Relligionis erit.

XV. IMAGO
Spectaculo Exposita.

Pulchra est! Divina est! – Sed cuius Imago? – Profecto

Haec vel Alexandrae est, - vel tua Diva Venus!

Sed puto, Alexandrae est. Nam si tua picta fuisset,

Cum Face, vel Pharetra blandus adesset Amor. –

Cypri! tuos habeas, per quod blandiris, Amores.

Sola est hic Princeps Russica, sola placet.

Quid? si Animum, et Dotes etiam spectare liceret; -

Cuius Imago sit haec? Quaestio nulla foret.

XVI. CARMEN SECULARE.

En iterum centum Titan confecerat Annos,

Signaratque novis Secla priora notis.

Sed quid de tanto, licet hoc mihi quaerere, restat

Tempore? vel quali sunt ea Secla loco? –

Non sunt, quae fuerant; hoc unum dicere fas est;

Ast ubi, vel quid sint? Somnus, et Umbra docet.

Sic etiam o Vates! propere transibis; Eritne,

Qui velit, et quaerat: Mercurianus ubi est?

Parva Febris veniet; satis est in Febre veneni;

Paeoniam frustra sollicitabis opem.

Informis Macies vultum depascet, et artus;

Succedetque novus nuda per ossa dolor.

Noctes ducentur longae; Musaeque, Cibique

Dissipient; Nectar Virus habere putes.

Solus, et a paucis etiam desertus Amicis,

Heu sine Spe! lecto pondus inane iaces.

Dic, illi ut valeant! caecas tu solus ad umbras

Ibis, et huc tantum propria facta feres.

Neve oculos Hominum laedat, spargatque mephitim,

Condetur dura putre cadaver humo.

Impasti venient Vermes, quaerentque per artus,

Qui miseram possint exsatiare famem.

Post, ubi bissenos numerabit Cynthia menses,

Fragmina restabunt ossea, nulla caro.

O Caro! si Vermes nata es generare: quid in me

Imperium adfectas, deliciasque petis? - -

Quis sibi iam centum prudens despondeat annos,

Secula dum secum cuncta perire videt?

Quidquid agas, vanum est; volat irrevocabila Tempus,

Adtenuat Vitam quaelibet Hora tuam.

Pensa trahunt Parcae; nescis ubi stamina rumpant,

Et quali veniat Mors truculenta pede?

Sta vigil, et pernox; ut te suprema paratum,

Et stantem inveniat Morsque, Diesque Virum.

His, ubi cedendum est, cedas; sed victus utrinque

Vincas, et meritis praeditus astra petas.

XVII. LADISLAO E COM. KOLLONITZ AR. EP. COLOCENSI EXCELL.
In Cons. R. L. H. Officium adeunti Die VII. Ian. An. MDCCCI.

O Praesil dicelte Deo! Patriaeque Tricollis

Laus, et Amor! Fidei Columen, Pietatis Imago,

Et vivum Exemplar Virtutum! O vera Supremi

Gemma Sacerdotii, Generisque illustris, et alti

Sumum Ornamentum, Salve! Te vota Senatus

Hungariae, Populique Salus; Te Suma Voluntas

Regis Apostolici; Te Christi Ecclesia poscit;

Nunc, si quando, Tuis tutanda Ecclesia Curis. –

Expectatus ades! Quis Te veniente suum Cor

Contineat, vocemque quaet differre? – Videsne,

Ut se Relligio adtollat, plausumque per omnes

Hungariae Partes diffundat, et Astra serenet

Discussis curarum umbris, Solemque reducat?

O quas Ille preces, et quae suspiria fudit

Caesareo coram Solio! – Sed Vota paratum

Augustum reperere: dedit, quem Diva volebat

Relligio, Princepsque pius multo ante superno

Admonitu dare decrevit; quo Munere plaudit,

Ostentatque suas in Te Optatissime dotes

Virtus, et Natura. – Venis, gremioque Senatus

Excelsi resides, et Sacra Negotia tractas

Exemplo doctus Maiorum, Moresque sequutus;

Et quamvis nondum rubeat Tibi Purpura, dignus

Divini illius Leopoldi Antistitis Ostro,

Qui nova pro Sacris firmavit Foedera Fastis. –

Ah utinam Tua Vita parem cum robore Mentis,

Atque Animi cursum teneat; numeretque tot annos,

Quot sunt Virtutes in Te, Factis Tuorum,

Qui Kollonicium Nomen gessere, geruntque!

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS SECUNDA
SECTIO SECUNDA

I. MEMORIAE IMMORTALI ALEXANDRAE MAGNAE PRINCIPIS RUSSIAE, ET ARCHIDUCIS AUSTRIAE
Anno MDCCCI. Die XVI. Martii.

Ut quondam ad Pelei, Thetidisque Hymenaea frequentes,

Sic ad Alexandrae Festa fuere Dii.¹⁵⁵

Nuptiae Pelei, et Thetidis, quas Catullus insigni Poemate exornavit, per omnem Antiquitatem Poeticam fuere celeberrimae; huc enim Dii omnes, Deaeque convenerunt, exclusa Discordia, suaque munera obtulerunt. Illo deinde e coniugio natur erat Danaum fortissimus, et Troiae populator Achilles.

Cypris ut hanc vidit, roseo suffusa pudore,

Nympha, inquit, fateor, me Tua Forma movet!

Quod mihi Alexander Phrygius dedit, accipe Pomum;

Forte magis felix, ac Ego, Mater eris.

Quodve Tibi exoptant, alius nascetur Achilles,

Austriacae qui sit Spesque, Decusque Domus.

Has ego spes olim voluebam corde; - sed eheu!

Spes, et vota truces diripuere Noti.

Nullus Alexander, nullus nascetur Achilles,

Ecce! gemit viduo Peleus in Thalamo.

Audite o Gentes! Austro, Boreaeque fideles,

Vosque, Cor Humanum qui geritis, Populi!

Vita, et delicium nostrum, pia, et optima Princeps

In pleno aetatis flore cadit, moritur.

Det lacrimas, qui flere potest: mea Patria luctui

Mersa est, et Vatis Musa dolore riget.

II. ILLUSTRISSIMO IOSEPHO IZDENCZY DE MONOSTOR
Ord. S. Stephani Reg. Ap. Commendatori, et Status Consiliario.

Si licet hoc tenui Te compellare Libello,

Et pretium ζερέω conciliare τύπω.

Sponte sua Vir Magne Tuum mea Dextera Nomen

Scribet, et hoc tantum Lingua soluta canet.

Hoc unum cecinisse sat est; quia texere Laudes

Nec Tua Facta sinunt, nec mea Lingua potest.

Musa sit, et Phoebus, qui Te, Tuaque omnia cantet,

Incipiatque suo Gesta notare stylo.

Hungariae Fasti Laudes, et Facta loquentur,

Ac licet Ipse vetes, hi tamen illa canent.

Scit Patria, et sentit, quod agis; videt illa, precorque,

Ut videat Pectus, Consiliumque Tuum! –

Intenta est operi, sudatque domestica Clio,

Ut plenam de Te construat Historiam.

Tempus erit, quo Facta novus Polycletus in Aere

Exprimat, et veram finiat Effigiem.

Ut, cum Posteritas hanc viderit ultima, dicat:

Hic est, qui Regi se, Patriaeque dedit;

Propria non novit, vel sprevit commoda; et una,

Non sibi, sed Regno vivere cura fuit.¹⁵⁶

Samuel Falka de Bikfalva Versus hos Stereotypo suo, propriae Inventionis opere feliciter expressit Budae Anno 1801, assecutus mysterium Artis in Gallia singularis.

III. AD PICTOREM DE LUDOVICO BOROS.¹⁵⁷

De Rákos, Consiliario Aul. et ad Excels. Cancellariam Reg. Hung. Aulicam Refer. ac una Cancellariae Palatinalis Directore, dum in Ordinem S. Stephani Regis Apost. adlectus, et Cruce insginitus fuit.

Zeuxi! per Hungaricas Pictor celeberrime Terras,

Huc ades, et Tabulam, Peniculosque para.

Instar Opus magnum; totam Artem, omnesque colores

Adfer, et Illustrem, quem volo, pinge Virum.

Qua sit Fronte? quibusve Genis? quo denique Vultu,

Aut Oculis? – ad rem scire supervacuum est.

Pinge Animum, et Mentem. – Mens Illi est magna, perenne

Iustitiae Studium, Relligionis Amor;

Simplicitas, Candorque Animi, Sapientia rara,

Consilium promptum; Sancta, tenaxque Fides:

Pauca loqui, sed multa agere, et contemnere plausum,

Ac nullis unquam cedere Muneribus;

Arcanum servare, Dolos evertere, Vera

Ferre, sui tantum non meminisse solet.

Ecce! Palatina Vir talis in Aede laborat,

Consumitque dies totus in Officio.

Quod superest, dulci cum Gnata, et Coniuge Tempus

Dividit, aut Musis, vel dat Amicitiae.

Cetera dissimulo, neque Nomina scire necesse est.

Effigiem ex istis nunc mihi pinge notis. - -

Pictor ad haec placido subridens ore: Quis Illum

Ignoret? Tu me ludere pergis, ait.

Nosco, sed has, uti vis, nequo depingere Dotes;

Vincit Apelleam talis Imago Manum. –

Ut video, venit ipse, Crucemque a pectore gestat,

Regis Apostolici munere factus Eques.

Iustitia, et Virtus omnis laetatur, Amicus

Plaudit, et Invidiae non putat esse locum.

IV. GERMANIAE VINDICI CAROLO PRINCIPI REG. ET ARCH. AUST. SERENISSIMO.

Ergo Tibi Princeps Statuam Germania ponet,

Aeternaturi quae sit Amoris Opus?

Sed quale Elogium tanto cum Munere scribet?

Et quem Maeoniden Patria Musa dabit?

Tu novus Aeacides Patriae, Tu maximus Atlas;

Arminium per Te vivere Teuto videt.

Si licet a domitis Nomen desumere Regnis,

Et Laudem in Populi Caede locare pium est,

Quanta erit, instantes avertere, Gloria Strages,

Et salvare suam cum Populo Patriam?

Non erit invitus; cedet Tibi Drusus Honorem,

Quem Germanorum Sanguine promeruit.

Te magis, ac Drusum Gentili Agnomine dignum,

Heroemque suum Civis, et Hostis amat.

Salve igitur Princeps Germanice, Carole salve!

Sique vales, Patrios porto tuere Lares.

Et precor, ut valeas! Viresque, Annosque, valenti

Qui dederant Animum, Mars, et Apollo dabunt.

Maeonii interea scribent Tua Facta Poetae,

Heroaque canent Fortia Bella tuba.

Bella, Ducemque canent, cum quo Germania salva est,

Ostentatque novas Pacis Oliva comas.¹⁵⁸

Haec quoque Carmina Sculptor insignis Samuel Falka in solidum fudit, et Stereotypo suo nitide, maioreque in forma, ac perfectius expressit, suumque Genium, et Artem clariore in luce ostendit.

V. SEREN. PRINCIPI REG. IOSEPHO A.A. ET R.H. PALATINO
Mense Aug. Anni MDCCCI. ex Italia Budam redeunti.

Venisti tandem Princeps, Tutela Coronae

Hungaricae, Regni Gloria, Gentis Amor!

O quanta ad Superos dedimus Suspiria! Quae Te

Vota per ancipites sunt comitata Vias!

Nam cur dissimulem? Timui; discrimina multa

Anxia de Reditu Sollicitudo dabat.

Longa, gravisque vias est; Alpes, atque aspera Saxa,

Fluminaque, et Coelum, navifragumque Mare.

Quove magis moveor: vesana Canicula fervet,

Hei mihi! in Ausoniis Ignea Stella plagis.

Novimus, in mediis, ubi nulla pericula, Terris,

Fortuitis Homines saepe perisse malis.

Novimus, Icario Corpus languere sub Astro,

Et vena sensim deficiente mori.

Quid? si vel Mare sit, vel Terra infesta, vel Aether?

Iniiciatque Tibi Fors inimica Manus? –

Talia dum meditor, tacitisque exaestuo curis,

Atque ea, quae non sunt, mente pericla creo;

Venti Apollo, Tuus, Princeps, Consultor, et Altor,

Pone tuum, dicens, Mercuriane, metum!

Ille, cui metuis, meus est; de Sanguine Divum;

Auxiliatores poscit habere Deos.

Illi, si nescis, Tellus famulatur, et Aer,

Substernitque suas Ventus, et Unda minas.

Ibit, et Hadriacas lustrabit alacriter Oras,

Pannonios repetat Sospes ut inde Lares. –

Sic erat, ut dixit, qui noverat omnia, Vates.

Vidisti Italicos, Illyricosque Sinus;

Regna Liburnorum veterum, Fontemque Timavi;

Dalmatiam, et Veneto Maenia structa Mari;

Diversos Lingua Populos, Terrasque natantes,

Teucrum Relliquias, Eugeneasque Plagas.

Te veniente sups demisit Carnia Montes,

Dura Tibi facilem Saxa dedere viam.

Continuere suas spumantia Flumina vires,

Caeruleis Athesis laetior ibat aquis.

Hippotades Boream rigidis constrinxit habenis,

Adria sponte Tuum venit ad obsequium.

Quodve mage optavi: Titan sua tela retraxit,

Aestriferumque loco iussit abesse Canem. –

Ergo ades, et Patriae Rebus Te redde secundis

Princeps, Augustae certa Columna Domus!

Exultent Montes, Budensia Pergama plaudant,

Hunnigenae salvum Te rediisse sciant.

Te redeunte novi currant longo ordine Soles,

Assumatque suam Patria laeta Togam.

Dicantur grates ad Pulvinaria Divum,

Ardeat in Sacris Spica Cilissa Focis.

Carmina Musarum fundat, Phoebique Sacerdos,

Carmina, quae nullo sunt moritura die.

VI. IOSEPHO DENHOFER ARCHIATRO AULAE REGIAE BUDENSIS, ET CONS. REG.

Dii! quibus imperium in Chaos est, Erebumque profundum;

Multae ubi, et informes posuere cubilia Febres,

Sexcentique habitant nullo discrimine Morbi,

Horribiles visu Formae, Maciesque, Pavorque,

Et totidem armatae nostro pro funere Mortes.

Vos, inquam, si forte Preces, Arasque calentes,

Votivumque Pecus duri non spernitis, oro:

Claudite nunc stygias rigido munimine Portas,

Et dum noster amor variis peregrinus in oris

Hippocrates Denhofer abest, Spasmique, Febresque,

Ac quaecunque meum tentant invadere Corpus

Morborum Furiae, vinclis fraenentur, et antris:

Inde fremant, pestemque suam, licet, inde minentur.

Hoc precor, et faciles Vos spero in vota futuros!

Ille ubi Budensem cum Principe salvus in Aulam

Venerit, Ausonia lustrata; ego tutus Amici

Auxilio, si Fata volent, Tussimque, Febremque,

Asthenicasque Crises patiar; sed Robur, ut ante,

Et certam in media sperabo Morte salutem.

Ille Machaonii quidquid scripsere Magistri,

Graiugenae, et Nostri, per multa Volumina solers

Legit, et expertus proprium deduxit in usum.

Ille, quis ignoret? fracto mira Arte Dolore

Obsistit Fatis, Morbos depellit, et ultra

Vitales iubet ire dies, pensumque Sorores

Ducere, et instantes Aegro decedere Mortes;

Felix, qui Vitam tali concredidit Arti!

Ille, nisi auspicibus Divis delatus in Arcem

Esset Regalem, Delphis ab Apolline Patre

Suppliciter poscendus erat; qui reddere Vitam

Noverit, ut quondam Cressis Epidaurus Herbis.

Talia dicebam nuper, cum certa ferebat

Fama, Palatino Comitem Te Chare futurum!

Assensere Dii; valui: nunc cerno, quod omni

Ardebam voto, reducemque amplector Amicum.

VII. GEORGIO SIGIS. LAKICS CONS. REG. LOCUMT.

Qua Te parte Libri ponam, Doctissime Gentis

Hungaricae? qualive nota Tua Nomina scribam,

Nomina digna Cedro scribi, Gemmaque notari?

Haec dum sincero variat sub pectore Cura,

Incertumque Animum nunc huc, nunc dividit illuc;

Nescio quis Genius, Tuus, an Meus? adstat, et o Te

Immemorem tantae Doctrinae, et Nominis! inquit.

Ignoras hunc esse Virum, quem Fama per Orbem

Austriacum celebrat, redditque per aethera notum?

