Magyar írók levelezése
Elektronikus kritikai kiadás

Sub 13a mensis Ianuarii anni currentis No 210. dignabatur Dominatio Vestra Illustrissima mihi in commissis dare, ut pro investigandis querelarum parochi Leibitziensis insimul abbatis S[ancti] Hyppoliti de Monte Zobor domini Dominici Szabó contra instructorem classis 4ae in schola mixta memorati oppidi XVImalis Scepusiensis Paulum Demiani apud excelsum Consilium Locumtenentiale Regium interpositarum, et abinde sub 14. Decembris anni praeteriti No 28128. ad Illustrisimam Dominationem Vestram transpositarum punctis ad faciem loci excurrerem, et de compertis referrem.

Obsecutus sum veneratae huic dispositioni, menseque prox[imo] praet[erito] iter ad comitatum Scepusiensem in cuius sim XVImale hoc oppidum iacet, suscepi illo cum proposito, ut in veritatem punctorum querelae huius eo cum vigore, quem rei gravitas et promanatura exinde in cives diversae religionis mutua fiducia exigebant, inquiram; at si ad id, quod Illustrissima Dominatio Vestra a me exigebat, reflectam, avibus non satis faustis. – Sedecimalibus his oppidis Scepusiensibus sub ipso actu separationis a corpore comitatus Scepusiensis existentibus, vel forsitan iam penitus avulsis (quod mihi operationes iudlium comitatensium ad conscriptiones lecticalium proventuum parochialium applicitorum eo ex fundamento quod illas individuum diversae iurisdictionis peregerit per concernentem Cameralem Administrationem reiectae indicabant) authenticum testimonium a comitatu Scepusiensi propter diversitatem iurisdictionis, a Camerali vero Administratione propter defectum subalternorum officialium cameralium nondum denominatorum, expetere non poteram. Restabat ut vel in concursu magistratus oppidani, vel, (cum hi, seu membra communitatum aut incusantis Catholicae, aut incusatae Evangelicae pro desinteressatis haberi nonundiquaque potuerint,) sine adiumento magistratualium oppidanorum solus ego operer. Verum is, qui nomine suo et communi Catholicae querelas has ad excelsum Consilium Locumtenentiale Regium detulerat, reverendissimus dominus abbas loci parochus se in investigatione quae citra condeputationem individuorum comitatensium ver provincialium suscipienda est, seu illam solus ego, seu cum adiumento magistratus oppidani adordiri velim, conquiescere non posse declaravit, quin imo me ultro obtestatus est, ut facta hac eiusdem in relatione mea Illustrissimae Dominationi Vestrae introporrigenda exceptionis mentione, demandatam per excelsum Consilium Locumtenentiale Regium et Illustrissimam Dominationem Vestram investigationem, usque quo divulsa haec a reliquo corpore comitatus Scepusiensis (cui sub gubernio Josephino adiecta est) provincia suis officialibus provisa fuerit, differrem.

Feci quod fieri volebat; ne tamen iter hoc meum omnino inutile evadat, id egi, ut animi civium, quos data querimoniae huic fide, emotos credebam, sedentur, defectus qui in scholam irrepserunt, tollantur, et alma tranquillitas restituatur atque ut antea florescat. Hunc in finem in commissis dedi paedagogo accusato, ut ea, quae relate ad dimissas ad se reverendissimi domini prodirectoris emeriti Pauli Erőss literas in exculpationem sui adferenda existimaverit scripto consignet, et mihi praesentet; ipse vero omnes scholae huius tres classes sine praevia paedagogorum de hoc meo proposito instructione ingressus, statum scholae investigavi, atque ita exculpatione gravati per querimoniam domini parochi professoris Illustrissimae Dominationi Vestrae humillime praesentata, sequentem facio de compertis humillimam meam relationem:^*

1. Tres scholae huius mixtae classes, cum initio anni scholastici in recenter exstructam aedem scholarem inductae, commodissime hic locatae sunt; habitationes tamen ipsorum magistrorum nondum sunt paratae.

2. Infimae classi, in qua alumni ita dictae 1ae et 2ae classis instituuntur, praefectus est Bredetzki Evangelicus, et numerat proles No 115. omnes sacris Augustanae Confessionis addictas. – Intermediae classi, quae quoad argumentum rerum pertractandarum 3a appellatur, praefectus est Petko Romano Catholicus. Discipuli eius sunt partim sacris Romano Catholicis addicti, partim vero Confessionis Augustanae hi quidem 17., illi vero No 51. – Supremae seu 4ae classi praepositus est Demiani, homo scientiis ita excultus, ut altioribus etiam scholis praefici iudicio meo dignus^* sit; morum mansuetissimorum, et non integrorum tantum sed et ad omnem honestatem compositorum. Paedagogus hic stationem hanc cooperante reverendissimo domino abbate parocho, cui cum eo nunc lis est, se consecutum esse gloriatur. Auditores habet No 34. ex quibus 33. Protestantes sunt, unus vero Catholicus est.