Hic Vit hic est; cuius Mens, et Prudentia Regi,

Et Patriae, Musisque novem, Themidique probata est. –

Scribe igitur! Quacunque Libri cum parte legaur

Lakicius, satis est. Clarum, et memorabile Nomen

Illum, quem debet, referet; spargetque per umbras

Parnassi radios, et plena in luce nitebit.

VIII. STEPHANO SCHENVISNET
Praefecto Bibliothecae Universitatis Pestanas, Autori Rei Numariae Hungaricae.¹⁵⁹

Titulus Operis est: Notitia Hungaricae Rei Numarias ab origine ad praesens tempus. – Budae Typis, ac Sumtibus Typographae Universitatis Regiae Anno MDCCI. in 4to.

Thesaurum Nobis donas Clarissime! pro quo

Multa, sed incassum, Gens mea Vota dedit.

Nam quo divitiae, si sint per secula sparsae,

Ignoretque suas Patrius Orbis Opes?

Tu sparsos cumulas, occultos cruis; inde

Communi Numos luce, animaque beas;

Et struis ingentem Gazam, cui Croesus, et omnes,

Quotquot erant, et sunt, Lysimachi invideant.

Quis Tuus hic fuerit labor, et doctrina? loquetur

Hoc Opus, et toto Litera scripta Libro.

Diva Moneta Tibi Palmam cum Laude rependet,

Signabitque Tuo grande Nomisma typo.

Huic ego versiculo addam, quos forte timebit

Tangere, de doctis pulsa Rubigo locis.

Historia Hungariae, cui tot documenta dedisti,

Semper ut in Fastis sit Tua Vita, dabit.

Restat, ut huic Dono, quod das, tantoque Labori

Promeritam tribuat Patria tota vicem.

IX. SEREN. PRINCIPI REG. FERDINANDO
A.A. die IV. Sept. An. MDCCCI. Budam venienti.¹⁶⁰

Ord. Milit. Reg. Theresiani Equiti, Generalis Campi Marechalli, Locumtenenti, Legionis Equestris Hungaricae Colonello.

Miles es a Puero, Virtute Vir; Arme tulisti

Pro Patria: Laurum Te meruisse palam est.

Pugnantem antiquos vidit Te Miles, et Hostis;

Ac didicit Facto fortior esse Tuo.

Talia dum fecit Romanae Gloria Gentis,

Annis, non Factis, Scipio maior erat.

X. ANNO AETATOS SEXAGESIMO.

Sexaginta Annos Vitae prope compleo: Tantum est,

Quod mihi se pauci credere posse putant.

Nam nec adhuc canos spectant in vertice Crines.

Nec Frontem, aut Malas Ruga senilis arat.

Sed quid ad Annorum Pondus Crinesque, Genaeque?

SI stupet in Membris, qui fuit ante, Vigor.

Ille veges Stomachus, vires qui fudit in Artus,

Languet, et antiquum iam negat Officium.

Sentio vitalem sensim migrare Calorem,

Serpere continuum dura per ossa Gelu.

At, si Divus Amor sacro me foverit Igne,

Languorem, et Pondus triste, Geluque feram.

Ille meos Nervos, Cor, et Ossa medullitus urat,

Et quod mortale est, in Cineres redigat.

Ut, cum quaesierit Mors frigida Corpus, Amoris

Auxilio in Coelos me revolasse sciat.

XI. EPITAPHIUM GEORGIO PRAY HISTORIOGRAPHO HUNGARIAE CELEBERRIMO¹⁶¹

Erat Abbas B.U.M. de Tormova, Cath. Eccl. Magno-Varadinensis Canonicus, Archidiaconus Békessiensis; mortuus Pestini die 23. Sept. Anni 1801. Aet. 78.

Historiae Patriae Scriptor celeberrimus isto,

Da Gemitum! Prayus conditur in Tumulo.¹⁶²

Huius generis sunt alia, quas, si Lectori non displicebit legere, mihi lubet adscribere. Tale est istud:

Hic positum est Corpus Prayi, cui moesta parentat

Historia, et Lauri Fronde Sepulcra tegit.

Aliud:

Hac in Sandapila Prayi sunt ossa; Sepulcrum

Mens tanta, et tantum Nomen habere nequit.

Item:

Historiae Stator Hungaricae Pray concidit; Eheu

Quanta est in tanto facta Ruina Viro!

Deinde:

Pray iacet hic, annis, multoque labore sepultus,

Qui Patria aeternum vivet in Historia.

Nec non istud:

Immortalis in hac Prayus componitur Urna,

Prayus in Hungarica Maximus Historia.

Tum etiam hoc:

Historiam Hungariae lacrimantem cernis! In Urna

Pray iacet, Historici Gloria prima Chori.

Ille quidem Corpus, quod erat mortale, reliquit,

Sed Fama in toto, qua patet Orbe, viget.

Denique:

Exuvias Prayi; Prayum quis nesciat? isto

Moerens Sarcophago condidit Historia.

Scripta Viri, per quem meliorem ducere vitam

Coepit, in Annales rettulit Ipse suos.

XII. CAROLO AUSTRIO GERMANIAE VINDICI, ET PACIFICATORI
Ad diem IV. Nov. Anni MDCCCI.

Audivere Dii Populorum Vota; Valentem

Te canit Hungaria, et plausum super aethera tollit,

Laeta Tua in Vita, Vultumque ardentius optat,

Atque utinam videat! – Dabiturne, et quando videre

Te tandem? quaerit Princeps Germanice! – Vel quo

Nomine compellem redivivum ad Bella, gemente

Pro Patria, Arminium? Cui se Germania salvam

Debet, et aeternum molitur in aere Tropaeum:

Magnum Opus, et Patria, Carolo quoque Principe dignum,

Qui placidam Lauro connectere novit Olivam. –

Nos Tibi, Bellonae Genus, et Mavortis Alumni

Hunniadae, Statuam non ponimus aere rigentem,

Quam vel Flamma queat, vel edax abolere Vetustas.

Unus erat quondam Lysippus, et unus Apelles,

Alter hic insignis Pictor, Statuarius alter

Famosus, quibus est tantum collata potestas

Fortis Alexandri formare, et pingere Vultum.

Nos neque Lysippum Artificem, nec habemus Apellem

Pictorem, qui Te Princeps, Tuaque inclyta Facta

In Tabula, aut Saxo, vel in Aere ostendere possent:

Maior est; hic Virtus Artem superavit utramque.

Da veniam fasso! Non vivo in Corde locamus,

Quae tibi debemus Monumenta. Putasne tot esse,

Quot sunt Hungarico Cives de Sanguine Creti,

Et Tibi, et Augustae devoti in Secula Stirpi?

Crede Heros invicte! Salus, et Amor Populorum,

Ad quos perlata est Virtutum Dama Tuarum.

Haec, si Fata volunt, ut stet Gens Hungara, stabunt

Aeternum, Nomenque Tuum Monumenta loquentur:

Audiet, et Carolum mirabitur ultimus Orbis.

XIII. STEPHANO TARRÓDY DE NÉMETH-SZETSÖD EQUITI AURATO, ET CONSILIARIO REG. LOCUMT.

Una Tibi, et qualis? quam bella, et vivida? iamque

Tempestiva Viro Filia, Amice, fuit.

Illa, velut Stellas inter Dictynna minores

Spargebat radios, me quoque teste, suos.

Quis Tibi? quis Matri Sensus? quae Gaudia? quae Spes? –

Felices, Sobolem qui genuere parem!

Felices, inquam, si viveret illa, Parentes!

Quod cum dico, meas crede rubere genas.

Vidit, et ut vidit, cui Pulcra, et Rara leguntur;

Haec mihi, Mors inquit, sola Virago placet.

Quid Tibi, quid Matri restat, nisi Luctus, et Angor?

Luge ergo, et Planctum da, Gemitumque trahe!

Flere etiam Natura dedit; dum iusta Dolori

Causa est, in lacrimas ire, querive potes.

Sed quia, quod Coelo placuit, veneraris, et optas,

Iste Tibi Luctus Gaudia certa feret.

Ille Deus, qui Tela dedit lethalia Morti,

Fortem Animum, ut possis Te superare, dabit

Esto, qui fueras, Vir fortis, et adspice Coelum!

Hic etenim expectat Filia salva Patrem.

XIV. RESTITUTIO ORDINIS RELIGIOSI
Benedictinorum, Praemonstratensium, Cisterciensium Anno MDCCI Decreta.

Bellatum satis est; iam nunc Ancilia restant,

Palladiumque suis restituenda locis.

Hoc facit Augustus, qui non sine Numine Divum

Claustra Sacris reddit Relligiosa Viris.

Hic mihi Palladium est; hic sunt Ancilia Martis,

Quae Solium, et Populum, totaque Regna tegunt.

Hic modo nec Martis Clypeum pia Roma celebret,

Troia suae memoret nec Simulacra Deae.

Quae Domini Pietas Regnis Mumimina condit,

Exsuperant Scutum, Palladiumque vetus.

Ille, quod Acta docent sperare, et dicere: Regno

Hungariae Stephanus, si valet, alter erit.

Alter erit Stephanus, Coniux erit altera Gisla,

Firmabuntque suum Relligione Thronum.

XV. AMICO SPECIOSO
Quod Honores non mutent Mores, sed ostendant.

Dicebas, memini: Non, si mihi Munia prima

Dextera Fortunae conferat, alter ero;

Testor Fortunam, et quidquid venerabile in illa est.

Addideras verbis talia dicta tuis.

En! quod anhelasti toto de pectore, facrum est:

Nam geris in magno Munia prima Loco.

Splendidus, et dives, verbis, et Apolline multo

Plenus, in illustri totus honore sedes;

Utque suos numerant Subsellia prima Clientes,

Confluit ad cultum plurima Turba tuum.

Fallor, an ille Vir es, quem Te prius esse ferebas,

Aut alius de Te iam modo factus homo est?

Vidimus, elati quae sint fastidia Vultus,

Vidimus ingenii signa Superbe tui.

Quae fuerant Herbae? qua de Regione Venena?

Colchide? vel nigra de Styge venit Anus?

Quos prius ut charos tractabas laetus Amicos,

Reiicis, et charos te modo nosse negas.

Cetera non memoro, quae sunt indigna: videtur

Mens tua Lethaeo mersa fuisse Lacu. –

Tam cito amicitiae venere oblivia nostrae?

Et potes immota quaerere fronte: Quis est?

Hic ego nec Proteum dicam te Maxime factum,

Nec credam Mores nunc variare tuos.

Mutari Mores qui credit Honoribus, errat;

Non habet, ut Mores mutet adeptus Honor.

Ast ubi deposuit cognata Superbia larvam,

Quae prius hac larva tecta fuere, patent.

Idem est, qui fueras; hinc est, quod iure veremur,

Alter ut in magno sis aliquando loco.

Si tamen admittit tua nota Superbia Verbum:

Fortunae Morem te meminisse volo.

Quae tibi dextra fuit collato munere; forte

Cras erit, aut hodie iam tibi laeva venit.¹⁶³

Ad rem est, quod praeclarus Morum Magister Aristoteles scribit Lib. I. Eth. Monstrosi sunt, qui in sumo Honoris gradu collocati veteres Amicos destituunt. Cumulatae felix non est, qui solus ipse habeat; nisi etiam efficere possit, ut alii habeant, propingui, praesertum Cives, Amici, Familiares. – Frustra vero possunt, nisi etiam velint.

XVI. SEPULCRUM FLORAE
Inter Hungaridas celebratae apertum.¹⁶⁴

Cognomen exponere nolui; mortua est in magno Procerum desiderio.

Tolle sepulcralem lapidem! Nam Flora sub isto

Marmore, Pannoniae Gratia, Flora iacet. –

Iam semel, atque iterum reperavit cornua Phoebe,

Quod premat hunc tristem non mihi visa torum.

Eheu quid video? – Sanies, nuda ossa, putredo,

Pestis tetra, gravis foetor, et horror inest.

Claude sepulcralem lapidem! Non Flora sub isto

Marmore, Pannoniae Gratia, Flora iacet.

XVII. DE VACUA AMORIS PHARETRA.

Sic fuit, ut narro. Densa sub fronde iacebam,

Voluebamque manu grande Maronis opus.

Largus aquae Fons est prope me, venaeque perennis,

Unde suam possunt Dii recreare sitim.

Venit Amor; surgo, et latebras mihi quaerere pergo;

Lassus erat, lassum fecit in Urbe labor;

Atque ubi collectos in fonte extinxerat ignes,

Deposuit molli languida membra toro.

Dormit Amor, dixi; Pharetram, Nervosque reiecit:

Nunc Atlentiade, nunc mihi dexter ades!¹⁶⁵

Expertes furandi homines hac imbuit arte Mercurius Maia (Atlantis filia) genitus; ait Prudentius.

Fixum est infanis Pharetram spoliare sagittis,

Omniaque audaci frangere tela manu.

Accedo; - hem! Pharetram vacuam, Nervumque remissum

Deprendo. O quantum fecit in Urbe malum!

Tollere non volui; Pharetram, Nervumque reliqui;

Ista vacant culpa, sola Sagitta nocet.

XVIII. AD VIRGINEM DEI MATREM DOLOROSAM.

Quos pateris, dici nequeunt, o Virgo dolores!

Stas tamen, et Natum cum Cruce firma tenes.

Quam Tibi? vel cui Te credam similemve, paremve?

Non una est nostra Mater in Historia.

Sed quae vel tantos passa est aliquando dolores?

Vel tantum potuit pectus habere Parens?

Dum tua contemplor, Mater! tormenta: necesse est

Omnem, quae facta est, deficere Historiam.

Fallor? an ulla fuit, vel erit nova temporis aetas,

Quae Natum, et Matrem possit habere parem?

Quocunque adspicias, heu me! tormenta minantur.

Haec ferat, et possit Femina sola pati?

Tu potes, et pateris; veniant tormenta: fatiscent.

Fortior est animi vic, habitusque tui.

No Tibi tanta foret virtus, animusque; rogarem,

Ut mihi sit partes fas tolerare tuas.

At licet ipsa velis omnes perferre dolores,

Ut tamen in luctu sint mea sensa, sinis.

Ah! sine quaeso tuum, Natique subire dolorem,

Et Tecum ad tristem sistere posse Crucem.

Quae cum morte Tui pateris discrimina Iesu,

Haec mihi vobiscum dulce, piumque pati est.

XIX. DE LAUROQuam olim Ianus Pannonius plantavit.^{¹⁶⁶Illum dico Ianum Pannonium, qui Seculo quinto decimo fuit Episcopus Quinque-Ecclesiarum, et Poeta insignis; natus in ea Sclavoniae Ora, qua Dravus miscetur Danubio, ex Barbara Ioannis Vitézii primum Varadinensis Episcopi, deinde Strigonienesis Archiepiscopi Sorore; Latinis, et Graecis Literis in Italia diu, multumque eruditus, Matthiae Corvino Regi valde carus, sed postea, quod partes Casimiri Poloniae Principis Coronam Hungariae adfectantis sequutus fuerit, invisus, ac in animi moerore anno 1472, aetatis 38 mortuus. De cognomine, quod alii Cesinge scribunt a vico nun Csacsincze Comitatus Veröczensis, non satis constat; nomen Ioannis imitatione Clarissimorum Poetarum mutavit in Ianum; ut ipse ait. Scripta eius opera, quae haberi poterant, saepius sunt edita, et magnis laudibus a Viris doctissimis commendata; alia praeterea dicuntur latere, alia periisse.}

Parnassi in Silva, quam Mercurianus honori

Pannoniae cuperet perpetuare, viret

Laurus opaca, manu quondam plantata Poetae

Pannonii, et Clario sacrificata Deo.

Hanc tibi, dicebat, patrio sub sidere Laurum

Ianus Pannonius ponit Apollo! fave.

Parva licet sint dona, placent; quis dona Poeta

Quae facit, illa suo Carmine grata facit.

Laurus Apollineo sub Numine tuta nec ignes

Ardentis Sirii, nec Boreale Gelu

Aut timet, aut sentit; sed ramos spargit, et auget,

Conservatque suas intemerata comas.

Iam tria victrici superavit Secula fronde,

Avertitque suis fulmina multa minis.

Saepe triumphales, qui promeruere, Coronas

Vatibus haec Laurus, Militibusque dedit.

Nomina non dicam; satis est memorasse: Poetas

Inde sibi aeternum participasse decus.¹⁶⁷

Laurus, Δάφνη, opinione Veterum Apollini sacra, immarcescibilis, aeterna; utque Plinius ait: Fulmine sola non icitur; - Victorum, Poetarumque praemium, et ornamentum: Fatidicam etiam credidere, et inde Vates fieri. Has virtutes, et characteres recenset Apollo apud Ovidium Lib. 2. Metamorphoseon in ea oratione, quam habuit ad Daphnem, Penei filiam sibi dilectam:

Arbor eris certes, dixit, mea; semper habebunt

Te coma, te citharae, te nostrae Laure pharetrae, etc.

Phoebe! licetne mihi similem sperare Coronam?

Vel scelus est animo spem potuisse meo?

Nolo ego Phoebe tuam temere contingere Daphnem;

Quodve tibi sacrum est, carpere nolo decus.

Si merui, parvam resecabis ab arbore frondem,

Ornabitque meum Laurea parva caput.

Tunc ego fatidico Vates praenuncius ore

Carmina Parnassi vertice digna canam.

XX. AD GRYLLUM
Nocturno stridore importunum Hospitem.

Grylle quis est? Grylle unde venis? quo tendis, et erras?

Qui poteras nostram salvus inire domum?

Morpheus hic habitat, nocturna silentia poscit,

Et prohibet sacros contemerare lares.

Nec mihi sermo tuus, nec stridula cantio nota est;

Cessa, oro: atque alium quaerere perge locum.

Esca tibi hic nulla est; stant multa pericula vitae:

Vae tibi, si positos veneris ad laqueos.

Aut tibi lenta fames maciem, mortemque parabit,

Aut ego te Laribus sacrificabo meis. –

Ille meas sensisse minas, et dicta videtur:

Nunc tacet, et multo tempore Gryllus abest.

XXI. PETRO
Qui meos Versus emendare volebat.

Emendare meam voluisti Petre Poesim;

Quas ego virtutem, tu mea menda putas.

Quaesivi causam; ridet ut Momus, et inquis:

Non sapit; hic Versus claudicat, ille tumet. –

SI sic emendas mea Carmina, gaudeo: Laudem

Hoc dicto, et risu tu mihi Petre facis.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS SECUNDA
SECTIO TERTIA

I. DUM EXCELL. COMES FRANCISCUS SZÉCHÉNYI BIBLIOTHECAM HUNGARICAM PATRIAE DEDICAVIT.¹⁶⁸

De Sárvári Felső-Vidék, Ord. S. Ianuarii Eques, S. C. et R. A. M. Camerarius, Act. Int. Status Consiliarius, per Regnum Hungariae Cubiculorum Regalium Magister, Comitatus Simeghiensis Supremus Comes, et Tabulae SeptemViralis Assessor.

Pannonides Musae! Tuque o dilecta Gradivo.

Et magnis numerosa Viris, Lauroque decora

Patria! quas Grates, et quae Monumenta feretis

Hungarico Mecaenati, Gentisque Metello

Széchényio? Vos Ille colit, vestrae Ille saluti

Vivit, et insudat; vestras nunc versus as Aras,

Inter odoratos casto de thure vapores,

Librorum Gazam, cui par nec Gemma, nec Aurum

Esse potest, Vobis, vestrisque Nepotibus offert.

O Rem magni Animi! Ptolomaeo, et Regibus aequam

Attalicis, dignamque Viro, qui talia sacrat

Munera, et insolitum Patriae testatur Amorem!

Non ego Divino huic Operi Monumenta, Colossos,

Pyramidesque petam: Nam quo mihi Marmor, et Acra,

Phidiacaeque Manus? vel, quae longaeva Vetustas

In Ventos spargit, Laudum praeconia? Stabit

Aeternum, spernetque vices, et Sortis iniquae

Vim Regno infestam; stabit, Gentemque docebit

Nostram, et Szechenium Nomen, Mentemque beatam

Multo ore, et Linguis haec Bibliotheca sonabit.

Vos igitur, vestris, Coelo plaudente, dicatum

Rebus Theaurum gratae accipietis, et inde

Censum, ac divitias animo, mentique legetis:

Hoc tantum est, quod iure petit, speratque futurum.¹⁶⁹

De Bibliothecis Veterum usui publico devotis nunc quoque multus est sermo. Alexandrinam in Aegypto a Ptolomaeo Philadelpho Rege, inaudito luxu, comparatam inter omnes fuisse facile principem Scriptores consentiunt. Attalica, seu Pergamena Asiae suis a Regibus inchoata, et aucta proxima claritate ab illa Alexandria fuit. – Tardior erat apud Romanos, Martis, non Musarum, liberos Librorum cura. Asinius Pollio Orator, et Senator nobilis Atrium Libertatis in Monte Aventino extruxit, et in eo Bibliothecam primus publicavit. Accessere deinde per Augustum Imp. Octavia, et Palatina; atque ita aliae; quarum Exempla ad aetates posteriores pervenerunt, et imitatores excitarunt. – Mecaenatem, atavis Regibus editum, amicum Augusti, et Poetarum, doctorumque Virorum, aevo suo amantissimum, ac liberalissimum Patronum fuisse; Q. autem Metellum cognomen Pii apud Romanos meruisse, forte notius est, quam ut dici debeat.

II. DE PICTORE
Qui inter Virtutem, et Fortunam Foedus parabat pingendo facere.

Pictorem nuper dum specto, dicit: in ista,

Quam coepi, Tabula Mercuriane vide!

Fortuna, et Virtus veniunt in Foedus; amico

Sunt animo, et dextras consociare volunt.

Desine, respondi; nam quae dementia Pictor,

Fortunam stabili iungere velle Deae?

Stare loco nescit; levis est Fortuna; priusquam

Picturam absolvas, retrahet illa manum.

Quae modo componit Vade te, iam foedera rumpit,

Mendacemque facit seque, suumque Vadem.

Pingere Fortunam si vis, Pictura Cebetis

Adsit, et exemplo te regat ille suo.¹⁷⁰

In Tabula Cebetis sic habetur: ἡ δὲ γύνη ἐκείνη etc. Sed quae est illa Mulier, quae caecae, et furenti similis saxo rotundo insistit? Vocatur, inquit, illa quidem Fortuna; neque caeca solum est, sed et insana, et surda. Ea ergo quo Munere fungitur? Passum, inquit, vagatur, aliis, quod habent, rapit, aliisque largitur; iisdemque rursus statim eripit, quae dedit, eaque donat aliis temere, et inconstanter etc.

Aut si forte placet: Fortunam pinge sedentem,

Qualis Apellea cernitur effigie.

Quaerenti causam dices, quod dixit Apelles:

Quae nunquam sedit, nunc quasi fessa sedet.

III. DE MULIERE
Quae pro Coniuge optavit mori.

Femina depositum cum iam videt esse Maritum,

Flet, gemit, et similes dat queribunda preces.

Tunc meum Mors atra irum, Mors barbara poscis,

Et crucias? Non te Sors mea dura movet?

Et tibi de vestro ferienda est victima Iure,

Parce Viro; en ego sum victima vestra, veni!

Nondum finierat Mulier sua verba; venit Mors,

Extenditque suam, qua tenet arma, manum.

Adsum, inquit, permota tuis bona Femina votis.

Illa tacet; - tandem cum sinit horror, ait:

Non, uti me tollas, ego te Mors alma vocavi;

Hic iacet! illa tua est victima, tolle, et abi.

Vanus nempe dolor dat splendida verba; pericli

Praesentis vox est vera, movetque fidem.

IV. PODAGRA
Hostes suos, Medicos, ulciscitur.

Sacra coronati Mystae fecere Podagrae;

Diva, cui Sacra sunt facta, Podagra fuit.

Si dubitas hanc esse Deam, quam dico Podagram,

Caecus est, et poenas in caput ipse vocas.

Vere novo (sic illa cupit) celebrata fuere

Sacra, sed in Sacris luctus, et horror erat.¹⁷¹

Vernum tempus Podagrae esse idoneum, et proprium docet Cornelius Celsus, Latinus Hippocrates, et Medicorum Cicero Lib. IV.

„O Dea, cum gemitu dicebant, maxima! Bacchi,

Et Veneris Soboles prima, potensque fave!

Te pelagus, te terra colit; tua numina sentit

Impius, et vires Marspiter ipse timet.

Tu potes, et vincis, quos vincere niteris, omnes,

At te qui possit vincere, nullus erit.”

Cetera, quae sacri cecinerunt Carmina Mystae,

Scriptor, amor nostes, Samosatensis habet.¹⁷²

Lucianus de Tragopodagra, et altera, si tamen est ab illo, fabula sub nomine Ocypus, in qua Sal Luciani deficit.

Audivere Hymnum Medici, certamque Podagrae

Decernunt docta, qua licet, arte necem;

Et quaecunque dedit Phoebus Medicamina, miscent,

Paeoniaque parant tollere lege Deam.

Illa suos Hostes ut senserat, ilicet omnes

Colligit, et vires exerit in Medicos. –

Quae mihi, quos isti patiuntur, Lingua dolores

Explicet, aut medica leniat arte malum?

Non ita Avernalis Phlegeton, non Virus Echidnae,

Aut toga Nesseo Sanguine tincta cremat.

Sed bene, quod Podagrae nodos patiantur, et ignes,

Qui se Phoebeum Numen habere putant.

V. POETA HERMOPOLITANUS
Scripta quaedam Iuvenilia flammis absumit.

Scripsi multa velut Iuvenis, quem Spiritus audax

Intempestivae laudis amore rapit.

Poenituit scripsisse, ubi me maturior aetas

Adtigit, et menti plura videre dedit.

Tunc memini, quod Naso refert, scribuntque Poetae,

Et placet Althaeae facta verenda sequi.

Illa suum Gnatum medios coniecit in ignes,

Dignus, ait, flammis es Meleagre tuis!¹⁷³

Ovidius Lib. VIII. Met. Rogus iste cremet mea viscera, dixit; fuitque suo, et Poetae iudicio hac sua impietate pia.

Sic ego, quos genui iuvenili aetate, Libellos,

Spargo per accensum, quem meruere, rogum.

Mulciber ut vidit nostros, mala pignora, versus,

Fervet, et in cineres haec mea Scripta refert.

VI. CONSILIUM
Contra Mordacitatem Femineam conquerenti datum.

Femina te latrat, te mucida Femina mordet,

Et quae verba vomit, te nimis illa movent.

Credo; sed haec natura Canum est; de stirpe canina,

Quae tibi probra facit, Femina nata fuit.

Antiquum gens est illi, et regalis origo. –

Cur dubitas Hecuba de genitrice fatam?¹⁷⁴

Regia Coniux,

Regia dicta Parens, Asiae florentis imago,

Tot Generis, Natisque potens, Nuribusque, Viroque;

haec Hectoris illa est

Clara parens, haec est – Priameia Coniux.

Ovid. Lib. 13. Met.

Si lapidem iacias, lapidem mordebit, et illa,

Quae Priami Coniux fecerat, haec faciet.¹⁷⁵

Hecuba illa in Regem Thraciae Polymestorem

Involat, et digitos in perfida lumina condit,

Exspoliatque genas oculis (facit ira potentem)

Immergitque manus, foedataque sanguine Sonti

Non lumen, neque enim superest, loca luminis haurit.

Clade sui Thracum Gens irritata Tyranni

Troada telorum, lapidumque incessere iactu

Coepit. At haec missum rauco cum murmure Saxum

Morsibus insequitur, rictuque in verba parato

Latravit conata loqui.

Si taceas, caveasque Canem, victoria parta est:

Hoc fac, et his armis victor abire potes.

VII. DE PULVERE HERBAE NICOTIANAE.

Cernis odorifero confertos Pulvere Saccos?

Hic mea Musa, hoc in Pulvere Gaza mea est.

Hic mihi delicias, quas nescit Apicius, adfert,

Non alia in Nasum dapsilis esca venit.

Quis Deus hanc Herbam nostrum produxit in usum?

Quis, nisi vel Phoebus, vel bona Pallas erat?¹⁷⁶

Inventionem, usumque huius Herbae ea de causa tribuit Poesis Phoebo, et Palladi Scientiarum Antistitibus, quod multi credant, virtute huius germinis purgati cerebrum, et acui mentem.

Sumite, qui cerebro vultis pollere, Tabacam;

Haec est ingenii certa Sanguina mei.

Huius ab exortu Quinquennia ducere vellem,

Si mihi, quae Grecis, visque fidesque foret.¹⁷⁷

Olympia intelligo, Certamina sacra, quae quinto quovis anno agebantur; unde Graeci inchoarunt suam Epocham, et seriem annorum numerarunt. Sunt, ait Horatius, quos curriculo pulverem olympium collegisse iuvat.

Nam quid Olympiacus nostro cum Pulvere Pulvis?

Dignior aeterna non fuit ille nota.

Divina est nostrae virtus, et origo Tabacae;

Haec sapit, haec vere cui sapit, ille sapit.¹⁷⁸

Creditur huic Herbae de Coelo Numen inesse

Fatidicum, primi quantum sensere Poetae;

Acribus ex Poeto stimulis sub pectore versis

Vena fluit, properantque pedes, numerique frequentes,

Ceu coniurati veniunt ad signa manipli etc.

Talia dicebat praeconia nuper amicus

Hippocrates; contra sic ego fatus eram:

Quod Panacea tibi est, aliqui dixere Cicutam;

Ut tibi, sic illis, sic mihi sensus inest.

VIII. ECLOGA DE NATIVITATE DOMINI

Meliboeus

Aegon! chare Aegon vidistin’? Namque ego vidi

Hac nocte insolitum, et mirabile lumen ab alto

Surgere, dum nostras solito de more Capellas

Lustrare incipio. Lux magna, et magna per omnes

Fusa fuit campos; qualem neque Sol, neque Stellae

Hactenus ediderant: vidi penetralia Coeli.

Aegon

Imo equidem maiora. Hic, hic Meliboee, ubi Clivus

Lene venit, facilemque viam scandentibus offert,

Vidi equidem, vidi ipse cavo descendere Coelo

Ingentem Iuvenum turbam, queis candida colla,

Candida caesaries, vestisque flagrantior astris.

O si etiam audisses! Pueri nam dulce canebant;

Pax, bene si memini, pax, pax! concordibus illi

Cantabant linguis, et gloria, gloria celsis!

Quin Puer unus erat, reliquos qui lumine tantum

Vincebat, quantum Solis rota splendida Lunam;

Hic plane ad terram lapsus Pastoribus adstat.

Collectae turbantur oves, mea pectora terror

Parte subit, sed parte tamen maiore voluptas.

Ille ait: O nimium vestro gens chara Tonanti

Parce metu! nunquam vobis tam prospera, nunquam

Aut nox, aut fuit ulla dies. Iam denique venit

Humano indutus, veluti vos, corpore; venit,

Quem pridem cecinere Patres, cecinere Sibyllae

Adflictis laturum olim solatia rebus.

Ite citi, natumque recens venerate Tonantem!

Qua se Bethlaea curvat sub rupe caverna,

Invenietis eum stabuli vagire sub antro. –

Non longe est, quod ait; properantes ibimus. – Ecce!

Meliboeus

Vere hic est, Puer ille hic est! – Subeamus in antrum. –

O Divine Puer, mundi melioris origo,

Venisti tandem Coelo delapsus ab alto,

Ut nos cognata scelerum sub mole gementes

Eriperes, Coelique inferres victor in arces!

Ah quantum tua ego cunabula suspiravi!

Quamve ego te votis optavi ardentibus! O quam

Saepe inclamavi: Rorate palatia Coeli,

Et pluite o nubes Iustum iam desuper illum,

Qui feret adflicto solatia denique mundo!

Audior: ecce preces coelum, nubesque secundant!

Aegon

O felix Virgo! quae Coelo adiungere terras

Tantis foederibus digna est, tantamque sub auras

Edere Progeniem; quam te memoremve, colamve?

Altera tu nostrae es reparatrix Virgo salutis.

Meliboeus

Non satis est vidisse semel; nam donec in antro hoc

Divinum Infantem potero cum Matre videre,

Nulla dies ibit sine te; mea maxima cura

Hic erit, et mihi eris posthac Puer omnia solus.

Aegon

Huic ego thura feram, pressique coagula lactis,

Plurimaque ante aras nostra cadet hostia dextra.

Meliboeus

Muneris instar habe Puer o Divine meum Cor!

Nil magis acceptum dare possumus; omnia, quae sunt

Grata Deo, puro de Corde venire necesse est.

Aegon

Sume meum pariter, sume et senioris Amyntae,

Qui nos hoc calamo docet, et dat fundere versus!