3. Convocatis tribus his scholae magistris, interrogavi eos, num in collegatu suo, ea, quam res ipsa et altissimae ordinationes regiae exposcunt concordia fruantur? an non uni vel alteri ansa ad conquerendum in collegatu data sit? num principia religionis Romano Catholicis per catechetam Catholicum seiunctis Protestantibus, et his itidem sua per suos seiunctis Catholicis tradantur? nonne Catholici ad preces Protestantium dicendas, et caerimonias religioni suae peregrinas peragendas allectae aut impulsae sint? nonne his libri a sacris suis alieni obtrusi, atque ita prolibus Catholicis principia fidei aliena instillata fuerint?

Ad propositas has per me sibi quaestiones non duo tantum paedagogi Evangelici, sed et Catholicus se imperturbata cum reliquis frui concordia, ita ut nec ille ipse casum, quo inter se vel minima erupisset simultas, nec alii, quamtumcunque demum examinati fuerint, memorare queant; principia religionis eo, quo altissimae ordinationes regiae exposcunt modo tradita, et libros (excepta grammatica Rhenii) eos pro instructione publ[ica] assumtos fuisse, qui sub nomenclatione normalium veneunt, reposuit. Adiecit se nec apud reverendissimum dominum loci parochum, qua ex parte Catholicor[um] applicitum localem directorem, nec apud cives Romano Catholicos quidpiam contra collegas suos Evangelicos sub toto servitii sui gesti tempore conquestum fuisse, aut conqueri potuisse; ut adeo idem in delata ad excelsum Consilium Locumtenentiale Regium querimonia nullam partem habere possit vel habeat.

His ita stantibus, utut formalis investigatio ex rationibus praeadductis peragi, atque ita expositionis querulosae veritas ad omnem authentiam prodire nequiverit, inductus sum ad credendum vel suspicandum, quod sub queruloso memoriali communitatis Catholicae Leibitziensis reverendissimus dominus abbas loci parochus ipse et solus lateat; atque id tanto quidem fidentius coram Illustrissima Dominatione Vestra pronunciare ansim:

1.) Quod scholam et magistros diversae religionis in eo, quo votis expetebam, statu repererim; si sc[ilicet] id excipiam, quod proles Catholicae ex impulsu reverendissimi domini parochi ab instructione paedagogorum Protestantium (sed non vice versa Protestantes ab instructione magistri Catholici) praeter unicum Brüderlein Catholicum, qui actu etiam sub manuductione accusati magistri Protestantis est, retractae fuerint.

2.) Quod testante rescripto communitatis^* Evangelicae Leibitziensis sub 3a Ianuarii 1791. ad me ex incidenti prioris intimati de dato 22. Octobris 1790. No 25271. secum via magistratus localis communicati, misso, (pagina rescripti sub B. adnexi 2a lineis subductis et §. marginaliter notato) primores communitatis Catholicae de recursu ad excelsum Consilium Locumtenentiale nomine suo factu nihil sciverint.

3.) Quod utraque adnexa intimati posterioris, idest et recursus communitatis Leibitziensis ad parochum et memoriale parochi ad excelsum Consilium Locumtenentiale Regium manu (ni me omnia fallant) affinis eiusdem domini abbatis parochi consignata sint; ubi praeter hanc circumstantiam peculiari reflexione dignum mihi videtur et id, quod recursus communitatis ad parochum nullius civis Catholici subscriptione roboratus est. – Prae manibus mihi est senatorialis indorsatio circa solutionem salariorum pro magistris scholae capitalis Késmárkien[sis] emensorum hac ipsa manu confirmata: quod me non incaute adscripsisse indicat concinnationem duorum horum productorum affini reverendissimi domini parochi localis, cum idem hic affinis memoratae civitatis ordinarius notarius sit.

Quae mea suscipio, quod sub nomine communitatis Catholicae localis reverendissimus dominus parochus ipse et solus lateat, si a veritate non longe aberret, ne concitati per infundatas querimonias civium animi in manifestam aversionem abeant, in veritatem expositionis huius sua forma inquirere non tantum consultum esse non putarem, sed iudicarem potius acta haec pro dendo responso titulato domino abbati, parocho et respectivo locali directori consignanda, eidemque iniungendum esse, ut prosecutioni rei huius supersedeat, et pacem de quae hic inter magistros, iuventutem et parentes diversae religionis illibate viguit, et quae unice inter se et magistrum Evangelicum Demiani turbata est, conservare omnibus viribus contendat. Substerno tamen decisionem negotii huius quantacunque est, altiori Illustrissimae Dominationis Vestrae iudicio, spondens me omne id, quod mihi demandatum fuerit, ea animi integritate effectuare velle, quae in omnibus officii mei partibus praeprimis vero iis, ubi de conciliandis animis dulcis patriae civium actum erat, prae oculis habere summae semper mihi religioni fuit. Caeterum praepotentibus gratiis devotis humillima cum subiectione persisto. Cassoviae d[ie] 13a Martii 1791.

Illustrissimae Dominationis Vestrae