IX. STANISLAUS KOSTKA
Vienna fugit, ut votorum metam assequatur.¹⁷⁹

Adolescens Polonus pervetustae, et Senatoriae, opibusque potentis prosapiae, dum Viennae Austriae Studia Literarum quartum in annum prosequitur, sensit se instinctu altiore vocari, trahique in novellam Iesu Societatem. Sed cum videret, hic se portum animi sui adtingere non posse, nisi bona Patris venia accederet; sciret autem illum, si tentaretur, acerrrime repugnaturum, Fratre sui, ac Paedagogo, Hospiteque, et omnibus aliis, praeter unum Adolescentem Hungarum vitae, studiorumque similitudine sibi carissimum, prorsus insciis, sumto peregrini habitu, fugam arripit, deliberatum habens Augustam Vindeliciam, ubi Petrus Canisius Germaniae Superioris Provincialis morabatur, petere; aut si ibi quoque operam perderet, Romam ad Franciscum Borgiam generalem totius Ordinis Praepositum properare, et voti etiam religione adiecta, non revisere domum paternam; nec certo ante loco consistere, quam in exoptatam Familiam adoptetur.

Nox erat, et tacitis Phoebe super aethra bigis

Vecta soporiferas lente ducebat habenas:

Haec mihi, Kostka inqiut, Nox est suprema Viennae.

Si mihi Militiam dulci sub nomine Iesu,

Vexillumque sequi Loyolae non licet, ibo.

Vindelicos tentabo Patres, aliasque per oras

Petrum Canisium quaeram peregrinus, et exul:

Urbs Augusta mihi, vel certe Roma favebit.

Nec mora; reiectis, quibus ante ornatus itabat,

Vestibus, agrestem Iuvenis generosus amictum

Induitur, falsoque tegi velamine gaudet;

Ac duplices tendens ad conscia sidera palmas,

Nunc age magne Deus, nostris nunc annue coeptis,

Ignotas ostende vias, et pectora firma! –

Sic fatus, leni per nota cubilia passu

Egreditur, superatque Suburbia longa, priusquam

Nox mediam Coeli tetigisset nubila metam.

Illum excedentem taciti flevere Penates;

Et nisi relligio servare arcana iuberet,

Planctumque, gemitumque fores, et tecta dedissent.

Interea lux orta fuit, quae strata viarum,

Vicinosque aperit campos; sed sistere cursum

Nec tempus, nec cura sinit: iubet ire, piamque

Continuare fugam, et nullam acceptare quietem.

Iam semel, atque iterum solitum confecerat orbem,

Mutaratque diem Titan cum nocte secunda;

Cum Puer in caecas, qua nulla est semita, Silvas

Venit inexpertus, defesso corpore, solus.

Flecte viam bone Kostka, redi! Nox incubat atra;

Fallax est Labyrinthus; inextricabilis error

Ambages, laqueosque tibi, et discrimina nectit. –

Sed placet errores, nigraeque pericula Silvae,

Nocturnasque sequi tenebras, et forte sequentem

Fratrem iracundum a coepto divertere cursu:

Frater erat Paulus. – Quis tunc, quae traxerit imo,

Carminibus memorere potest, suspiria corde,

Cum densas inter pinus, et robora dura

Solus oberravit? quis verba, precesque calentes

In numerum revocet, quibus astra, Patremque Supremum

Kostka peroravit? Fixum est ultra ire, viasque

Per medios nemorum, nullo duce, quaerere saltus.

At iam longa fuga est; vires in corpore sensim

Deficiunt: mediis igitur Puer unus in umbris

Incompertorum nemorum, certisque ferarum

Lustris heu quid aget? qui se, et vestigia vertet?

Deponetne super saxo, vel gramine membra,

Et somnum accipiet lassus? – Lethalis in herba

Saepe latens anguis, circumque habitata spelaea,

Immanesque ferae, et verissima mortis imago

Quem non commoveat, metuatque minoribus annis? –

Ille oculos, quantum tenebrae patiuntur, et aures

Nunc huc, nunc illuc versat, si forte propinguis

Lux veniat non vana casis, vel silva latratu

Personet optato. – Sed nil nisi saxa per umbram,

Et caecae occurrunt Silvae, generantque timorem. –

Iamque erat, ut fessus noctis, fessusque viarum

Herbosum, quo forte stetit, demitteret artus

In tumulum, tenui cessurus lumina somno;

Si tamen admittat somnum cura anxia. – Tandem

Vicino de colle videt splendescere Lucem.

Quam cum suspexit: quonam Deus optime facto,

Et quando potui meruisse, aiebat, ut atras

Has inter tenebras, et nigra pericula noctis

Hanc de monte mihi lucem succenderet aether?

Aut hos, aut similes dum voluit pectore motus,

Ad Clivum, qui flamma vocat, vestigia vertit

Ignarus fraudum; veluti iactatus in alto

Navita, qui Phario claram de vertice lucem

Dum fulgere videt, laetus sua carbasa torquet

Ad terras, quae lumen habent, portuque laborat

Iactatam salvare ratem; sed sitne vocanti

Credendum flammae? quid si vocet hostica tellus?

Quaerere non meminit. Postquam per opaca ferarum

Tesqua Puer certam saxo conspexit ab alto

Scintillare pharon, vires, animumque resumit,

Et properat: certum est illa requiescere sede.

Iamque aderat. – Videt elatam prope sidera molem,

Augustamqu domum, pariis suffulta columnis

Atria, et auratos centum, longo ordine, postes,

Multave, quae laetam spargunt funalia lucem.

Intus formosi Iuvenes, cultaeque Puellae,

Et Charitum festiva Cohors, Venerisque Sodales,

Festa, iocosque fovent, et gaudia mille frequentant;

Argutae voces, numeri, citharaeque, fidesque,

Concentusque novi, et molles ad plectra Choreas.

Obstupuit, retroque pedem Puer inde repressit.

Occupat egressum, reditumque intercipit omnem

Multa cohors; venit ipsa loci Regina Voluptas,

Os, humerosque Deae similis, quam plurima vestit

Maiestas, et amor; vultumque per hospitis ora

Circumagit, multisque modis blanditur, et insit:

Quis Deus ad nostros te Stanislae penates,

Concentusque tulit? neque enim sine numine Divum

Huc venisse puto. Salve pulcherrime Kostka!

Huc ades, et nostras mecum circumspice Sedes.

Sic ait, amplexuque dato ad penetralia ducit. –

Hic vero nova forma domus, pretiumque, nitorque;

Hic portae, et sedes, lectique, et tota supellex

Auroque, argentoque nitent, flammasque pyropi,

Et radios adamantis habent; sunt byssina muris

Stragula, et auratis fulgent laquearia tophis.

Adpositae mensus epulae, gemmataque vini

Pocula, et ambrosiae fucci, nectarque Deorum

Invitant Iuvenem. Pueri, innuptaeque Puellae,

Omnes formosi, nitidis in vestibus omnes,

Festivisque omnes redimiti tempora fertis

Reginam, et Kostkam blanda cinxere corona.

Quid faciat, dicatque Puer circumdatus? haeret

Anxius, et dubius; maneatne, vel aedibus istis

Eripiat sese? – Sed quid tibi vilis amictus,

Illa iterum, et solus? quae te malesuada libido

In laqueum, et fraudes, et tanta pericula ducit?

Quem fugis infelix Kostka? aut quibus exul in oris

Consumare cupis teneros incognitus annos?

Heu miserande Puer nescis, quae damna sequare

Caecus, et imprudens! – Si te, propriamque salutem

Diligis, en Matrem! Mater tibi spondet amores,

Fortunasque suas: dextram cape! – Plura parabat

Dicere; sed Iuvenis rupto sermone: Perimus!

Exclamat; video speciosa pericula, - nosco

Insidias: heu me! – fugio. – Sic ergo vocantem

Kostka fugis? Regina refert; hanc denique noctem,

Hoc super instratus lecto, tenerisque amaranthis

Exige! parva mora est. – Fugit ille, et sidera moestus

Suspiciens, fer opem, meque o Deus optime salva!

Vix ea dixit; et ecce omnis vanescit in auras

Regia; divitiae, et gemmae, mensaeque, torique,

Barbitaque, et Citharae, Veneres, cultaeque Puellae

Ex oculis, veluti somnus, fugere, nihilque

Praeter inhaerentem liquere in corde stuporem.

Ast ubi de gelido stupor, et formido recessit

Corde, datusque fuit menti sensusque, vigorque,

Aspicit Auroram laete consurgere, seque

Monte super viridi, super exsuperantibus herbis

Repperit. Hic Coelo grates persoluit, et alto

Compositus somno post haec simulacra quiescit.

X. QUERIMONIA ERATI ADOLESCENS.

Ut mihi flammigera percussit arundine pectus,

Dignus erat saeva morte perire Puer.

Aut si morte nequit Pueri natura perire;

Cur ego non potui morte perire prior?

Nam quid dissimulem? non sum sine crimine culpae;

Caussa mei potior vulneris ipse fui.

Et pudet, et dicam: Vidi, placuitque videre;

Haec mea culpa, haec est caussa, et origo mali.

Ille mihi Visus facit insanabile vulnus,

Accenditque novas in mea corda faces.

Uror, et infestas nitor restinguere taedas;

Sed Puer, et Pueri Mater iniqua vetat;

Utque solet cum Matre sua saevire Cupido,

Iste mihi calamos iniicit, illa faces.

Ah quoties ego iam, nisi Fata ignota resistant,

In busta, et cineres dissolvendus eram!

Fata obstant, prohibentque trium decreta Sororum:

Fata volunt poenae me superesse meae.

Ergo cupidineo nunquam non faucius arcu

Vulnus alam, et caeco carpar ab igne miser?

Qui legit haec, oculos custodiat, inquit Erastus.

Antiquum est: Oculi sunt in amore duces.

XI. ALLEGORIA DE LIBRO CARMINUM.

Ancora sublata est, properat vaga Classis in altum,

Spumant aequorei caerula terga Iovis.

Fallor, an Argolico quae soluit litore Navis,

Ut revehat Phryxi vellera, talis erat?

Aeole propitiam debes his Navibus Auram;

Sunt etenim plenae Relligione Rates.

Hic modo Phoebus adest, hic sunt cum Praeside Musae,

Hic vela, et remos Numina docta regunt.

Huc ea de sacro deduxit Monte Poeta;

Hic placet, et tantum versibus ille potest.

O utinam ex illa, quae fert haec Numina, Classe

Intraret portus una carina meos!

Quid vetat Uranien ad me, Phoebumque venire?

Uranie, et Phoebo litora nostra patent.

XII. IOSEPHO BOROS DE RÁKOS
CONSILIARIO LOCUMT. REGIO
Anno MDCCCI. e Crotia Redeunti.

O qualis, quantusve redis! - Fallorne, vel idem es

Boros, amicitiae cultor, et alter ego?

Idem ipse es, video; - sed quam diversus ab illo,

Cui nos communi diximus ore: Vale!

Nec color est idem, nec iidem in fronte capilli;

Macer es, et vultum ruga severa notat.

Una igitur tantum est in te trieteride factum,

Quantum aliis fieri per tria lustra nequit.

Scilicet ille tuus, qui te noctesque diesque

Exagitat, Genius fine, modoque caret.

Dumque Tibi a Domino commissa negotia tractas,

Nec mora, nec somnus, nec brevis esca sapit.

Haec illa est Virtus, quae Te consumit, et urget,

Ante diem Virtus quae facit esse senem.

Quam pulchrum, et rarum est Virtute senescere tali,

Et vitam in curis ducere velle suam!

Praemia quantumvis non quaeras, praemia gestas;

Cum Meritis splendet Crux Stephanaea tuis.

Splendeat, et geminos ostentet Gloria Fratres,

Inscribatque suis Nomina Vestra Libris.

XIII. DANIEL EMERICUS BOGDANICH
Die 31. Ian. Anni MDCCCII. mortuus.

Astronomia suas, per quem firmare volebat

Vires, et Vitam ducere, mortuus est

Vir Iuvenis Daniel. Vitam labor improbus illi

Rupit, et in luctum sidera nostra dedit.

XIV. DE ANDREA VÁLY PROFESSORE LITERATURAE HUNG.
In Regia Scientiarum Universitate Pestana.

Qui saepe in Terris, multumque errare solebat,

Ut sibi dilectam nosceret Hungariam;

Cum nihil in Terris, quod iam cognoscat, haberet,

Vályus in Coelis errat, et Astra notat.¹⁸⁰

Edidit Topographiam Hungariae Sermone Patrio in tribus Tomis, facto initio ab anno 1796. Supplementa dum parat, anno 1801 die 3. Decembris, aetatis suae 38, relicto sui desiderio, et encomio indefessae diligentiae, moritur Pestini.

XV. ANNAE
Carmen Latinum postulanti.

Anna petis Carmen; Carmen Tibi mittere vellem;

Sed vetat, et venam sistit Apollo meam.

Quid faciam? invito conabor Apolline Carmen

Condere, et elinguem sollicitabo Chelim?

Nil nisi quod comptum, et pulchrum est, mireque venustum,

Femina, quantumvis docta, sagaxque supit.

Hoc placet, hoc iterum, rursumque recolligit, ori

Admovet, ac laudat, corde, oculisque fovet.

Tale ego cum nequeam Carmen componere, quale

Convenit, et tua sunt vota, rogare cave.

Quod licet, ac possum, pro Carmine mitto papyrum;

Niliaca, et tota est candida, fida, bona.

Scribe, quod in voto est; quidquid tua dextera scribet,

Carminibus nostris pulchrius illud erit.

XVI. DE ROSA FLORUM REGINA.

Cum mea bissenos Aetas numeraverat annos,

Tunc Rosa Flos princeps, et mihi grata fuit.

Hanc ego plantavi, curaque superstite fovi,

Et non pauca Tibi serta Maria tuli!

Ast ubi cognovi Veneri Florem esse sacratum,

Erubui, et scripto talia verba dedi:

Aut Venus abiiciat Florem, fervetque Pudorem,

Aut Rosa lascivi testis amoris erit.

XVII. DUM EXCELLENTISSIMUS PAULUS ALMÁSY CUSTOS SACRAE CORONAE REGNI HUNGARIAE DICTUS EST.¹⁸¹

De Zsadány, et Török Szent-Mikós, S. C. et R. A. M.

Actualis Intimus Status Consiliarius, Comitatus Aradiensis Supremus Comes, Consilii R. L. H. Consiliarius, et Commissariatus Provincialis Supremus Director; die 25. Dec. Anni 1801.

Quis novus e Sacro manat Diademate Splendor?

Fundit enim Lucem Sacra Corona novam.

Audite Hunniadae! Divi Sapientia Regis

Praevertit vestras per sua vota preces.

Paulus ab Almásy est Duumvir, Custosque Coronae:

Tuta erit, et laetum sparget ubique diem.

XVIII. FORTUNA
In se, suisque Cultoribus varia.¹⁸²

Poeta, cum legeret Librum III. Lactantii, erupit in hos Versus.

Fortunam, res mira! Homines damnantque, coluntque,

Autoremque suae sortis adesse putant.¹⁸³

Illustris est locus Plinii Lib. II. Hist. Cap. 5. Toto mundo, et locis omnibus, omnibusque horis, omnibus vocibus Fortuna sola invocatur, una nominatur, una accusatur, una agitur rea, una cogitatur, sola laudatur, sola arguitur, et cum conviciis colitur. Volubilis, a plerisque vero et caeca etiam existimata; vaga, inconstans, incerta, varia, indignorumque fautrix. Huic omnia feruntur accepta, et in tota ratione Mortalium sola utramque paginam facit: adeoque obnoxiae sumus sortis, ut Sors ipse pro Deo sit, qua Deus probatur incertus.

O quot ego laudes, et quot convicia legi,

Quae iam Fortunae Nomen inane tulit!

Dicite, qui colitis Fortunam, dicite, quid sit?

Sitne Vir, aut Mulier? qualis, et unde Deus?

Estne eadem Fors? quae forma illi? quis originis autor?

Cur caeca, et constans in levitate sua?¹⁸⁴

Romani Fortunam Muliebrem, et Virilem coluerunt; unde Lactantius: Philosophi ne aliquando non errent, in re stulta volunt esse sapientes, qui Fortunae Sexum mutant, eamque non deam, sicut vulgus, sed deum esse dicunt. – Virgilius, et alii adpellant eam omnipotentem. Quid ergo ceteris Diis loci superest? quaerit Lactantius. Cur non aut ipsa regnare dicitur, si plus potest? aut sola colitur, si omnia? Vel si tantum mala immittit, aliquid causae proferant, cur, si dea sit, hominibus invideat, eosque perditos cupiat, quum ab his religiose colatur? Cur aequior sit malis, iniquiur autem bonis? etc.

Insanire palam me cum ratione fatebor,

SI quod Fortunae Numen inesse rear.¹⁸⁵

Recte Cicero Lib. II. de Divin. n. 6. Quid est aliud Fors, quid Fortuna, quid casus, quid eventus? nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere, atque evenire, vel aliter cadere, atque evenire potuerit. Ideo Iuvenalis:

Nullum Numen adest, si sit Prudentia; sed nos

Te facimus Fortuna deam, coeloque locamus.

Sit miser, et demens; Fortuna inimica sit illi,

Quisquis Fortunam nonnihil esse putat.

XIX. MINERVAE DOCTOR
Ex Veteri Adagio.

Sus stetit ante Iovem; stantem miratur Olympus:

Nunquam etenim magnum Sus stetit ante Iovem;

Suspiciensque Thronum, quem Coelum, et Terra veretur:

Iupiter! elato sic ait ore, vides;

Quae sine Matre tuo nunc est prognata cerebro

Filia, Doctorem debet habere bonum.

Accipe me; quacunque voles, sum primus in arte;

Ingenio sapiet flava Minerva meo. –

Intonuit Coelum, fulmen ruit; ille timore

Tangitur, et celeri se rapit inde fuga.

Nunc etiam metuit, Coelumque videre recusat;

Vult tamen ingenuis artibus esse Crito.

SILVAE PARNASSII PANNONII.
PARS SECUNDA
SECTIO QUARTA

I. HISTORIA POETICA MUSAE URANIAE
Quam inter Planetas reperit Cel. Herschelius.

Quem nunc Astronomi iam dicunt esse Planetam,

Musa fuit, clari nominis, Uranie.

Hanc semel, haud ultra, Flamsteed, et Mayer in altis

Vidit; at in fixo credidit esse loco.¹⁸⁶

Celeb. hi Astronomi, Flamsteed in Anglia anno 1690, et Tobias Mayer Göttingae, anno 1756 semel tantum conspexere hoc Sidus; nam si ultra, diversisque diebus incidisset in eorum oculos, motum illius, quem censeo tunc e Tellure visum non fuisse Stationarium, certo comperissent, et iste, vel ille prior novi Planetae repertor ante Herschelium extitisset. Quod autem Flamsteed, et Mayer, dum Catalogum Stellarum Fixarum construxere, unam tantum istius Astri observationem habuerint, ea est causa, quod luce, et magnitudine sua apparente simillimum sit Fixis sextae, vel septimae classis, quas propter ingentem talium Stellarum numerum Astronomi, dum Catalogum Fixarum construunt, semel duntaxat solent observare, earumque Positionem ex una tantum observatione designare, et ordini, Catalogoque suo inscribere. Herschelius quamprimum hoc Astrum, repetita post duas dies observatione, suo loco motum deprehendit, Celeb. Maskelyne Astronomum Regis Angliae commonuit, qui primo motum eius determinavit, et Cometam vel ad Solem accedentem, vel ab eo recedentem esse ratus, Astronomos Europae ad novum hoc Phaenomenon excitavit. Multi per annum integrum invigilarunt huic sideri, et sicut cum Cometis fieri solet, in Orbita Parabolica suis illud calculis subiecerunt: tandem cum nulla Parabola motibus eius observatis satisfaceret, neque diameter eius apparens cresceret, vel descresceret, proinde distantia eius a Tellure invariata ad sensum maneret, more Planetarum in Orbita Elliptica, non multum a Circulo differente, periculum facere instituerunt, et omnino Planetam, idemque esse sidus compererunt, quod Flamsteed, et Mayer in iis prorsus Locis semel conspexerunt, sed Stellam esse fixam putaverunt. Id quoque feliciter accidit, quod eo tempore, scilicet die 13. et 15. Martii Anno 1781. dum secundum visus est Herschelio, non fuerit Stationarius: nam secus motus illius animadverti non potuisset, mansissetque in Catalogo Fixarum Stella Fixa, ac inter extinctas numerata. Geminae sunt igitur huius Inventionis caussae: altera, quod Astrum illud ab Herschelio secundum, et iterum fuerit observatum; altera, quod eo tempore non fuerit stationarium. Historiam Inventionis huius Cel. de la Lande proponit Tom. VIII. Ephem. Motuum coelestium de Anno 1785. Eadem latine reddita, et inserta est Ephemeridibus Astron. Vindob. ad Annum 1787 in Appendice. Idiomate Teutonico eandem conscripsit Cel. Bode Astronomus Berolinensis sub titulo: Von dem neu entdeckten Planeten; Berolini Anno 1784. Idem plura de hoc Planeta refert in suis Ephemer. Berolinensibus ab Anno 1784 ad 1789; plenissime autem Angli in Transactionibus Philosophicis.

Infortunati! quos Vita reliquerat ante,

Quam licuit nosse, et dicere quid videant?

Huc oculos, animosque Viri, qui quaeritis Astra!

Mira, sed, Historiae credite, vera canam.¹⁸⁷

Antiqui etiam Cantores solebant Astronomica canere, uti Iopas, quem in Astronomia maximus Atlas erudiit: Hic canit errantem Lunam, Solisque Labores, Arcturum, pluviasque Hyadas, geminosque Triones etc. Fuit autem hic Cantus in Regia Didonis Festivitate Aeneid. I. et continet multo plura de mirabili Mundi Constitutione, divinaeque Mentis Sapientia. Eiusmodi Cantus est apud Apollonium Lib. III. Argonaut. Quis nescit Arati Phaenomena, quae Cicero, Caesar Germanicus, et Festus Rufus Avienus Latinitate donaverunt? quis inquam M. Manilii Astronomicun, et alia his recentiora potest inter Eruditos ignorare? quis non admiratur singularem Astronomiae peritiam in operibus Poetarum classicorum? neque enim alia caussa reddit potest, cur veteres Poetae tam Graeci, quam Latini Uraniam, unam e Musis, et Parnassi Incolam esse voluerint; quam, quod Poetis illis studium Astronomiae fuerit praecipuum; sicut reipsa illud a Poetis veteribus fuisse cultum, opera rebus ex Astronomia petitis ornata testantur. Quae autem sint caussae, quod rariores sint hodie Poetae Astronomiae gnari, cupiantque Musam Uraniam, quam olim Principes eorum praecipue coluerunt, e Parnasso removere, et velut consortio Pieridum indignam deridiculo habere? dicat Ovidius Uraniae familiaris Fastorum Lib. I.

Quid vetat et Stellas, ut quaeque oriturque, caditque

Dicere? Promissi pars sit et ista mei.

Felices animos, quibus haec cognoscere primis,

Inque Domos superas scandere cura fuit!

Credibile est, illos pariter Vitiisque, Locisque

Altius humanis exeruisse Caput.

Non Venus, et Vinum sublimia pectora fregit;

Officiumve Fori: Militiaevo Labor.

Nec levis Ambitio, perfusaque Gloria fuco:

Magnarumque Fames sollicitavit Opum.

Admovere oculis distantia sidera nostris,

Aetheraque Ingenio supposuere suo.

Sic petitur Coelum! non, ut ferat Ossan Olympus,

Summaque Peliacus sidera tangat apex.

Nos quoque sub Ducibus Coelum metabimur illis,

Ponemusque suos ad stata signa Dies.

Qua etiam veneratione reliquae Parnassi Musae Uraniam prosequutae duerint, idem Naso eleganter docuit Lib. V. Fastor. Dum enim caussa, a Musis sibi exponendam rogasset, cur Mensis quintus Anni vocatus fuerit Maius? expositis diversarum Musarum rationibus, dum ordo sententiam dicendi ad Uraniam venisset, sic canit:

Finierat voces Polyhymnia; Dicta probarunt,

Clioque, et curvae scita Thalia Lyrae.

Excipit Uranie: fecere silentia cunctae;

Et vox audiri nulla, nisi illa potest.

Trita Poetarum commenta, salesque relinquo;

Non erit in Numeris Fabula vana meis.

Diva, cui Verum est curae, mihi verba ministrat,

Cunctaque Coelestis Virginis acta refert.¹⁸⁸

Uraniam semper fuisse Virginem, potior est Antiquitatis sententia. Fuere nonnulli, qui Musas omnes semper castas mansisse dixerunt: uti Plato in Epigrammate testis est, quod est apud Diogenem Laertium. Ideo Lucianus, quem nunc certe plurimi amamus, ait: Musas esse ἀτρώτους, seu invulnerabiles, quod Facem, Sagittasque Cupidinis nunquam fuerint expertae. Sunt tamen, qui Musas Filios, Filiasque progenuisse dicant; sed haec sensu allegorico accipienda sunt (quemadmodum Natalis Comes in sua Mythologia de Musis observat) ut illi, qui Musarum Filii, vel Filiae dicti sunt, ea fuerint Ingeniorum, Scientiaeque praestantia, ut divinitus de Coelo demissi inter Homines viderentur; cum nullum desiderium Veneris alioquin cadere possit in Corpora coelestia. Dicuntur ergo Musae eo modo Matres, quo Magistri discipulorum dicuntur Patres. Ita in Mythologia Linocerii Clio dicitur Mater Homeri, Polyhymnia Pindari, Erato Sapphus, Melphomene Thamyris, Terpsichore Hesiodi, Thalia Agriculturae magistra Maronis, Euterpe Nasonis, Uranie Musaei, Arati etc. Calliope Orphei; atque hoc modo Musae et Virgines, et simul Matres dici possunt.

Uranus est pater Uraniae; si scire necesse,

Matrem etiam possum dicere: Vesta fuit.¹⁸⁹

Primi Mythologi, et Scriptores Musaeus, Mimnermus, Alcmaeon, et post hos Eusebius, ac alii prodiderunt, Musas, et imprimis Uraniam esse Urani, et Terrae, seu Vestae Filiam; quibus in Hymno quodam consentit Pindarus, sic Musam adlocutus: Ἀρχε δ Ὀυρανοῦ θύγατερ! Incipe vero Coeli Filia etc. ubi Commentatores ex Aristarchi, aliorumque sententia adferunt Uranian, et reliquas Musas Urani Filias; sic etiam Pausanias. Est autem Ὀυρανος Latinis Coelum, aut more veteri Coelus, vel Coelius; Ὀυρανιη, vel Ὀυρανια coelica, vel coelestis. Quod qui norunt, et tamen novum Planetam non Uraniam, seu coelestem, sed Uranum sive Solcum adpellant, profecto sunt valde admirandi. Ὀυρανος apud Graecos aut totum Coelum, aut totum Mundum significat; quod innumeris documentis palam fieri potest. Iam nomen ipsum Ὀυρανιη ab Ὀυρανος descendens, et derivatum satis iudicat, Uraniam esse Urani Filiam, Recentiores Mythologi Genitorem Musarum faciunt Iovem; credo autem sub nomine Iovis eos intelligere Coelum, seu Uranum; saepe enim Poetae pro Coelo ponunt Iovem, ut constat. Porro Vesta, seu Tellus, aut Terra, Uxor est Coeli, seu Urani, ex qua genitam ferunt Uraniam, et ceteras Musas, Saturnum, et turbam magnam Deorum, Dearumque. Tradunt alii Vestam aliam Iovis Sororem castam, et perpetuo virginem, quae colebatur sub figura Ignis, habebatque Sacerdotes Virgines Vestales. Ovidius vero post alios docet, unam, eandemque Vestam fuisse, sed duplici specie cultam Fastor. VI.

Vesta eadem est, et Terra, subest vigil Ignis utrique,

Significat sedem, Terra, Focusque suam.

Ceterum, caussam, cur Veteres Terram adpellarint Vestam, reddit idem Ovidius Libro eodem VI. Fastor. Stat vi Terra sua, Vi Stando, Vesta vocatur. Hodie cum Tellus inter Planetas circum Solem mobilis ab Astronomis demonstretur, rectius ei nomen Cybele, seu Deae turrita corona ornatae, et currui duobus Leonibus praeiunctis insidenti tribueretur, ut Hellius in Lite Astronomorum de Nomine suadet Astronomis.

Frater erat Saturnus, ait Musaeus, et illi,

Quos habuit veros Graecia prima Duces.¹⁹⁰

De his nullum volo relinquere dubium, ut adpareat novum Planetam convenienter dici Uraniam, Uranus enim tenet Coelum universum, seu Spatium illud immensum, ac infinitum, quod circumdat totum Systema, et Regionem Planetarum. In hac Planetarum Regione proximus est Urano Planeta novus, seu Uranie Filia, huic autem Frater Saturnus.

Hac de Matre novem generaverat ille Sorores;

Ista est Aonii Turba novenna Iugi.¹⁹¹

Novem fuisse Musas docet Hesiodus, Homerus, et potior Vetustatis pars, quas Sorores dicunt. Tota Veterum Theologia Musicae superstructa, ad numerum novem Musarum facta, ordinataque est. Quis apud eos Oprheo maior Theologus, et Musicus? persuasum ille sibi habuit, novem esse Sphaeras coelestes, Concentumque Musicum perpetuo earum motu fieri: unde Lyram ille suam novichordem composuit, singulisque Sphaeris unam e Musis dedit, et Vim in Homines emanare, Naturamque fieri docuit. Disposuit autem hoc ordine novem Musas iuxta antiquissimum Systema planetarum, quod hodie Ptolomaicum dicitur, referens Tellurem in Centro quiescentem, circa quam revolverentur Planetae ordine sequenti: 1. Luna, cuius Sphaerae preses esset Musa Thalia. 2. Mercurius, praeses Euterpe. 3. Venus, praeses Erato. 4. Sol, praeses Melphomene. 5. Mars, praeses Clio. 6. Iupiter, praeses Terpsichore. 7. Saturnus, praeses Polyhymnia. 8. Sphaera octava Coelum Stelliferum, praeses Uranie, et totidem dixit Sphaerarum Tonos. Nonam namque Sphaeram, quae has octo complecteretur, adpellavit Calliopen, quasi Bonum Concentum. Ex hoc igitur Oprhei, et Antiquorum ordine clarum est, iam tunc Uraniam supra Saturnum locatam, et Sphaerae octavae praesidem constitutam fuisse; recteque intelligi, novo Planetae supra Saturnumm versanti, nomen Uranie etiam ex Antiquorum Sententia cum fundamento tribui. Adeo omnia in Nominis huius congruentiam conspirant.

Ingenio, Formaque pares, non Arte fuerunt;

Unus eas varia Phoebus in Arte docet.¹⁹²

Phoebum Magistrum fuisse Musarum communis est traditio, unde Musicus, et Musagetes, quasi Dux Musarum nuncupatus fuit. Musarum Studia, et Artes post alios Scriptores recenset Callumachus graecus, et Ausonius latinus. In Illis dicebantur esse omnes Scientiae, et Artes.

Historiam Clio, Gestum Polyhymnia fingit,

Calliope Heroum fortia Facta canit.

Melphomene Tragica est, Comoedia prisca Thaliam

Occupat, Euterpen Tibia docta tenet.

Terpsichore Choreas, Erato sectatur Amores,

Uranie Coelum, et Sidera sola notat.

Et si Fata sinant, si vota secundet Apollo,

Iam nunc Sidereos optat adire Lares:

Quid magis ad votum, desideriumque Magistri

Esse potest? Coelum, et Sidera Phoebus amat.

Phoebus amat! dixi, repetoque volubile verbum:

Siderei princeps, duxque, caputque Chori est.

Phoebus is est Titan, Hyperion, Sol, et Apollo,

Dispensatque suum Regna per alta iubar.

Hoc tantum vere, Gens ingeniosa, Poetae,

Quod Solem, et Phoebum consociare sciant.

Cetera de supero, quae dant Iove, inania dicet,

Quisquis ad Historicos, Astronomosque venit.

Iupiter in Coelis habitat, versatque Ministros,¹⁹³

Satellites nempe suos, quos habet quatuor.

Caeruleasque terit nocte, dieque vias.

Sed nec tantus honor, nec tanta potentia in illo est,

Quanta in Maeoniis versibus esse solet.

Sol primo in Coelo Deus est;¹⁹⁴

In Coelo scilicet planetario; quod docet alterum Carmen: non autem in illo maximo, quod Uranus tenet; sic etiam Mundi nomen, et Coelum illud accipiam.

Deus ille gubernat

Errantesque Globos, aeriasque Plagas;

Et quia Sol, Phoebusque idem est, non alter Olympo

Rector, et aetherea est in regione Deus.¹⁹⁵

Hoc etiam docent Nomina: Latini Solem dixere, quod sit Solus, ait Varro, et Cicero: Graeci φοἴβον, seu purum, ac splendidum; Plato Ἀπόλλωνα cognominatum scribit ἂπο τοῦ ἂει πάλλειν τάς ἀκτίνας a Iactu Radiorum. Sed puto, non esse necesse, ire per Etymologiam omnium Nominum.

Unde Iovi Fulgor, nisi Phoebus Lumina spargat?

Ille Faces Marti, Mercurioque dedit.

Tristis, et obscura est Veneri faciesque, domusque,

Si tegat auricomum Phoebus Apollo Caput.

Ille suos certa moderatur lege Planetas,

Et iubet Empyrias ire, redire Plagas.

Ille Anima est Mundi: Archaeum mihi dicere fas est;

Vivere qui Terrae, Sideribusque dedit.

Ille potest mortale genus super Astra levare:

Ille Hominum vitam perpetuare potest.

Hoc erat in votis, multisque ardebat ab annis

Uranie, et Phoebi sollicitabat opem.

Phoebe Pater! dixit, quando mihi denique Coelum,

Quod video multis te tribuisse, dabis?¹⁹⁶

Patrem adpellat eum, qui magister est: verus autem Uraniae Pater non alius est, quam Uranus.

Tu Veneri, et Marti coelestia templa dedisti,

Nulla tuis illi thura dedere focis.

Lucet in aetherea, quamvis pallentior, Aula,

Qui sua coniugii pignora Falce metit.

Perseus in Coelo est, Cancer, Delphinus, Orion,

Lynx, Aries, Procyon, Hydra, Columba, Lepus.

Cetera non dicam; si dixero, parce dolori!

Dignane sunt illo talia Monstra loco?

Forte tuas arces Animalia bruta merentur,

Non Homines, Aras qui coluere tuas.

Quando ego non colui? quando tua Numina laesi?

Sola mihi Coelum cura, laborque fuit.

Talia saepe suo geminabat verba Magistro:

Virgo! querelarum desine, Phoebus ait;

Et tandem euge animo! nec enim mihi cura recessit

Pristina: non memorem credere mene potes?

Quod tibi nec Vates, nec Sidera dicere possunt,¹⁹⁷

Sermo est de Astrologia iudiciaria, in qua plurimus est Manilius per suum Astronomicon.

Hoc modo faticido pandit ab ore Deus.

Mercurium hoc dicto mittit, qui talia praepes

Perferat ad sumum vota, precesque Patrem,¹⁹⁸

Videliet ad Uranum Uraniae Patrem.

Si Pater admittat, si dent sua vota Planetae,

Octavum in numerum Nata venire potest.¹⁹⁹

Scilicet Planetarum, qui vulgo septem hactenus numerabantur cum Luna Planeta secundario; nam Planetae primarii reipsa sex tantum fuere, et novus est septimus; sed nos hic numerum Planetarum ab Antiquitate hactenus receptum sequimur. In sensu stricto, hodie cum novo Planeta numerantur Planetae primarii septem: secundarii, seu Satellites primariorum decem: quinque scilicet Saturni, quatuor Iovis, et unus Telluris. Venerem Satellite vero, et reali destitutam ostendit Hellius in Appendice Ephemeridum Astron. Vindobonensium ad Annum 1766.

Uranus annuerat: nutum sensere Triones,

Agnovitque suum Machina tota Deum.²⁰⁰

Quod de summo Deorum, Dearumque Rege Virgilius Aeneid. X. Annuit, et totum Nutu tremefecit Olympum: sublimius antea Homerus expressit Ilias. I. prorsus ad rem meam.

Iam prope tempus adest, quo tu super Astra voceris,

Inde tuas vibres, ut vaga Stella, Faces.²⁰¹

Verosimile est, novum Planetam, praeter aliorum Naturam, propria Luce, uti Fixas nitere. Videantur Ephemerides Astron. Vindob. ad Annum 1787. in Appendice.

Aspice, quo Frater Saturnus in orbe vagatur!

Sic ait, et nitidum claudit Apollo diem.

Illa suos oculos, speculatoremque cylindrum

Vertit, et extrema pro statione locat.

Hic ubi Saturni regio finitur, Apollo

Subiicit, Uranie sunt tua Regna, vide!

Finiit, et subito complevit lumine Terram:

Nunquam illo maius lumen in orbe fuit.

Illa igitur Coeli metas, et Sidera signat,

Observatque sui Solis utramque domum.

Quod Coelum, et toto laquearia caerula Olympo?

Quid Stellae, et vaga sint Sidera? nossa iuvat.

Et modo Stellarum lapsus, modo computat ortus,

Unde labor Lunae? quidve Cometa notet?

Circuit Arctophylax, remis propellitur Argo,

Picta per arva tumens volvitur Eridanus.

Indivisa premit Mulier Cythereia Solem;

Sangiuneos Mavors flammeus urget equos.

Cur ego, ait, Domini circum praetoria Phoebi

Non tero iam liquidas fida Ministra vias?

Heu quanti errores! quanta ignorantia versat,

Obnubitque tuum Terra, meumque caput!

Quum mihi promissis habitare licebit in oris,

Quam multa, o Superi! quantave lucra feram.²⁰²

Si, quam Phoebus erat pollicitus, Uranie obtineret Regionem: aut si fingamus Astronomum ex Tellure in hunc novum Planetam translatum; cum Diameter orbitae Uraniae decies octies superet Diametrum orbitae annuae Telluris; cumque orbitae haec Uraniae ambiat totum Systema planetarium: nonnulla consequerentur, quae Astronomi ex Tellure definire nequeunt. Hellius sciendi cupidus, quanam ratione, et proportione ceteri Planetae, eorumque orbitae Systematis nostri planetarii Astronomo in Urania constituto optice adparerent? subductis Calculis, sequentia se reperisse scribit: I. Solis Diametrum ex Urania spectatam non maiorem adparere, quam sub angulo 1 Minuti, et 40 Secund.; cum tamen eadem Diameter ex Tellure (dum Soli proxima est) sub angulo 32 Minut. et 38 Sec. spectetur. Iam vel inde colligitur, quam debili luca Planeta Uranie a Sole collustretur. Ea certe non sufficit, ut Uraniam nobis Terricolis sub exigua Diametro 3 circiter Sec. adparentem, sub ea intensione Lucis, qua videtur, visibilis reddatur; adeoque maxime verosimile est: Uraniam Luce, non a Sole accepta, sed propria gaudere. II. Tellurem nostram ex Urania spectatam non maiorem videri, quam sub angulo: Secundi Circuli, adeoque spectata simul debilitate Lucis, Tellurem ex URania libero oculo vix visibilem fore; pari modo Venerem, quae et remotior ab Urania, et Diametro paulo minore Telluris praedita est, fore invisibilem. Mercurium multo magis futurum invisibilem tum ratione distantiae maioris ab Urania, quam sit distantia Telluris, tum ob Diametrum 3∫5 minorem Diametro Telluris: Martem denique (et si is in Coniunctione inferiore vicinior fiat Uraniae, quam Tellus) ob Diametrum tamen 2∫5 minorem Diametro Telluris, pariter non videndum fore ex Urania. Supersunt ergo Iupiter, et Saturnus, quorum prior, dum maxime vicinus sit Uraniae, sub angulo 15 Secund. posterior autem sub angulo 20 Sec. paulo minore, quam ex Tellure, visibiles forent; sed hae causae invisibilitatis spectant tantum vim, et aciem oculorum, quibus nos Terricolae praediti sumus. Quid si oculi Incolarum Uraniae iis gaudent proprietatibus, ut obiecta centies et auctiora, et lucidiora exhibeant? tum certe non solum Planetae, sed et Satellites Iovis, et cumprimis Saturni distincte videri poterunt. III. Diametri orbitarum Planetarum ( si illi in media Distantia accipiantur) ex Urania sub sequientibus angulis spectarentur. Diameter orbitae Mercurii sub angulo 2 Grad. 20 Min. Veneris 4 Grad. 22 Min. Telluris 6 Grad. Martis 9 Grad. 10 Min. Iovis 30 Grad. 38 Min. Saturni 53 Grad. 20 Min. Cel. Bodius in suo opusculo, von dem neu entdeckten Planeten hanc quoque causam invisibilitatis Planetarum Mercurii, Veneris, Telluris, et Martis ex Urania spectatorum addit, quod in suis maximis digressionibus a Sole ob Solis vicinitatem per Radios Solis invisibiles reddantur, eo, quod Mercurius a Sole digrediatur solum 1 Grad. Venus 2 Grad. Terra 3 Grad. Mars 5 Grad. circiter; at haec invisibilitatis causa, quae tantum in nostra Tellure locum habet, in Urania ratione caret, quia Lux Solis sub Diametro 1 Min. et 40 Secund. adparentis, admodum debilis, Lucem Planetarum ex Urania sub maioribus angulis, quam illis, quos supra vidimus, spectarentur. Emolumenta autem praecipua, quae Uranie in novo Planeta residens consequeretur, haec potissimum forent. I. Cometarum Vias, Motus, Figuras, Reditus, Proprietates, Naturas in tanta eorum vicinitate, multo certius, quam ex Parnasso terrestri liceret definire, determinare, describere. Imo Cometarum Numerum, hactenus cognitorum, posset in Catalogo augere Cometis illis, qui ex Tellure, seu propter nimiam Distantiam, seu propter diurnos Solis Radios sunt invisibiles. II. Cum Diameter orbitae novi Planetae Diametrum orbitae Telluris Motus annui superet octies decies, ex hoc novo Planeta Parallaxis Solis respectu Fixarum, hoc est, Distantia Solis a fixis, saltem a Sirio, qui nostro Soli proximus putatur, facilius definiretur: in quam Astronomi per Diametrum orbitae annuae Telluris conatu adhuc omnino frustraneo inquisierunt. – Haec Emolumenta consequeretur Uranie, si eius organum Visus simile nostro supponamus; quid si autem illud sit longe perfectius? – Quid si oculi Incolarum Uraniae simili gaudeant vi, et acie (tum causa organi visus, tum causa lucis proportionatae, tum causa Atmosphaerae etc.) obiecta remotissima repraesentandi, quam habent Tubi Herscheliani primae saltem Inventionis? Quaenam autem Emolumenta Astronomica consequeretur Astronomus eiusmodi oculis instructus in Urania Planeta Stationem habens? haec Astronomis cogitanda, et meditanda relinquo.

Quid Solium immensum, et stellata Palatia Mundi?

Et quae sint Terris abdita Iura? scient.

Unde Cometarum Motus, Vis, Orbita, Turbae?

Quid Coma sit? Reditus Tempora quanta? scient.

Quod Spatium Solem, et sublimia separet Astra,

Quanta Parallaxis sit tua Phoebe? dabo.

Sic illa ad superos suspirat abire Penates,

Nullaque prae Coelo non onerosa mora est.

Parva mora est mea Musa! venit Cyllenius: ille

Iam venit, et Phoebo talia verba refert:

Uranus Uraniam coelestia scandere Regna

Iussit, et aeterni sumere Iura Throni.²⁰³

Hellius, qui Regna coelestia multo propius, quam ego, inspexit, imo quae ille incolit, ego duntaxat eminus aspicio, haec fuisse verba Mercurii ad Phoebum, seu Apollinem testis est, quae ego fideliter reddi; Audi:

Uranus Uraniam coelestia sumere Sceptra

Iussit, et aethereum scandere Iura Thronum.

Iussit, et aethereum Munus habere novum. (1)

Iussit, et aethereum Corpus adire vagum. (2)

Iussit, et aethereum Voce notare Locum. (3)

Iussit, et aethereum Lege movere Globum. (4)

Iussit, et aethereum Luce beare Polum. (5)

Iussit, et aethereum conciliare Sonum. (6)

Iussit, et aethereum Pace tenere Forum. (7)

Iussit, et aethereum condecorare Chorum. (8)

Iubet nempe Uranus, Filiam suam Uraniam, Astronomiae in Monte Parnasso deditam inter Deos, Deasque planetarias referri, eique (1) Thronum, et novum Munus coeleste tradi; vult etiam (2), ut Corpus, seu Planetam novum adeat, eumque (3) suo Nomine Uranie insigniat; Lege (4) Kepleriana, et Neutoniana, omnibus Planetis communi, suis novum Planetam in motibus contineat. Luce (5) verosimiliter propria partem supremam Systematis planetarii collustret. Musicam (6) Planetarum, seu Harmoniam a Pythagora, Platone, Cicerone, Keplero, et recentioribus Astronomis agnitam, et demonstratam compleat: uti reipsa complet, cum distantia eius a Sole sit ad distantiam Saturni a Sole ut 2. : 1. seu dupla, quae ratio Soni est, qui in Musica voactur Octava, seu Diapason. Vult (7) ut perturbationes Planetarum, ex Legibus Attractionis ortas, suo corpore, et motu regulares, et pacificas reddat; denique vult (8) ut Chorum planetarium Dotibus suis, castae Virgini propriis condecoret etc. Ita Hellius.

Paucis valde multa hic dicta sunt. Unum porro continuare est mihi multo iucundissimum. Non est vana Veterum sententia: Musicam quamdam, seu Harmoniam, et Concentum esse inter Planetas, ac inde Musicam ad Terras descendisse, priusque, quam inter Homines Rhythmus, ac Poesis obtinuit, fuisse. Pythagoras, atque eum secuti (ait Quintil. Lib. I. Cap. 8.) acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverunt: Mundum ipsum ea ratione esse compositum, quem postea Lyra sit imitata. „Quid hic (inquit Scipio apud Ciceronem in suo somnio) et quis est, qui complet aures meas tantus, et tam dulcis sonus? hic est (respondet Africanus) qui intervallis coniunctus imparibus, sed tamen pro rata portione disctinctis, impulsu, et motu ipsorum orbium conficitur, qui acuta cum gravibus temperans varios aequaliter Concentus efficit. Nec enim silentio tanti motus incitari possunt, et Natura fert, ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent etc.” Ideo Plato in Republica sua (Lib. X.) cum de Sphaerarum coelestium volubilitate tractaret, singulas ait Sirenes singulis orbibus insidere, docetque Sphaerarum motu Cantum Numinibus exhiberi. Est autem Siren apud Graecos Dea canens, quas alio nomine Musas, sine Camoenas, Canenas a canendo dicimus; ita Macrobius. – Theologi quoque novem Musas octo Sphaerarum Musicos Cantus, et unam pro Concentu, qui consit ex omnibus, esse voluere. Unde Hesiodus in Theogonia sua Octavam Musam Uraniam vocat, quia post septem vagas Sphaera stellifera superposita est. Dux, et Princeps orbium est Sol, ut ipse Cicero refert, et Moderator Luminum reliquorum, Mens Mundi, et Temperatio. Nostri Astronomi de hoc Musico Planetarum Concentu non dubitant; ego, quod Uranie, seu novus Planeta perfecte compleat illam Harmoniam coelestem, prorsus certum habeo.

Vertitur interea Coelum: Sol Signa peregit

Annua, Concilium poscit, et Astra vocat.

Convenere citi, quotquot potuere, Planetae;

Defuit ex illo Terra vocata Choro.²⁰⁴

Non est sine causis peculiaribus, quod Tellus ad hoc Concilium invitata, et illo etiam iure, quod aliis Planetis convenit, instructa non comparuerit; sed haec relinquuntur cogitantibus.

Hic Sol URaniam decernit ad Astra ferendam,

Et Regio, quae sit circumeunda, docet.

Rara Planetarum Coniunctio! mira Voluntas!

Cui similis (dicant Secula) nulla fuit.

Adsensere suo praesentia Sidera Phoebo;

Una est Saturni vox inimica: vetat.

Nempe mihi summum modo Femina tollat honorem?

Grandaevumque habeat sub pede Virgo Caput.²⁰⁵

Saturnus inter Planetas, ut notum est, in Systemate planetario, supremum hucusque locum obtinebat; nunc si Femina Viro (esti Soror sit) praeferatur, quae suo ambitu grandaevum coerceat, et continuo quasi calco premat, dignitatem, honoremque suum perdi dolet, et indignatur.

Frustra igitur Comites, et frustra sit Annulus ille,

Quem mihi, non aliis Solque, Paterque dedit?²⁰⁶

Significat ea de causa se quinque Satellitibus esse stipatum, et mirabili illo Annulo, qui nulli Planetarum est concessus, per speciale privilegium ornatum, ut extremas Systematis planetarii Regiones non tantum eum dignitate possideat, sed etiam viribus, et potentia contra incursus Hostium (Cometarum scilicet) tueatur. Quid hic, et ultra Virgo sola, et imbecillis?

Heu quantas dabit illa vices, parietque tumultus?²⁰⁷

Ingentes nimirum Turbas dabit in Coelo formosa Virgo, si in extimis Planetarum Regionibus sola constituatur, et Procis innumeris sub variis Cometarum Formis ultra nostrum Systema vagantibus exponatur. Verendum est, ne Cometae Virginis elegantia incitati non solum Uraniam imbecillem ambiant, impetantque, sed in Coelum etiam planetarium maiori numero incurrant: meminisset Phoebus, quanta iam mala Cometae fecerint? Nonnulli enim eo audaciae sunt progressi, ut contemtis nostri viribus, Regiones Planetarum incursaverint, et ad intimam Solis Regiam, propriumque Cubile pertingere conati sint etc. Hic est Campus, in quo possunt Poetae, Astronomiae gnari, suis Cogitationibus exspatiari.

Inquit; et est aliquis, qui sua damna velit?

Inde Satellitium, quo cingitur, urget in iras,

Sollicitatque Iovem; sidereosque Deos.

Nulla fuit tot turbatio maior Olympo,

Saepe licet Bellum Sidera laesa gerant.

Ecce autem Interpres Divum, de Monte bicorni

Uraniam laetus Sidera ad alta vocat.

Atque ubi Saturni magnus concluditur Orbis,

Hic illi certum nunciat esse Locum.

Quidquid erat mortale, Deus Caducifer arcet,

Optima pars tantum restiti: illa Dea est.

Sextantem in Terris, tua munera Phoebe, reliquit,

Quo nihil in Terris charius esse potest.²⁰⁸

Instrumento Astronomico, partem sextam Circuli complectente, quod Sextantem dicunt Astronomi, olim Apollo donavit Uraniam in Parnasso coelestia dimetientem. Hunc subinde Phoebus (Urano sic iubente) inter Astra retulit, Mortalibusque incognitus fuit usque ad tempora Cel. Hevelii Astronomi Dantiscani, a quo circa Annum 1670, dum Catalogum Fixarum conderet, primum inter Leonem, et Hydram repertus, et observatus, atque subinde aeri inter ceteras Constellationes incisus cum Astronomis sub nomine Sextans Uraniae, communicatus est.

Hunc tamen ante suis fulgentem vidimus Astris,

Quam potuit faciem prodere Diva suam.

Dixit: Io! plausumque dedit Parnassia Turba,

Felix Uranie! perge! capesse Polum!

Utque facit Phoebus, Coelum, Pindumque tuere;

Musa colat Terras, Sidera Diva regat.²⁰⁹

Uranie dum Coelos adscendit, Musarum Chorum, et Parnasum nequaquam deseruit. In Coleo est Planeta, in Parnasso Musa: talia exempla sunt multa in Historia Deorum; ita Phoebus ipse in Parnasso est Apollo, in Coelo Sol. – Diana in Coelo Luna; in Tellure Montium Custos, Nemorumque Virgo, ut canit Horatius Lib. III. quin eadem Dea dicitur Hecate, seu Proserpina apud Inferos iuxta illud Demsteri: Terret, lustrat, agit: Proserpina, Luna, Diana: Ima, Suprema, Feras: Sceptro, Fulgore, Sagittas; et ita de aliis Diis, Deabusque Coelum, Terram, et Eerbum incolentibus Mythologia docet.

Virga viam pandit, nubes talaria vincunt:

Illa sibi Numen sentit inesse, volat.

Phoebus ei vires tribuit, traxitque volentem,

Aethra suis humeris, remigioque iuvat.

Quid memorem laetos toto super axe triumphos?

Accendit radios Phoebus ubique suos.

In Choreas, gyrosque novos abiere Planetae,

Non mansere suo Sidera fixa loco.

Insolitam spargunt coelestia Corpora lucem,

Laetanturque suas purius ire faces.

Accelerant Gemini, Pollux cum Castore Fratres,

Vicinaeque suae candida Vota ferunt.²¹⁰

Novus iste Planeta ab Herschelio detectus est prope Constellationem Geminorum, et quidem inter pedes eorum, et Cornua Tauri, ubi die 13. et sequentibus Martii 1781 versabatur.

Andromede, nisi vincta foret, sua gaudia ferret,

Basia, et amplexum laeta, frequensque daret.

Aestuat Alcides conspecta Virgine; at illa:

Non Iole, non sum Deianira, refert.²¹¹

Anachronismum ille mihi obiiciat, qui dicere audet, se nosse certam Mythologiae seriem, consensum, et Rerum omnium in ea narratarum Chronologiam. Mythologia nec sibi constat, nec semper cohaeret. Ideo ego Historiam institui dare Poeticam.

Sed dolet, et multas surgit Saturnus in iras,

Germanaeque parat tristia Bellae suae.

Saturni mores, mentemque, animumque superbum,

Invidia, et feritas, barbariesque tenet.

Arma Satellitibus, nunquam tractata, ministrat,

Saevit, et in pugnam Curia tota fremit.

Sidera, si possent concurrere, cuncta iuberet,

Armaretque duos in fera Bella Polos.

Frustra petit rigidi fatalia spicula Martis:

Iupiter oranti tela trifulca negat.

Sed satis ad Bellum Saturnia Turba gerendum est;

Arma, animos, vires, Duxque, Cohorsque gerit.

Quid faciat Virgo? quas se convertat in oras?

Hostem habet in solis sola relicta plagis.

Optat in extremos fugitiva facessere Coelos,

Quamlibet extremis sit Draco, et Ursa Polis.

In cursu, latebrisque Salus: curritque, latetque,

Et cohibet radios victa timore suos.

Credibile est, texisse caput ferrugine tristi,

Utque Hyadum mos est, immaduisse genis.

Saepe illam Oebalii, fidissima Sidera, Fratres,

Saepe suis facibus Libra, Caperque tegunt.

Explicat Erigone stellis pendentibus alas,

Herculeus flammas spargit ab ore Leo.

Opposuit Taurus sua cornua, spicula Chiron,

Et quae sidereus brachia Cancer habet.

Maxima candenti fiducia restat in Orbe,

Hic latet, et latebras plurima Stella facit.²¹²

Astronomi nominant Viam Lacteam, de qua Manilius Astronomicon Lib. I.

--- Lacteus Orbis

Dicitur, et Nomen Caussa descendit ab ipsa.

An maior densa Stellarum turba Corona

Contexit Flammas, et crasso Lumine candet,

Et Fulgore nitet collato clarior orbis?

Hanc unam a Stellis potuit sperare Salutem,

Fixa putabatur Stella, Planeta fuit.²¹³

Semper erat Planeta, sed quia motus eius valde lentus est, et lucem habet Fixis similem; magnitudine autem ea est, quas Stellas sextae, vel septimae Classis non excedit, putabatur Fixa.

Quis tandem e latebris extremi a margine Coeli

Protrahet? aut quando se Senis ira dabit?

Sextantem Uraniae non uno Sidere clarum

Terrigenae in Coelis, Coelicolaeque vident.

At vetus Uranie superetne, vel occubet umbris?

Res est Astronomis abdita, scire nefas.

Scire nefas, an Dii, vel Secula plura domare

Falcigeri possint ferrea corda Senis?

Sed domita est tandem feritas annosa, licetque

Uraniae curus liberiore frui.

Quam neque Dii poterant, neque tot iam Secula pacem,

Et Lucem Uraniae reddidit Herschelius.²¹⁴

Guilielmus Herschelius, Patria Hannoveranus, primum Miles, deinde Musicus, cum in Anglia novae occupationis causa Telescopiis Newtonianis conficiendis operam daret, Rem et patientia, et dexteritate eo perduxit, ut Spem suam superaret. Cum enim antea ex Officinis vix unquam Instrumentum prodiret, quod obiecta ultra 400 amplificaret, ille ultra progressus eiusmodi Telescopia composuit, quae 1000 et 2000 augerent. In Transactionibus Philos, Angl. ad Annum 1782. mentio sit de Augmento 6000, cuius Calculum pro Telescopio Newtoniano septem pedum subiicit. Incredibilem hanc perfectionem iam modo ad gradum multo maiorem perduxit; ut enim in Transactionibus novissimis legitur, confecit Tubos, qui deices, aut duodecies millies augerent obiecta coelestia. Iam nunc ab Herschelio supra trecentas Stellas nebulosas novas, telescopicas autem supra quatuor millia per alios Tubos fere invisibiles detectas habemus, et quod stupendum, Stellas primae, secundae, et tertiae magnitudinis, quae simplices per Tubos ordinarios adparent, ille suis Tubis has e duabus, tribusve Fixis optice compositas conspicit.

Ille dedit nobis oculos; et Sidera quo sint

Astronomis iam nunc proximiora, facit.

Is quoque, quae quondam perierunt, Astra reducet,

Et nova, quae nunquam visa fuere, dabit.

Fallor, an excubias nacta est? fortasse Satelles

Errat, et excubias unus et alter agit.²¹⁵

De duobus eius Satellitibus (Eunuchus eb Urano Patre, vel Phoebo Magistro datos Virgini Uraniae, aut sponte assumtos dicet aliquis) ab Herschelio detectis Famam fecerunt Ephemerides politicae. An autem sunt reapse Satellites Uraniae?

Invideatne aliis? vel bella timendo laboret?

Forte etiam propria luce nitere potest. –

Nomen adhuc deerat; sed Nomen prodidit idem,

Qui dedit Uraniae lucida regna Deus.

Regia Solis habet Fastos Hominumque, Deumque;

Regia mortali non adeunda pede.

Nosco novam, veteremque Deam, Nomenque recordor;

Aut hoc, aut nullum Nomen habere cupit.

Hellius hoc Nomen de Coelo accepit,²¹⁶

Postquam deposita Cometae idea, quae plus Anno Astronomos, Geometrasque vexabat, Sidus hoc novum agnitum est, et pro vero Planeta declaratum, de apto etiam Nomine, e Signo huic Planetae tribuendo cogitatum est. – Herschelius, beneficiorum a Rege Angliae acceptorum memor, et quod Sidus hoc in Angliae Urbecula Bathe, seu Aquis Solis ab ipso detectum sit, Planetam adpellavit Sidus Georgium. Gallorum alii cum Cel. de la Lande Nomen ei tribuunt Herschel, Inventoris scilicet; alii cum Cel. Poinsinet Cybele; Sueciae Astronomus Cel. Prosperin dici vult Neptunum; Cel. Bodius Borussiae Astronomus Uranum; Hellius Uraniam. Vide Litem Astronomorum de Nomine in Appendice Ephemer. Astron. Vindobon. ad Annum 1787. Ego Litem non ingredior, certum enim est mihi, Planetam novum esse Uraniam, id est Coelestem; ideo nunquam compellabitur a me alio nomine. Ceterum Argumneta Hellii sola Authpritas (si ea inter Astronomos Locum habere posset) opprimere, non autem Ratio evertere poterit. Quodam autem Nomen ex recensitis reipsa apud posteros consecuturus est Novus Planeta? Usus communis aut omnium, aut potiorum Astronomorum, imo et Poetarum, atque Pictorum definiet.

et illam

Historiae Signo conveniente notat.²¹⁷

Notum est, omnibus Planetis suum esse Signum, quod seu Characterem, seu Hieroglyphum, seu alio Titulo Latino, aut Graeco dicas, idem est. Iam etiam novus Planeta Signo quodam astronomico notandus erat. Signum apud Gallos, quod in suis Ephem. Astron. Connoissance des Tems produxerunt, est litera H, cui inferne Circellus appenditur; prima scilicet litera Nominis Herschel cum Circello, Signo ceteris Planetis communi. Hieroglyphon a Cel. Bode in suis Ephem. Astron. adoptatum, est Signum Martis situ erecto, et puncto, quasi centro Circuli notatum. Hellius optime, ex Natura, et Historia, Fatisque novi huius Sideris, et Nomini Uranie ab ipso tributo convenientissimum proponit in suis Ephem. Astron. ad Annum 1787 Circellum Stella signatum, et significat: hic Astrum, quod modo compertum est, et esse Planetam, et fuisse aliquando inter Stellas fixas, a Flamsteedio scilicet, et Mayero numeratum. Nota Stellae hoc etiam Nomine novo Planetae congruit, quod putetur suo lumine proprio lucere, estque praeterea Stella Signum Uraniae Musae proprium, quae Stella in fronte, aut pectore signata est, et paludamento Stellis ornato, menu Sphaeram coelestem, id est stelliferam gestans pingitur. Cel Bodii Signum est sine causa, et significatione astronomica. Chemici ad sua Metalla, quae olim septem habuerunt, hoc autem Seculo circa Annum 1750 octavum etiam Platinam dictum, repererunt, designanda, Characteres acceperunt ab Astronomis, et sicut isti Solem, Lunam, aliosque Planetas sua Metalla notaverunt. Cel. Bode Koehleri Chemici excogitatum Signum pro Platina, ad novum Planetam, quem URanum adpellat, transtulit; quod tamen Signum ne Platinae quidem convenire noscitur: videtur enim existimare Koehlerus Platinam esse Metallum ex Auro, et Ferro conflatum; cum tamen Platina disctinctum sit omnino a ceteris omnibus Metallum: Hellius longe optime octavum, et novum Metallum Platinam notandum proponit Uraniae octavi, et novi Planetae proprietatibus cum Platina congruis, et analogis; uti legere est in Appendice Ephemeridum Astronom. Vindobonensium ad Annum 1787.

Aptius hoc Signo nihil est, nil certius illo

Nomine: nil ista verius Historia.

Iam salve Uranie! et si te mortalia tangunt

Vota, mihi posthac, Astronomisque fave!

II. ELEGIA EPIDICTICA
quod Urania sit primogenita Urani Filia seu Astronomia primo Homini coaeva²¹⁸

Liceat mihi hic cum Seneca Tragico enimum expandere:

O! quam juvabat, (quo nihil majus Parens

Natura genuit, Operis immensi Artifex)

Coelum intueri, Solis et currus sacros

Mundique Motus, Solis alternas vices,

Orbemque Phoebes, Astra quem cingunt vaga,

Lateque fulgens aetheris magni decus!

Urane! qui Terram, et Mundum complecteris omnem,

Imperioque regis Sidera cuncta tuo!

Te nihil est maius, nihil est antiquius; in te

Sunt ea, quae de te scire Poeta cupit.

Huc ades! et primo quae sit tibi prodita Partu

Proles? in plenam fer Pater alme diem.

Haec fuerant mea Vota, novum dum canto Planetam,

Et struo dilectae Virginis Historiam.

Uranus expandit faciem, vocemque per auras

Edidit: Uranie Filia Prima fuit.

Vidimus Uraniam Coelo prodire sereno,

Moseosque mihi significare libros.²¹⁹

Hoc ex indicio intellexit Poeta, Libros Mosis esse meditatius legendos. Mosem Astronomiae peritissimum multis laudibus extollit Philo in Libro de vita eius, aliique, uti Clemens Alexandrinus etc. Imo ipsa etiam sacra Scriptura Actor. VII. testatur eum, omni Aegyptiorum sapientia eruditum fuisse; erant autem Aegyptii Astronomia, quam ab Abrahamo acceperunt, instructi, beneque periti. De Abrahamo Patriarcha, et Astronomo ira narrat Flavius Iosephus in Historia Antiquitatum Iudaiearum Cap. VIII. – „Fame deun Chananaeam terram invadente, Abrahamus audita Aegypti ubertate proficisci illuc decrevit, tum ut copiis eorum frueretur, tum ut sententiam Sacerdotum de divinitate cognosceret, aut secuturus illorum opinionem, si modo melior esset, aut ipse rectiora eius commonstraturus. – Rex territus (ob Saram Abrahamo ablatam) primum sciscitur, quaenam sit? quisve eius comes? cognita dein rei veritate, affinitatem contrahere, non iniuriam inferre voluisse: donatoque (Abrahamo) magna pecunia potestatem fecit, congrediendi cum praestantissimo quoque Aegyptiorum, ac doctissimo; quo factum est, ut virtutis nomine in maximam existimationem veniret; nam cum ea gens in dicersos ritus, et opiniones scinderetur, et per mutuum comtemptum, atque insectationem insensis inter se animis agerent, collisos inter se de Relligione sermones, et a se ipsis confutatos, vanissimos esse, nihilque prorsus veritatis habere declaravit (communicando scilicet illis Historiam chronologicam, et Adamo revelatum cultum Dei; ab hoc porro ad se usque continua serie productum.) Ob has dissertationes (prosequitur Iosephus Flavius) in pretio habitus, ut qui magnam tam intelligendi, quam eloquendi, docendique facultatem prae se ferret, et numerorum scientiam, et siderum benigne illis communicavit. Nam ante Abrahami ad se adventum Aegyptii rudes erant huiusmodi disciplinarum, quae a Chaldaeis ad Aegyptos profectae, hinc ad Graecos tandem pervenerunt.

Hos ego confestim refero, primumque videre

Nunc videor, Mentem quod latet ante meam.

Seu fuit Uranie, seu Sol, sive Uranus ipse,

Qui mihi dat Lucem; Lux ea suma fuit.

Illa Libro adfulsit; tenebras inde illa removit,

Illae meae Menti sensum, oculosque dedit.

Principium in Genesi facio, relegoque quod ante

Saepe: sed in tanta nunquam ego Luce lego.

Primus Homo, exclamo! dictu mirabile; certe

Et primus fuit, et maximus Astronomus.²²⁰

Adamum primum hominem, ducem, et patrem nostri generis, fuisse primum Astronomum, ita mihi manifestum, ac certum est, ut censeam me dubitare non posse sine scelere. Potuitne non identidem oculos in coelum tollere mirabili varietate disctinctum, et sideribus exornatum? imo nonne debuit obtemperare naturae non tam invitanti ad spectaculum, quam violente cogenti Hominem sanissima mente, sensibusque perfectissimis, et sapientia incredibili divinitus imbutum? Dixit autem Deus (Gen. I. a v. 14.) fiant Luminaria in firmamento Coeli, et dividant diem ac noctem, et sint in signa et tempora, et dies, et annos. – Fecitque Deus duo Luminaria magna; Luminare maius, ut praeesset dici, et Luminare minus, ut praeesset nocti; et Stellas, et posuit eas in firmamento Coeli, ut lucerent super terram, et praeessent dici ac nocti, ut dividerent lucem ac tenebras. Unde arguo: Astronomiam primo homini esse coaevam. Confirmat argumentum natura Mentis nostrae, et figura Corporis humani, de qua sic Ovidius Lib. I. Met.

Pronaque cum spectent animalia cetera terram,

Os homini sublime dedit, Coelumque tueri

Iussit, et erectos ad Sidera tollere vultus.

Vidit Adam Coeli Sidera, observavit Solem, et Lunam, adornavit Cursum, numeravit Reditus, distinxit Tempora, definivit Menses, et Annos, Artemque suam, et observationes Filiis, Nepotibusque tradidit. - Profecto nisi dicamus, firmumque teneamus ab ipso Adamo statutos, fixosque fuisse Menses, et Annos, certamque Chronotaxim Posteris traditam, non potuit Moses enumerare Annos Adami, ceterorumque Patriarcharum serie continua a primo illo Genitore descendentium. - Ait autem Moses Gen. V. Vixit Adam 130 Annis, et genuit filium ad imaginem et similitudinem suam, vocavitque nomen eius Seth. – (Fuerunt autem iam ante Seth Adamo natae proles plures, uti Cain, Abel etc.) et facti sunt dies Adam, postquam genuit Seth, 800 Anni, genuitque filios et filias. Et factum est omne tempus, quod vixit Adam, Anni 930. et mortuus est. Atque ita porro loquendo prosequitur Genealogiam Hominum primorum, continuatque Chronologiam Patriarcharum usque ad Noemum, et dein Abrahamum, usque, atque Isaacum, et Iaobum. – Quis autem numeravit hos vitae Adami Annos? quis inquam, nisi ille idem; cum nemo ante illum fuerit, qui Mensuram Menis, et Anni: quae certe non aliunde, quam ex Revolutione Solis, et Lunae potuuit existere. Cum igitur Mensuram Annorum suorum confecerit ex Motu Solis, et Lunae, hunc necessario observare debuit, et revolutiones horum siderum determinare: quod est certe laboris summe astronomici. Nam hodie quoque id agunt sumi Astronomi, ut Solis, et Lunae, et ceterorum Planetarum Motum accurate observent, et Circuitus horum Corporum coelestium summa cum praecisione determinent. Manifestum ergo est, Adamum necessario fuisse primum Astronomum.

Adamum autem non solum fuisse primum, sed et maximum Astronomum, inde conficitur, quod cum vixerit annos 930, necessario observare, et scire debuerit, I. Annos Intercalares, quos nos bissextos adpellamus; scilicet post singulos tres Annos dierum 365 addendam quarto quovis Anno diem unam, quartumque quemvis Annum fieri debere dierum 365 eo modo, quo Iulius Caesar reformavit suum Calendarium, quod nunc Iulianum dicimus; nam in annis 930 reperiuntur dies intercalares 232, quos Adamus in motu Solis necessario videre debuit. – II. Adamus iam scire debuit Cyclum Lunarem 19 annorum, seu Saros, quibus Eclipses Solis, quas Adamus vidit, et et Lunae eaedem, et eodem modo ad eandem diem Anni redeunt: quia huiusmodi Cycli, seu Sari in Annis Vitae Adami 930 continentur 49, quibus quadragies novies Adamus vidit easdem Eclipses Solis, et Lunae redire ad eandem Diem Anni. – III. Adamus scire, et observare debuit adparentem illum Motum Universi Coeli Stellati ab Occidente in Orientem respectu Puncti Aequinoctialis, quem Motum nos Praecessionem Aequinoctiorum dicimus; quia hic Motus adparens intra 72 Annos conficit Spatium unius Gradus, igitur intra annos 930, quos Adamus vixit, confecit Spatium 13 Graduum, quibus Puncta Aequinoctialia recesserunt, quod Spatium Motus Adamus in Coelo (causa Aequinoctiorum) videre debuit. – IV. Planetarum Revolutiones relate ad Stellas Fixas, Adamus etiam necessario scire debuit. - Sic, quia Saturnus cursum suum intra 30 circiter annos absoluit; Adamus intra 930 vitae suae annos Saturnum 31es ad eandem Stellam rediisse videre debuit. - Iovem, cuius revolutio est fere annorum 12, videre debuit 77es rediisse ad eandem Stellam. - Martem, cuius Revolutio est fere 2 annorum, videre debuit 465es cum eadem Stella coniunctum, et sic de ceteris Astronomiae Phaenomenis, et Elementis, quae Adamus annis 930 vivendo, et Coelum observando ignorare prorsus non potuit.

Neque tibi hic in mentem veniat dicere cum Authore Libri Horus dicti; Annos hos Vitae Adami, et ceterorum Patriarcharum, qui numerum 600, 700, 800, et 900 annorum superant, quos Moses in sua Genesi enumerat, fuisse tantum totidem Menses Lunares, neutiquam autem Annos Solares, proinde Adamum vixisse tantum annos Solares 77 cum 6 Mensibus, non vero annos solares 930. - Id si afferas, admittere cogeris: primos Patriarchas Proles genuisse, dum aetatem infantilem duorum, trium etc. annorum solarium vivebant; imo, quia hae Proles, quibus Successio in Patriarchatu collata erat, non omnes erant primogenitae (ut patet in Cain, et Abel Filiis Adami, genitis ante Sethum) consequeretur, Patriarchas proles genuisse, dum ipsi aetatem vix unius, aut alterius Mensis attigissent. - Evolve Genesim, et Capite XI. Versu 24 leges: Vixit autem Nachor 29 annis, et genuit Thare. Si hi Anni sunt Menses Lunares, Nachor fuit annorum solarium 2 et 5 Mensium Infans, dum Thare ganuit: sic Sale, Phaleg, Sarug fuissent Infantes 2 annorum solarium, et 6 Mensium. – Quanta haec foret insania id asserere? et tamen ex huiusmodi stultitiis consarcinatus est totus Liber, Horus dictus, de cuius Authore paulo post.

Iuverit hic in mentem revocare illa, quae Iosephus Flavius in sua Historia Antiquitatum Iudaiearum de longa hac Patriarcharum aetate scribit Cap. 3. ubi sic ait: „Nec est, cur aliquis praesentem vitam, annorumque eius paucitatem cum Priscorum rebus conferendo fidem nobis abroget, aut quia nunc eam non peraeque prorogari videt, coniecturam hinc de eorum Longaevitate faciat. Illi enim Deo chari cum essent, ipsiusque recens etiam tum opificium, et commodiore victu ad diuturnitatem uterentur, merito per tam multos annos vivebant. – Praeterea tum propter studium Virtutis, tum propter utilitatem inventarum Artium, ut Astronomiae, ac Geometriae, Deus illis prolixiorem largitus est vitam, quarum certitudinem adsequi non poterant, si minus 600 annis vixissent; ex tot enim magnus annus constat.” De hoc magno Anno sexcentorum annorum solarium consule Astronomiam Cel. de la Lande Tom. I. pag. 612. Editionis primae.

„Attestatur autem mihi omnes, qui graecas, barbaricasque Antiquitates litteris prodiderunt. Namque et Manetho Aegypticarum Rerum Scriptor, et Berosus Chaldaicarum, adhaec Mochus, Hefiiaeus, Hieronymus Aegyptius, qui Phoenicum Res prosecuti sunt, nobiscum consonant. Hesiodus quoque cum Hecataeo, Hellanicus, et Acusilaus, Ephorus, et Nicolaus narrant, Priscos illos ad mille annos vitam produxisse.” En! quot testes a Iosepho Flavio citati, contra Authorem Hori afferentem, Annos, quos in Genesi legimus, esse tantum totidem Menses Lunares!

Illa quoque hic praetereunda non est Chronotaxis manifeste demonstrans:Adamum necessario fuisse primum et maximum Astronomum, quam Moses enarrat Gen. VII. et VIII. de Annis, Mensibus, et Mensium Diebus Diluvii Noemitici, quod contigit anno post obitum Adami 726; quos Annos, Menses, et Dies certe nemo alius scire, et adnotare poterat, nisi ille idem Noemus, qui tamquam secundus Adam post Diluvium adnotavit, et Posteris tradidit. – Lege Textum 11 et 12 Cap. VII. itemque Capitis VIII. v. 3. 4. 6. ac omnes alios a Versu 13 ad finem Capitis; lege, computa, et confer Data illa Calendarii Noemitici cum hodierno Calendario Iudaeorum; quod certe sua accuratione non caret; confer, aio, et olstupesce accurationem enumerationis Annorum, Mensium, et Dierum Mensium, quae iam tempore Noemi, id est, Annis post Mortem Adami 700 habebatur, Noemo a Posteris Adami tradita, et a Noemo conservata, suisque Filiis, et Nepotibus communicata; etaude negare: Adamum fuisse primum et maximum Astronomum! a quo inchoata Astronomia, et Filiis suis, Nepotibusque (illis nempe, qui Nomine Patriarcharum veniunt) tradita, atque ab ipsis magis perfecta, continuata ad Abrahamum usque per Annos 2000 perducta est; quia certum est, Patriarchas omnes, quos Moses in sua Genesi recenset, fuisse omnino Astronomos excellentissimos, et Arithmeticae, atque Geometriae peritissimos, ut supra ex Iosepho Flavio vidimus. Utinam observationes hae Astronomicae, et Res Mathematicae, atque cetera inventa horum Patriarcharum, ab Abrahamo Sacerdotibus Aegyptiis in Manuscriptis tradita, non interiissent, et ad nos usque pervenissent, atque a Mose, qui haec ab Aegyptiis habuit, perinde, ut Genesis, descripta, vulgataque fuissent!

Quiquis est ille; qui haec, et talia legit, et expendit; non potest non detestari, Insaniamne dicam, an Inpietatem Autoris Libri, cui nomen Horus, sermone Teutonico consarcinati, et vulgati: Autorem nomino Christianum Ernestum Wunsch infelicissimum hominum; qui cum Opus eximium a Cl. Bailly de Antiquitate Astronomiae conscriptum e Lingua Gallica in Germanicam transtulit ano 1776, satis luculente praelusit incredibili illi Ignorantiae, et Improbitati, quam deinde, octavo post anno, per suum illum Horum Lectoribus palam fecit, et stuporem indidit. Quid enim illud est, Mosem facere Syconphantam, fabulatorem, et deceptorem? Prophetas vero declarare Astrologos Ignorantes, Vagatores, et Somniatores? Apocalypsim nihil aliud esse, quam stulta, et insana deliria Astrologorum a Ioanne Evangelista, harum rerum imperitissimo compilata? Iesum Christum fuisse purum hominem, histrionem, ludificatorem -? Horret animus, et renuit cetera meminisse. Ego mihi firmissime persuasum habeo, neminem eorum, qui Coelum considerant, et Astronomiae notitiam nonnullam habent, ita posse desipere, ut ita sentiat, et talia scribat. Si Ioannem Kepplerum, Virum acris ingenii, et magnum Astronomum, unum e multis, loquentem audiamus; confitetur in ea, quam de morte Tychonis de Brahe dedit ad Rudolphum II. Caesarem, Elegia: Uraniam, seu Astronomiam viam ostendere, ducereque certa cum luce ad Religionem relevatam, et Christianam:

Mi quoque,

Diva potens, inquit, propius perculta dedisti,

Ne cruciet mentem vana Superstitio.

Dulcia non poterat compescere Somnia Moses,

Suspicio magnos fecerat esse Deos.

Forte etiam magicas venissem promtus ad Artes;

Eliciens Orco, quod regere Astra putant.

Sed longior est sermo, quam ut hic continuari queat: recensetur a Petro Ioanne Resenio inter Inscriptiones Hafnienses anno 1668 Hafniae editas.

Tunc ego non aliter plausi, quam qui ἕυρηκα dixit,

Ἕυρηκα: quod volui noscere, nosse datum est. ²²¹

Archimedes Syracusius, Mathematicus celeberrimus, qui cum in Balineo positus invenisset solutionem famosi illius Problematis, quod a Rege Syracusarum de Corona: Quantum Auri, Argentique commixti haberet? propositum fuit, ut erat in Thermis, exilivit, clamavitque per Urbis Vicos: Ἕυρηκα, Ἕυρηκα.

Jam tunc Uraniam dixi primam esse Sororum²²²

Uranie superat reliquas divina sorores.

Dicitur et sacri Gloria prima Chori.

Hanc coluere Patres Prisci, Regesque potentes

Qui propius mentis vi tetigere Deos.

Ita scripsit Astronomus celebris Mauritius Landgravius Hassiae 2 Aprilis 1592 Casselis in sua Elegia ad Tychonem de Brahe.

Urania est sumi filia prima Dei

Sed Litem ecce novam! Litem denunciat ille,

Qui strepit, et Litis bella forensis amat.

Huic ego, si sapiat, Veteres ostendere Libros

Incipiam; veteres ni neget esse Libros.²²³

Libros nempe Mosis; in quibus vera a Creatione Adami Historia ordine Chronologico enarratur; suntque fundamentum unicum etiam est totius Historiae profanae et chronologiae.

Hic Pater Humani Generis quae Sidera Coelo?

Stentne? vel in varia sint regione? notat.²²⁴

Extra dubium est, I. Adamum Planetis, et Fixis primae saltem, secundae, et tertiae magnitudinis sua dedisse nomina, quibus inter sese discernerentur, et Posteritati indicarentur: quod ipsum necessitas Doctrinae exigit. Hae enim fixae sunt Puncta illa immobilia, ad quae Adamus Solis, et Lunae, et Planetarum recursus, circuitusque necessario definire debuit. – II.

Ille suo in cursu Solem, Lunamque recenset,

Temporaque in numerum digerit ille suum.

Ille dies, Mensesque suos, inde inchoat Annos,

Aetatesque Hominum, et Secula prima struit.

Haec nisi signasset, Natisque dedisset Adamus,

Moses quae scripsit, scribere non potuit.

Urane, qui cupido dixisti certa Poetae,

Quae tibi pro certo munere dona feram?

Thura²²⁵

Uranus seu Coelum, olim non solum Aris, et Thure, sed etiam humanis victimis, praesertim in Africa colebatur.

tibi non reddo; sacrum non fundo cruorem,

Non Hominum Sanguis, non tibi Thura placent.

Quod tibi erit gratum, spargam tua Nomina: Musa

Uranie, dicam, Filia prima tua est.²²⁶

Urania igitur est omnium musarum antiquissima et prima utpote Adamo coaeva. – Quo autem ordine chronologico reliquae Musae sunt natae? opinari licet, sed non definire. – Si ergo opinandum sit, puto sequentem ordinem posse statui. Uraniam sequitur Erato, hinc Clio, deinde Euterpe, tum Terpsichore, et Calliope, atque ita Thalia, Melphomene et Polyhymnia. Erato enim sectatur Amores. Clio facit historiam, Euterpe diligit musicam, Terpsichore regit choreas, Calliope canit fortia facta Heroum, Thalia dat Comoediam, Melphomene facit tragoediam, Polyhymnia fingit Gestum et Actione. – Si vero chronotaxim Musicae artificiosaea Mose traditam, scrutemur, (nam musicam naturalem, hominibus congenitam, diu ante artificiale fuisse certum est) hanc serius inventam esse intelligimus; Moses enim Gen. IV. v. 22. ait: Jubal filium Lamechi fuisse Patrem canentium cithara et organo. Jubal autem ponitur in septima ab Adamo Generatione; sic enim habet series: Adam, Cain, Henoch, Irad, Maviael, Mathusael, Lamech, Jubal, quae series ab Adamo ad Jubal conficit annos prope 1600 ante Diluvium, quod contigit a creatione Adami anno 1656.

Szerdahely György Alajos művei
Opera Szerdahelyana
Elektronikus kritikai kiadás

Szerdahely György Alajosról

Művek

Kommentált fordítás

Teljes szövegű keresés

Nyitóoldal

Impresszum

Feltöltési napló

Társportálok